Remove ads
Paradigma, termo derivado do grego antigo παράδειγμα (parádeigma), que á súa vez se compón cos vocábulos παρά (pará, 'xunto a', 'ao lado') e δείγμα (deígma, 'mostra', 'exemplo'), e que podemos traducir como "modelo", é un modelo ou patrón en calquera disciplina científica ou noutro contexto epistemolóxico.
Esta definición correspóndese co significado máis usual da palabra case homónima do idioma inglés paradigm.[1]
Pero o concepto foi orixinalmente específico da gramática; en 1900, o dicionario Merriam- Webster's definía o seu uso soamente en tal contexto (ou en retórica, para referirse a unha parábola ou a unha fábula).
En lingüística, Ferdinand de Saussure usou paradigma para referirse a unha clase de elementos con similitudes. Mesmo no dicionario da Real Academia Galega recóllese só o significado gramatical e lingüístico [2]
O termo ten tamén unha concepción no campo da psicoloxía refiríndose a acepcións de ideas, pensamentos, crenzas, incorporadas xeralmente durante a nosa primeira etapa de vida, que se aceptan como verdadeiras ou falsas sen poñelas a proba dunha nova análise.
Non obstante, dado que este termo se utiliza amplamente en ciencia, en técnica e en epistemoloxía en galego coa definición aquí expresada, non se pode considerar que esta interpretación do vocábulo paradigma non sexa axeitada, polo menos, a efectos prácticos.[3]
Neste artigo tratarase só do paradima científico. Para os aspectos gramaticais e lingüísticos do termo, véxase o artigo Paradigma.
Remove ads
O filósofo e científico Thomas Kuhn deu a paradigma o seu significado máis contemporáneo cando o adoptou para referirse ao conxunto de prácticas que definen unha disciplina científica durante un período específico de tempo. O mesmo Kuhn prefería os termos exemplar ou ciencia normal, que teñen un significado filosófico máis exacto. Porén, no seu libro A estrutura das revolucións científicas [4] define un paradigma da seguinte maneira:
- O que se debe observar e escrutar.
- O tipo de interrogantes que se supón que hai que formular para achar respostas en relación ao obxectivo.
- Como tales interrogantes deben estruturarse.
- Como deben interpretarse os resultados da investigación científica.
Considero os paradigmas como realizacións científicas universalmente recoñecidas que, durante certo tempo, proporcionan modelos de problemas e solucións a unha comunidade científica. (...) O paradigma é un cadro que define os problemas e os métodos lexítimos, e que permite así unha mais grande eficacia na investigación: unha linguaxe común favorece a difusión dos traballos e canaliza as investigacións.Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions.
Os modelos paradigmáticos son modelos metafísicos e epistemolóxicos, que proporcionan o "contexto" en que se forman os diferentes modelos teóricos e teorías dun nivel inferior, presentando as directrices xerais de agrupamento das diferentes teorías.
O dicionario Oxford define paradigma, na súa primeira acepción, como un patrón ou modelo, un exemplo.[5] Así, un compoñente adicional da definición de Kuhn é:
- Como debe conducirse un experimento e que equipamento está dispoñíbel para realizalo.
Desta forma, dentro da ciencia normal, un paradigma é o conxunto de experimentos modélicos capaces de seren copiados ou emulados, sendo a base para crear un consenso científico. O paradigma prevalente presente no consenso imperante representa, a miúdo, unha forma máis específica de ver a realidade ou as limitacións de propostas para a investigación futura; máis que un método científico moito máis xenérico. Isto nos podería conducir a un paradigma positivista.[6][7]
Un exemplo de paradigma comunmente aceptado sería o modelo estándar da física. Os métodos científicos permitirían aos científicos ortodoxos investigar moitos fenómenos que poden resultar contraditorios ou contrastantes co modelo estándar. Porén, é moito máis difícil obter consenso para os mesmos, en proporción á diverxencia dos principios aceptados do modelo estándar que tales experimentos examinarían. Por exemplo, un experimento para investigar a masa do neutrino ou a descomposición de neutróns recibiría máis fondos que un experimento que buscara violacións á conservación de momentos, ou outro que pretendera estudar a enxeñería das viaxes no tempo.
Algúns conceptos máis despectivos (pensamento de grupo[8] ou o seu case equivalente mindset) teñen significados moi similares que aplican a pequena e grande escala do pensamento disciplinado.
Michel Foucault usou os termos epistemolóxico, discursivo, matese e taxinomial, para aspectos do paradigma no sentido orixinal dado por Kuhn.[9].
Remove ads
O cambio de paradigma adoita ser difícil (dramático, dirían os anglosaxóns) nas ciencias, xa que estas parecen ser estábeis e maduras, como a física a fins do século XIX. Naquel tempo a física aparentaba ser unha disciplina que completaba os últimos detalles dun sistema moi traballado.
É famosa a frase de Lord Kelvin en 1900, cando dixo: "Non queda nada na actualidade por ser descuberto no campo da física. Todo o que falta son medidas máis e máis precisas".
Tan só cinco anos despois desta aseveración, Albert Einstein publicou seu traballo sobre a relatividade especial que fixou un sinxelo conxunto de regras superando a mecánica de Newton, que fora utilizada para describir a forza e o movemento por máis de douscentos anos.
Neste exemplo, o novo paradigma reduce ao vello a un caso especial, xa que a mecánica newtoniana segue sendo unha excelente aproximación no contexto de velocidades lentas en comparación coa velocidade da luz.
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads