Historia da informática

A historia da informática ou historia da computación remóntase á prehistoria, chegando aos ordenadores actuales aparecidos por primeira vez no século XX. Os ordenadores non son un invento de alguén en especial, senón o resultado de ideas e realizacións de moitas persoas relacionadas coa electrónica, a mecánica, os materiais semicondutores, a lóxica, o álxebra e a programación.

Os primeiros esbozos de cálculo remóntanse ao ano 3000 a. C. Os babilonios que habitaron na antiga Mesopotamia empregaban unhas pequenas bólas feitas de sementes ou pequenas pedras, a xeito de "contas" agrupadas en carriles de cana.

Posteriormente, no ano 1800 a. C., un matemático babilónico inventou os algoritmos que permitiron resolver problemas de cálculo numérico.

Os chineses desenvolveron o ábaco, con este realizaban cálculos rápidos e complexos. Este instrumento tiña un marco de madeira cables horizontais con bólas furadas que corrían de esquerda a dereita.

No século XVII, John Napier, matemático escocés famoso polo seu descubrimento dos logaritmos, inventou un dispositivo de palillos con números impresos que, mercé a un enxeñoso e complicado mecanismo, permitíalle realizar operacións de multiplicación e división.

En 1642 o físico e matemático francés Blaise Pascal inventou o primeiro calculador mecánico, a pascalina. Aos 18 anos de idade, desexando reducir o traballo de cálculo do seu pai, funcionario de impostos, fabricou un dispositivo de 8 rodas dentadas no que cada unha facía avanzar un paso á seguinte cando completaba unha volta. Estaban marcadas con números do 0 ao 9 e había dous para os decimales, co que podía manexar números entre 000000,01 e 999999,99. Viraban mediante unha manivela, co que para sumar ou restar había que darlle o número de voltas correspondente nun sentido ou noutro.

Trinta anos despois o filósofo e matemático alemán Leibnitz inventou unha máquina de calcular que podía multiplicar, dividir e obter raíces cadradas en sistema binario. Aos 26 anos aprendeu matemáticas de xeito autodidáctica e procedeu a inventar o cálculo infinitesimal, honra que comparte con Newton.

En 1801 o francés Joseph Marie Jacquard, utilizou un mecanismo de tarxetas perforadas para controlar o debuxo formado polos fíos das teas confeccionadas por unha máquina de tecer. Estes persoais ou moldes metálicos perforados permitían programar as puntadas do telar, logrando obter unha diversidad de tramas e figuras.

Charles Babbage creou un motor analítico que permitía sumar, subtraer, multiplicar e dividir a unha velocidade de 60 sumas por minuto. En 1843 Lady Ada Augusta Lovelace suxeriu a idea de que as tarxetas perforadas se adaptasen de maneira tal que causasen que o motor de Babbage repetise certas operacións. Debido a esta suxestión algúns consideran a Lady Lovelace a primeira programadora.

En 1879, aos 19 anos de idade, Herman Hollerith foi contratado como asistente nas oficinas do censo estadounidense e desenvolveu un sistema de cómputo mediante tarxetas perforadas nas que os buracos representaban o sexo, a idade, raza, entre outros. Grazas á máquina tabuladora de Hollerith o censo de 1890 realizouse en dous anos e medio, cinco menos que o censo de 1880.

Hollerith deixou as oficinas do censo en 1896 para fundar a súa propia Compañía: a Tabulating Machine Company. En 1900 desenvolveu unha máquina que podía clasificar 300 tarxetas por minuto (no canto das 80 cando o censo), unha perforadora de tarxetas e unha máquina de cómputo semiautomática. En 1924 Hollerith fusionou a súa compañía con outras dúas para formar a International Business Machines hoxe mundialmente coñecida como IBM.

Calculador dixital

A comezos dos anos 30, John Vincent Atanasoff, un estadounidense doutorado en física teórica, fillo dun enxeñeiro eléctrico emigrado de Bulgaria e dunha mestra de escola, atopouse con que os problemas que tiña que resolver requirían unha excesiva cantidade de cálculo. Afeccionado á electrónica e coñecedor da máquina de Pascal e as teorías de Babbage, empezou a considerar a posibilidade de construír un calculador dixital. Decidiu que a máquina habería de operar en sistema binario, e facer os cálculos de modo distinto a como os realizaban as calculadoras mecánicas.

