Quelícero

Os quelíceros son pezas bucais (apéndices modificados) do prosoma dos quelicerados, un subfilo de artrópodos que inclúe os arácnidos, os merostomados,^[1] e talvez dos picnogónidos (propiamente neste grupo adoitan denominarse quelíforos).^[1]

Quelíceros da araña Cheiracanthium punctorium.

Quelíceros en tesoura dun arácnido da orde dos solífugos.

Son apéndices acabados en punta que se usan para agarrar o alimento. Ademais, nas arañas están asociados a unha glándula velenosa e utilízanse para inocular veleno á presa ou como mecanismo defensivo.^[1]

Ocupan unha posición anatómica preoral (inmediatamente antes da boca) polo que non son homólogos das mandíbulas dos mandibulados (crustáceos, miriápodos e insectos).

Embrioloxicamente son apéndices postorais, pero ao longo do desenvolvemento embrionario migran até situárense a ambos os lados da boca, ou mesmo en posición prebucal, no adulto.^[1]

Tipos de quelíceros

A: quelíceros en navalla;
B: quelíceros en tesoura;
C: quelíceros triarticulados en pinza.

Atrax robustus en actitude intimidatoria. Prensenta os seus potentes quelíceros (Ch), ben adaptados para o ataque, pero tamén para a tracción.

Poden distinguirse tres tipos de quelíceros: quelíceros en navalla, quelíceros en tesoura e quelíceros de tres artellos en pinza ou quela.^[2]

Quelíceros en navalla

Este tipo de quelíceros aseméllanse a unha navalla pregábel e poden considerarse como subquelados (case de pinzas). Están compostos por dous artellos e son exclusivos dos Tetrapulmonata. Consisten nun artello basal que se articula co prosoma e outro artello apical en forma de dente cairo que se articula co basal.

Presentan dúas formas diferentes: ortognatos e labidognatos.

• Os quelíceros ortognatos articúlanse de tal maneria que lles permiten movementos paralelos ao eixe do corpo. Este tipo de quelíceros dase en arañas (Liphistiomorphae e Mygalomorphae, e nas ordes próximas dos Amblypygi, Schizomida e Uropygi (Thelyphonida).^[3]
• Os quelíceros labidognatos móvense en ángulo recto respecto ao eixe do corpo; son característicos das arañas araneomorfas (Araneomorphae).^[3]

Quelíceros en tesoura

Os quelíceros en tesoura teñen forma de quela e están compostos por dous artellos. Danse nas ordes dos pseudoscorpións e dos solífugos.

Quelíceros de tres artellos en pinza

Esta é a condición primitiva e dase en palpígrados, escorpións e opilións. Encóntranse tamén noutros quelicerados non arácnidos, como os xifosuros e os euriptéridos.

Talvez os quelíforos dos picnogónidos sexan homólogos deste tipo de quelíceros e deberán considerarse aquí.

Quelíceros das arañas

Segestria florentina en Mandaio, Oza-Cesuras

A práctica totalidade dos araneidos posúen glándulas velenosas asociadas aos quelíceros. As glándulas do veleno sitúanse no interior dos quelíceros e case sempre se estenden no interior do prosoma; pode esperemerse pola araña voluntariamente. O cairo ou ferrete, que funciona como unha agulla hipodérmica, é o que penetra na pel ou no exoesqueleto da presa; inoculan o veleno a través duns orificios no ápice dos ferretes ao picaren ás súas presas.^[2]

Cando unha araña ameaza picar, os dous quelíceros sepáranse do prosoma e os ferretes ábrense como unha navalla pregábel. Nos migalomorfos, os ferretes non se abren moito, pero nas demais arañas sepáranse moito o un do outro, ao tempo que se elevan. Algunhas picaduras de araña poden penetrar as uñas dos pés dunha persoa ou atravesar calzado de coiro brando.

Galería

• 
  Phidippus audax: a parte basal dos quelíceros son as dúas pezas bucais de cor verde iridiscente.
• 
  Vista lateral do prosoma dunha araña (sen patas, cor marrón) e dos dous artellos dun quelícero (gris e negro).
• 
  O ferrete desta Psalmopoeus cambridgei inmatura mide uns 2 mm de lonxitude. A araña mide uns 25 mm.
• 
  Quelíceros dun solífugo.