Pluto
planaid crivassanagh ayns Corys ny Greiney / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ta Pluto (ass Ladjyn: Plūto, Greagish: Πλούτων; cowrey: [10] as [11]), ny 134340 Pluto myr t'eh enmyssit ny keayrtyn, y nah phlanaid crivassanagh smoo ayns Corys ny Greiney as y jeihoo nhee smoo ta n'gholl mygeayrt ny Greiney. Ec y toshiaght v'eh enmyssit myr planaid, agh 'sy vlein 2006 neayr's ren yn Unnaneys Rollageydys Eddyr-Ashoonagh (IAU) coardail rish coontys jeh planaid as neayr's va sorçh noa dy choontys reaghit son corpaneyn speyrey, v'eh currit mastey nheeghyn ayns Cryss Kuiper.
Pluto | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Sorçh | planaid crivassanagh, plutoyd, red tessen-Neptioonagh as pluteeno | ||||||
Possan myn-phlanaidyn | red tessen-Neptioonagh | ||||||
Feddynit magh ec | Clyde Tombaugh | ||||||
Date feddyn magh | Toshiaght Arree 18, 1930, Reayrtlann Lowell | ||||||
Epennym | Pluto | ||||||
Moir-red | y Ghrian | ||||||
Red lhiennoo | |||||||
Eash | J2000.0 | ||||||
Fysserree fishigagh | |||||||
Jeeagh er y stayd roie | |||||||
Apoapsis | 49.31 AU[1] 7,376,671,004.22 km | ||||||
Periapsis | 29.667 AU (arg (ω): 224.06892)[1] 4,438,120,030.06 km (arg (ω): 224.06892) | ||||||
Essyl lieh-vooar a | 39.48211675 AU[2] | ||||||
Corrid e | 0.24880766[3] | ||||||
Amm cruinlagh P | 90,553.02 d[4] | ||||||
Amm cruinlagh (synodagh) | 366.73 d | ||||||
Mean-amreiltagh M | 25.24719 ° | ||||||
Cleayn i | 17.14001206 ° ↔ ecliptagh[2] 11.88 ° ↔ mean-chiarkyl ny Greiney | ||||||
Foddid y noad ardjeeagh Ω | 110.30393684 °[2] | ||||||
Troyn fishigagh as rollageagh meadragh | |||||||
Craue raadeeoil | mean: 1,185 km[5] mean-chiarkyl: 1,185 km[5] poullagh: 1,185 km[5] | ||||||
Crantessen | 2,376 km[6] | ||||||
Lheanaghey | 1[7] | ||||||
Jarroo-vooadys | −0.7 | ||||||
Mooadys baghtal (V) | 15.1 | ||||||
Glout | 13.05 Yg[8] | ||||||
Mean-ghlooaght | 1.85 g/cm³[9] | ||||||
Amm çhyndaaee | 6.38723 d | ||||||
Albedo | 0.6 (albedo towse-oaylleeagh) | ||||||
Çhiassid eaghtyragh |
| ||||||
Aeraght | Neetragien, meetane, monocseed charboan, | ||||||
Ayrn jeh | y Corys Plutoynagh | ||||||
Catalogyn rollageydagh | |||||||
Enneyder JPL | 2134340 | ||||||
Straih | |||||||
« (134339) 5628 T-3 (en) • (134341) 1979 MA (en) » |
Ayns cosoylaght rish nheeghyn elley 'sy chryss, t'eh jeant seose ass creggyn as rio as t'eh feer beg: mygeayrt un wheigoo dy glout ny h-Eayst as un hrass jeh'n thummid eck. Ta cruinlagh feer corragh as feer cleaynt. Ta'n corrid eddyr 30 as 49 AU (4.4–7.4 billioonyn km) magh ass y Ghrian, as myr shen, ny keayrtyn ta cruinlagh Pluto by niessey na cruinlagh Neptune. Ta'n ennym corys çhyndaaee currit ny keayrtyn er Pluto as y fo-phlannad smoo echey, Charon myr cha nel çheshvean trimmid y daa red soit ayns y gherrey yeh na'n jeh elley.[12] Cha nel keeayllaght coardit ec yn IAU foast fo myn-phlanaidyn çhyndaaee, as myr shen ta Charon n'o-phlannad derrey dy vel keeayllaght ayn.[13] Ta kiare fo-phlannadyn beggey elley ec Pluto, Nix as Hydra (feddynit magh ayns 2005),[14] Kerberos (feddynit magh ayns 2011) as Styx (feddynit magh ayns 2012).