Con 650 dólares doados polo Consello de Investigación do Estado de Iowa, contratou a cooperación de Clifford Berry, estudante de enxeñaría, e os materiais para un modelo experimental. Posteriormente recibiu outras doazóns que sumaron 6460 dólares. Este primeiro aparello foi coñecido como Atanasoff–Berry computer.

Practicamente ao mesmo tempo que Atanasoff, o enxeñeiro John Mauchly, atopouse cos mesmos problemas en canto a velocidade de cálculo, e estaba convencido de que habería unha forma de acelerar o proceso por medios electrónicos. Ao carecer de medios económicos, construíu un pequeno calculador dixital e presentouse ao congreso da Asociación Americana para o Avance da Ciencia para presentar un informe sobre o mesmo. Alí, en decembro de 1940, atopouse con Atanasoff, e o intercambio de ideas que tiveron orixinou unha disputa sobre a paternidade do calculador dixital.

Segunda guerra mundial

En 1941 Mauchly matriculouse nuns cursos na Escola Moore de Enxeñaría Eléctrica da Universidade de Pensilvania, onde coñeceu a John Presper Eckert, un instrutor de laboratorio. A escola Moore traballaba entón nun proxecto conxunto co exército para realizar unhas táboas de tiro para armas balísticas. A cantidade de cálculos necesarios era inmensa, tanto que se demoraba uns trinta días en completar unha táboa mediante o emprego dunha máquina de cálculo analóxica. Aínda así, isto era unhas 50 veces máis rápido do que tardaba un home cunha sumadora de sobremesa.

ENIAC

Artigo principal: ENIAC.

Mauchly publicou un artigo coas súas ideas e as de Atanasoff, o cal espertou o interese de Herman Goldstine, un oficial da reserva que facía de intermediario entre a universidade e o exército, o cal conseguiu interesar ao Departamento de Ordenación no financiamento dun computador electrónico dixital. O 9 de abril de 1943 autorizouse a Mauchly e Eckert iniciar o desenvolvemento do proxecto. Chamouselle Electronic Numerical integrator and Computer (ENIAC) e comezou a funcionar nas instalacións militares norteamericanas do campo Aberdeen Proving Ground en agosto de 1947. A construción tardou 4 anos e custou 486.804,22 dólares.

O ENIAC tiña 19.000 tubos sen carga, 1500 relés, 7500 interruptores, centos de miles de resistencias, condensadores e inductores e 800 quilómetros de arames, funcionando todo a unha frecuencia de reloxo de 100.000 ciclos por segundo. Tiña 20 acumuladores de 10 díxitos, era capaz de sumar, restar, multiplicar e dividir, e tiña tres táboas de funcións. A entrada e a saída de datos realizábase mediante tarxetas perforadas. Podía realizar unhas 5000 sumas por segundo. Pesaba unhas 30 toneladas e tiña un tamaño equivalente ao dun salón de clases. Consumía 200 quilovatios de potencia eléctrica e necesitaba un equipo de aire acondicionado para disipar a gran calor que producía. De media, cada tres horas de uso fallaba unha das válvulas.

O que caracterizaba ao ENIAC como a un computador moderno non era simplemente a súa velocidade de cálculo, senón o que permitía realizar tarefas que antes eran imposibles.

Mark 1

Artigo principal: Mark 1.

Entre 1939 e 1944, Howard H. Aiken da Universidade Harvard, en colaboración con IBM, desenvolveu o Mark 1, coñecido como Calculador Automático de Secuencia Controlada. Foi un computador electromecánico de 16 metros de longo e uns 2 de alto. Tiña 700.000 elementos móbiles e varios centenares de quilómetros de cables. Podía realizar as catro operacións básicas e traballar con información almacenada en forma de táboas. Operaba con números de ata 23 díxitos e podía multiplicar tres números de 8 díxitos en 1 segundo.

