Maláui (Ingleñe'ẽme, Republic of Malawi; chichewa ñe'ẽme, Dziko la Malaŵi) ha'e peteĩ tetã hekosãsóva yguasu rembe'y'ỹva ojejuhúva Áfrika ipehẽngue ñemby kuarahyresẽme, hérava ymaguare Nyasalándia. Ijerére ojejuhu yvate kuarahyreike gotyo upe tetã Sámbia, tetã Tãsaña yvate kuarahyresẽ ngotyo ha tetã Mosambíke ojejuhu kuarahyresẽ, ñemby ha kuarahyreike gotyo. Upe ypa Maláui ombojei ko tetã umi tetã Tãsañaygua ha Mosambíkegui. Ko tetã réra ou tetãnguéra ymaguare ojeheróva Mburuvi Maravi, hetaite táva aty guasu te'ýi "bantú" pegua oiko ymaguare Maláui yvy apekuépe.
| Tavakuairetã Maláui Republic of Malawi Dziko la Malaŵi | ||||
|---|---|---|---|---|
| Maláui | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: Unity and Freedom[1] (Ingleñe'ẽme: Joaju ha sãso) | ||||
|
Tetã Momorãhéi: Mulungu dalitsa Malaŵi (Chichewa: Tupã tovasa Maláui)[2] | ||||
 | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | Lilongue | |||
| Ñe'ẽnguéra |
Ingleñe'ẽ Chichewa[3] | |||
| Tetãygua réra | Maláuigui, Maláuigua | |||
| Tekuái reko | Tavakuairetã mburuvicharapépe | |||
| Tendota Ombuekoviáva |
Lazarus Chakwera Saulos Chilima | |||
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional | |||
| Sãso • Sãso'ỹ • Tavakuairetã |
Tavetã Joaju pegua 6 jasypokõi ary 1964 6 jasypokõi ary 1966 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 100.º | |||
| • Opaite | 118 484 [4] km² | |||
| • Y (%) | 20,6% | |||
| Tembe'y | 2857 km [4] | |||
| Y rembe'y | 0 km [4] | |||
| Yvyty yvatevéva | Monte Mulanje | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 64.º | |||
| • Hetakue | 16.407.000 (2013) hab. | |||
| • Typy'ũ | 128,8 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 140.º | |||
| • Opaite (2016) | US$ 21.843 millones[5] | |||
| • Per cápita | US$ 1.172[5] | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 149.º | |||
| • Opaite (2016) | US$ 6.149 millones[5] | |||
| • Per cápita | US$ 330[5] | |||
| IDH (2015) |
 0,476[6] (170.º) – Ivai | |||
| Viru | Kwacha malauí (MWK) = 100 tambala | |||
| Ára | CEST (UTC+2) | |||
| ISO Jehero | 454 / MWI / MW | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.mw | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+265[3] | |||
| Tetã puhoe papapy |
7QA-7QZ | |||
| COI Jehero | MAW | |||
|
Atyvete
| ||||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Sa'ary X jave, tekovekuéra pytagua Áfrika retã ambuéva pegua, oho upépe oiko hag̃ua ha ojapo hetãrã ha opyta akue upépe ary 1891 peve, oguahẽvo umi Vyretáñaygua ojapo ikolóniarã, umíva oisãmbyhy akue Maláui rehe ary 1964. Ohupyty rire isãso, Maláui oiko aty ojokuaikuaáva peteĩnte ipoguýpe, karai Hastings Banda imburuvicha ramóicha, ha'e oisãmbyhy ko tetãre ary 1994 peve, oñemosẽvo chupe. Ko'ãga Maláui rekuái reko oiko jekopytyjojápe ha heta aty ojokuaikuaáva ikatu oisãmbyhy tetãre.[7] Itavusu ha'e táva Lilongue ary 1974, ymaguare itavusu ha'e akue táva Sómba, ojejuhu avei táva tuicháva ambuéva, Blantyre techapyrãme.
Maláui retã oime umi tetã imboriahuitéva mbytépe ha umi tetã tetãyguakuéra hetakue rypy'ũite mbytépe.[7] Hetaite Maláui retãygua ha'e hína chokokue omba'apóva ñemitỹre ha heta tekotevẽ ojejuhu imbytépe.
Maláui retãme ojehecha oiko opaichagua te'ýi heko tee ojuavýva, ojehecha opaichagua ñe'ẽ ha jeroviapy.[8] Oikóramo jepe ymaguare ñorairõ umi te'ýi ambuéva mbytépe, sa'ary XXI ojehecha oiko py'aguapy ha teko joaju. Iñarandupy ombojehe'a Maláui ijypykuekuéra iñarandupy ha tavarandu pe kolónia pegua, upéicha ojehecha Maláui mba'epu porãme, jerokýpe ha tembiapoporãme.
Mandu'apy
Joaju
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
