Yn Danvarg

Ta'n Danvarg (Danvargish: Danmark, focklit magh myr [ˈd̥ænmɑɡ̊], shenn-emshiragh: [ˈd̥anmɑːɡ̊]) ny çheer Loghlinagh 'syn Oarpey Hwoaie as t'ee ny h-oltey shinsharagh jeh Reeriaght y Danvarg. T'ee ny çheer smoo jiassagh jeh ny Çheeraghyn Nordagh; çheu heear yiass veih'n Toolynn as çheu yiass veih Norlynn, as t'ee çhemmit da'n jiass liorish y Ghermaan. Ta'n Danvarg caglit liorish y Vooir Valtagh da'n shiar as Mooir Hostyn da'n sheear myrgeddin. Ta'n çheer jeant seose jeh lieh-innys mooar Jylland (ny Jutland) as ram ellanyn, y Teelynn (Sjælland), Fyn, Vendsyssel-Thy, Lolland, Falster as Bornholm, chammah as keeadyn dy ellanyn beggey elley as yn ennym yn Ellanragh Danvargagh currit orroo. Ta beeal dys y Vooir Valtagh stiurit as fo smaght ec y Danvarg er feie traa liauyr, er oyr nagh vel entreilys dys y Vooir harrish ushtey jargal agh trooid nane jeh tree ammyryn, er enney lhien myr "Keyllyssyn y Danvarg".

Y Danvarg Danmark (Danvargish)
Brattagh Armys
Arrane ashoonagh: "Der er et yndigt land" "Ta Çheer Aalin ayn" Arrane reeoil: "Kong Christian stod ved højen mast"[a] ("Hass Ree Christian liorish y chroan ooasle")
Preeu-valley (as y balley smoo)		København 55°43′ Hwoaie 12°34′ Hiar
Çhengey oikoil		Danvargish
Çhengaghyn ardjynagh er enney		Germaanish
Reiltys		Monarkaght vunraghtoil pharlamaidagh unnaneagh
-	Monark	Ferdorraghey X
-	Ard-vinishter	Mette Frederiksen
Cur ry-cheilley		8oo eash
Entreilys gys yn UO		1 Jerrey Geuree 1973
Eaghtyr
-	Yn clane	43,098.31 km² (134oo) 16,640 mi ker
-	Ushtey (%)	1.6
Earroo yn phobble
-	Ooley 2009	5,519,441 (108oo)
-	Coontey-pobble	5,827,463
-	Glooaght	127.9/km² (78oo) 331.2/mi ker
LTS (CCK)		Ooley 2008
-	Yn clane	$204.269 billoon[2] (49oo)
-	Yn dooinney	$37,304[2] (16oo)
LTS (ennymagh)		Ooley 2008
-	Yn clane	$340.029 billoon[2] (27oo)
-	Yn dooinney	$62,097[2] (5oo)
Gini (2008)		21.7 (injil) (1d)
ALD (2007)		▲ 0.955[3] (feer ard) (16oo)
Argid		krone (DKK)
Traa ynnydagh		CET (UTC+1)
-	Souree (TTLS)	CEST (UTC+2)
Coad eddyr-voggyl		.dk2
Coad çhellvane		+45
2	Ta .eu ymmydit myrgeddin, myrane lesh çheeraghyn elley yn Unnaneys Oarpagh.

Ta'n Danvarg ny reeriaght vunraghtoil lesh corys ard-whaiylagh myr corys reiltys eck. Ta reiltys ec keim y steat eck as reiltyssyn ynnydagh ayns 98 baljaghtyn. Ta'n Danvarg ny h-oltey jeh'n Unnaneys Oarpagh veih'n vlein 1973, agh cha nel y çheer ny cooid jeh cryss yn oarey. Ta'n Danvarg ny bun-oltey jeh'n RCAH (NATO) as yn RCTL.

Ta'n Danvarg, lesh tarmaynys capitlagh seyr-vargagh as steat lhiassee mooar ayn,^[4] rang-oardit rere un towse, myr y chied çheer 'sy theihll lesh y cheim s'yrdjey dy cho-chormid çheet stiagh. Rere yn earishlioar dellal Americaanagh Forbes, ta'n çhymmyltaght dellal share 'sy theihll ec y Danvarg.^[5] Veih 2006 dys 2008, chur towshanyn^[6] y Danvarg myr "y boayl s'maynrey 'sy theihll," as ny h-eiyrtyssyn shen bunnit er towshanyn slaynt, lhiassee, as ynsee. Ta Ayndagh Shee Dowanagh jeh'n vlein 2009 rang-oardraghey yn Danvarg myr y nah heer 'sy theihll er cooishyn shee, lurg y Teelynn Noa.^[7] Ayns Ayndagh Tastidyn Sollaghey-Laue ny bleeaney 2008 va'n Danvarg rang-oardit myr y çheer lesh y chooid by loo jeh sollaghey-laue 'sy theihll,^[8] as y stayd shen rheynnit lesh y Toolynn as y Teelynn Noa.

Ta'n çhengey ashoonagh, y Danvargish, cosoylagh rish y Toolynnish as y Norlynnish, as ta kianglaghyn shenndeeagh as cultooragh lajer eddyr ny tree cultooryn. Ta 82.0% jeh cummaltee yn Danvarg as 90.3% jeh ny Danvargee nyn olteynyn jeh agglish Lutheragh y steat. Ta seyraanaght joarree ec mygeayrt 9% jeh sleih-earroo ny çheerey; ta'n chooid smoo jeu çheet ass çheeraghyn Loghlinagh elley.

Cultoor

Ta ennym mooar er ram Danvargee 'sy theihll cultooragh, lheid as y skeeandagh Ole Rømer, y fallsoonagh Søren Kierkegaard, y screeudeyr Hans Christian Andersen, y fishigagh Niels Bohr, as Lars Ulrich ass Metallica.

Noteyn

1. Ta staydys corrym rish yn arrane ashoonagh ec "Kong Christian" agh cha nel eh ymmydit dy cadjin agh ec cooishyn reeoil as caggee.^[1]