O Mark 1, e as versións que posteriormente se realizáron do mesmo, tiñan o mérito de asemellarse ao tipo de máquina ideado por Babbage, aínda que traballaban en código decimal e non en binario.

O avance que deron estas máquinas electromecánicas á informática foi rapidamente ensombrecido polo ENIAC cos seus circuítos electrónicos.

Alan Turing, matemático inglés, descifrou os códigos secretos Enigma usados pola Alemaña nazi para as súas comunicacións. Turing foi un pioneiro no desenvolvemento da lóxica dos computadores modernos, e un dos primeiros en tratar o tema da intelixencia artificial con máquinas.

Norbert Wiener, traballou coa defensa antiaérea estadounidense e estudou a base matemática da comunicación da información e do control dun sistema para derribar avións. En 1948 publicou os seus resultados nun libro que titulou CYBERNETICS (Cibernética), palabra que proviña do grego "piloto", e que se usou amplamente para indicar automatización de procesos.

Computador Z3

Artigo principal: Z3.

O computador Z3 creado por Konrad Zuse, foi a primeira máquina programable e completamente automática, características usadas para definir a un computador. Estaba construído con 2200 relés, tiña unha frecuencia de reloxo de 5 Hz, e unha lonxitude de palabra de 22 bits. Os cálculos eran realizados con aritmética en coma flotante puramente binaria. A máquina foi completada en 1941 (o 12 de maio dese mesmo ano foi presentada a unha audiencia de científicos en Berlín). O Z3 orixinal foi destruído en 1944 durante un bombardeo aliado de Berlín. Unha réplica completamente funcional foi construída durante os anos 60 pola compañía do creador Zuse KG e está en exposición permanente no Deutsches Museum.

Década de 1950

En 1946 John von Neumann propuxo unha versión modificada do ENIAC; o EDVAC, que se construíu en 1952. Esta máquina presentaba dúas importantes diferenzas respecto ao ENIAC: En primeiro lugar empregaba aritmética binaria, o que simplificaba enormemente os circuítos electrónicos de cálculo. En segundo lugar, permitía traballar cun programa almacenado.

Von Neumann propuxo cablear unha serie de instrucións e facer que estas se executasen baixo un control central. Ademais propuxo que os códigos de operación que habían de controlar as operacións almacenásense de modo similar aos datos en forma binaria. Deste xeito o EDVAC non necesitaba unha modificación da cablaxe para cada novo programa, podendo procesar instrucións tan rápido como os datos. Ademais, o programa podía modificarse a si mesmo, xa que as instrucións almacenadas, como datos, podían ser manipuladas aritmeticamente.

No 1951 Eckert e Mauchly entregan á Oficina do Censo o seu primeiro computador: o UNIVAC I. Posteriormente aparecería o UNIVAC-II con memoria de núcleos magnéticos, o que lle faría superior ao seu antecesor, pero, por diversos problemas, esta máquina non viu a luz ata 1957, data na que perdera o seu liderado no mercado fronte ao 705 de IBM.

IBM fabricou no 1953 o seu primeiro computador a grande escala, o IBM 650.

En 1958 comezou a segunda xeración de ordenadores, caracterizados por usar circuítos transistorizados no canto de válvulas ao baleiro. Un transistor e unha válvula cumpren funcións equivalentes, co que cada válvula pode ser substituída por un transistor. Un transistor pode ter o tamaño dunha lenteja mentres que un tubo sen carga ten un tamaño maior que o dun cartucho de escopeta de caza. Mentres que as tensións de alimentación dos tubos estaban ao redor dos 300 voltios, as dos transistores veñen ser de 10 voltios, co que os demais elementos de circuíto tamén poden ser de menor tamaño, ao ter que disipar e soportar tensións moito menores. O transistor é un elemento constituído fundamentalmente por silicio ou xermanio. A súa vida media é practicamente ilimitada e en calquera caso moi superior á do tubo sen carga.

Década de 1960

O mundo estivo ao bordo dunha guerra nuclear entre a Unión Soviética e os Estados Unidos, no que se denominou a Crise dos mísiles de Cuba. Por mor disto, unha das preocupacións do exército dos Estados Unidos era conseguir un xeito de que as comunicacións fosen máis seguras en caso dun eventual ataque militar con armas nucleares. Como solución entrou en consideración soamente o proceso de datos en forma electrónica. Os mesmos datos deberíanse dispoñer en diferentes computadores afastados uns doutros. Todos os computadores entrelazados deberían poder enviarse nun lapso curto de tempo o estado actual dos datos novos ou modificados, e cada un debería poder comunicarse de varios xeitos con cada outro. Devandita rede tamén debería funcionar se un computador individual ou certa liña fose destruída por un ataque do inimigo.

Joseph Carl Robnett Lickider escribiu un ensaio sobre o concepto de Rede Intergaláctica, onde todo o mundo estaba interconectado para acceder a programas e datos desde calquera lugar do planeta. En outubro dese ano, Lickider converteuse o primeiro director da ARPA (Advanced Research Projects Agency ou Axencia de Proxectos de Investigación Avanzada), unha organización científica creada en 1958 como contestación á posta en orbita por parte dos rusos do primeiro satélite, o Sputnik 1.

En 1963 o comité Industria-Goberno desenvolveu o código de caracteres ASCII, o primeiro estándar universal para intercambio de información (American Standard Code for Information Interchange), o cal permitiu que máquinas de todo tipo e marca puidesen intercambiar datos.

A aparición do IBM 360 en 1964 marcou o comezo da terceira xeración de ordenadores. As placas de circuíto impreso con múltiples compoñentes pasan a ser substituídas polos circuítos integrados. Estes elementos son unhas placas de silicio chamadas chips, sobre cuxa superficie deposítanse por medios especiais unhas impurezas que fan as funcións de diversos compoñentes electrónicos. Isto representa un grande avance en canto a velocidade e, en especial, en canto a redución de tamaño. Nun chip de silicio non maior que un centímetro cadrado caben 64.000 bits de información. En núcleos de ferrita esa capacidade de memoria pode requirir preto dun litro en volume.

Investigadores do Instituto de Tecnoloxía de Massachusetts (MIT), da Corporación RAND e do Laboratorio Nacional de Física da Gran Bretaña, presentaron simultaneamente solucións ao proposto polas Forzas Armadas norteamericanas. E ese mesmo ano a Forza Aérea asignoulle un contrato á Corporación RAND para a chamada "rede descentralizada". Ese proxecto fracasou logo de moitos intentos e nunca foi realizado, pero a idea dunha rede que non dependese dun só punto central e coa transferencia de datos por paquete quedou ancorada na cabeza de moitas persoas.

Paul Baran, quen por ese entón traballaba coa corporación RAND, foi un dos primeiros en publicar en Data Communications Networks as súas conclusións en forma case simultánea coa publicación da tese de Kleinrock sobre a teoría de liñas de espera. Deseñou unha rede de comunicacións que utilizaba ordenadores e non tiña núcleo nin goberno central. Ademais, asumía que todas as unións que conectaban as redes eran altamente desconfiables.

O sistema de Baran traballaba cun esquema que partía as mensaxes en pequenos pedazos e os metía en sobres electrónicos, chamados "paquetes", cada un coa dirección do remitente e do destinatario. Os paquetes lanzábanse ao seo dunha rede de computadores interconectados, onde rebotaban dun a outro ata chegar ao seu punto de destino, no cal xuntábanse novamente para recompoñer a mensaxe total. Se algún dos paquetes perdíase ou alterabase (e supoñíase que algúns se haberían de dislocar), non era problema, pois se poderían volver a enviar.

En 1966 a organización científica ARPA decidiuse a conectar os seus propios computadores á rede proposta por Baran, tomando nuevamente a idea da rede descentralizada. A finais de 1969 xa estaban conectados á rede ARPA os primeiros catro computadores, e tres anos máis tarde xa eran 40. Naqueles tempos era, con todo, a rede propia de ARPA. Nos anos seguintes a rede foi chamada ARPANET (rede ARPA), e o seu uso era netamente militar.

Un grupo de investigadores dos Laboratorios Bell (hoxe AT and T) desenvolveu un sistema operativo experimental chamado Multics (Información multiplexada e Sistema de Computación) para usar cun computador General Electric. Os laboratorios Bell abandonaron o proxecto, pero en 1969, Ken Thompson, un dos investigadores do Multics, deseñou un xogo para devandito computador, que simulaba o sistema solar e unha nave espacial. Coa axuda de Dennis Ritchie, Thompson volveu escribilo, agora para un computador DEC (Digital Equipment Corporation), aproveitando que, xunto con Ritchie creara tamén un sistema operativo multitarefa, con sistema de arquivos, intérprete de ordes e algunhas utilidades para o computador DEC. Chamárono UNICS (Información Uniplexada e Sistema de Computación) e podía soportar dous usuarios simultaneamente. En 1970 renomeouse Unix. A súa licenza de uso era moi custosa, o cal o poñía fóra do alcance de moitas persoas. Isto motivaría logo a creación do Proxecto GNU para o desenvolvemento de software libre.

No 1969 a organización ARPA xunto coa compañía Rand Corporation desenvolveu unha rede sen nodos centrais baseada en conmutación de paquetes tal e como propuxera Paul Baran. A información dividíase en paquetes e cada paquete contiña a dirección de orixe, a de destino, o número de secuencia e unha certa información. Os paquetes ao chegar ao destino ordenábanse segundo o número de secuencia e xuntábanse para dar lugar á información. Ao viaxar paquetes pola rede, era máis difícil perder datos xa que, se un paquete concreto non chegaba ao destino ou chegaba defectuoso, o computador que debía recibir a información só tiña que solicitar ao computador emisor o paquete que lle faltaba. O protocolo de comunicacións chamouse NCP. Esta rede tamén incluíu un gran nivel de redundancia (repetición) para facela máis confiable.

ARPANET conectou os ordenadores centrais vía ordenadores de pasarela pequenos, ou "routers", coñecidos como Interface Message Processors (IMPs). O 1 de setembro de 1969 o primeiro IMP chegou a UCLA. Un mes despois o segundo foi instalado en Stanford. Despois en Santa Barbara e despois na Universidade de Utah.

Década de 1970

En 1971 Ray Tomlinson creou o primeiro programa para enviar correo electrónico. Combinaba un programa interno de correo electrónico e un programa de transferencia de ficheros. Tamén neste ano un grupo de investigadores do MIT presentaron a proposta do primeiro Protocolo para a transmisión de arquivos en Internet. Era un protocolo moi sinxelo baseado no sistema de correo electrónico pero sentou as bases para o futuro protocolo de transmisión de ficheros (FTP).

As institucións académicas interesáronse por estas posibilidades de conexión. A NSF deu acceso aos seus seis centros de supercomputación a outras universidades a través da ARPANET. A partir de aquí fóronse conectando outras redes, evitando a existencia de centros, para preservar a flexibilidade e a escalabilidade.

En 1973 ARPA cambiou o seu nome por DARPA e iniciou un programa para investigar técnicas e tecnoloxías para interconectar redes de tipos diferentes e lánzanse dúas novas redes: ALOHAnet, conectando sete computadores en catro illas, e SATNET, unha rede conectada vía satélite, enlazando dúas nacións: Noruega e Inglaterra.

Lawrence Roberts proponse interconectar a DARPA con outras redes, PRNET e SATNET, con diferentes interfaces, tamaños de paquetes, rotulados, convencións e velocidades de transmisión.

Vinton Cerf, coñecido como o pai de Internet, xunto con Bob Kahn, publicaron en 1974 o Protocolo para Intercomunicación de Redes por paquetes, onde especifican en detalle o deseño dun novo protocolo, o Protocolo de control de transmisión (TCP, Transmission Control Protocol), que se converteu no estándar aceptado. A posta en funcionamento de TCP permitiu ás diversas redes conectarse nunha verdadeira rede de redes ao redor do mundo.

Creouse o sistema Ethernet para enlazar a través dun cable único ás computadoras dunha rede local (LAN).

En 1976 fundouse Apple. Stephen Wozniak desenvolveu o Apple I para uso persoal e Steve Jobs decide comercializalo.

En 1977 o Apple II fíxose popular, desenvolvido por Jobs e Wozniak, ao ano seguinte ofreceuse a primeira versión do procesador de texto WordStar.

Dan Bricklin creou a primeira folla de cálculo en 1979, máis tarde denominada VisiCalc, a cal deu orixe a Multiplan de Microsoft, Lotus 1-2-3 (en 1982), Quattro Prol, e Microsoft Excel.

Década de 1980

En outubro do 1980, IBM comezou a buscar un sistema operativo para a súa nova computadora persoal que ía lanzar ao mercado, cousa da cal decatáronse Bill Gates e o seu amigo Paul Allen, autores da linguaxe de programación Microsoft BASIC, baseado no xa existente linguaxe BASIC. Mercaron os dereitos de QDOS, un sistema operativo desenvolvido por Tim Paterson e baseado en CP/M, sistema escrito por Gary Kildall, e negociárono con IBM como Microsoft DOUS.

O 12 de agosto de 1981 IBM presentou o primeiro ordenador persoal, o IBM PC recoñecido popularmente como tal, con sistema operativo PC DOS e procesador Intel 8088. IBM e Microsoft son coautores do sistema operativo PC-DOS/MS-DOS, xa que IBM axudou a Microsoft a puír os moitos erros que o MS-DOS tiña orixinalmente.

IBM presentou o IBM XT en 1983 cun procesador 8088 de 4,77 MHz de velocidade e un disco duro de 10 MB, Microsoft ofrece a versión 1.0 do procesador de texto Word para DOS e ARPANET sepárase da rede militar que a orixinou, de modo que xa sen fins militares pódese considerar esta data como o nacemento de Internet. É o momento en que o primeiro nodo militar se desliga, deixando aberto o paso para todas as empresas, universidades e demais institucións que xa por esa época poboaban a rede.

Richard Stallman, quen por ese entón traballaba no MIT, decidiu dedicarse ao proxecto de software libre que denominou GNU.

IBM presentou o IBM AT en 1984, un sistema con procesador Intel 286, bus de expansión de 16 bits e 6 MHz de velocidade. Tiña 512 KB de memoria RAM, un disco duro de 20 Mb e un monitor monocromático.

Apple Computer presenta o seu Macintosh 128K co sistema operativo Mac VOS, o cal introduce a interface gráfica ideada por Xerox.

Microsoft presentou o sistema operativo Windows en 1985, demostrando que os computadores compatibles IBM podían manexar tamén o contorno gráfico, usual nos computadores Macintosh de Apple.

Compaq lanzou o primeiro computador baseado no procesador Intel 80386 en 1986, adiantándose a IBM.

Década de 1990

En 1990 Tim Berners-Le ideou o hipertexto para crear o World Wide Web (WWW) un novo xeito de interactuar con Internet. O seu sistema fixo moito máis fácil compartir e atopar datos en Internet. Berners-Le tamén creou as bases do protocolo de transmisión HTTP, a linguaxe de documentos HTML e o concepto dos URL.

Linus Torvalds, un estudante de Ciencias da Computación da Universidade de Helsinqui (Finlandia), en 1991 ao ver que non era posible estender as funcións do Minix, decidiu escribir o seu propio sistema operativo compatible con Unix, e chamouno Linux (o parecido co seu nome persoal é mera coincidencia).

Miles de persoas que querían correr Unix nas súas PCs viron en Linux a súa única alternativa, debido a que a Minix faltábanlle demasiadas cousas. O proxecto GNU que Stallman iniciara facía xa case dez anos producira para este entón un sistema case completo, a excepción do kernel, que é o programa que controla o hardware da máquina, o cal desenvolveu Torvalds e agregou ao GNU para formar Linux.

En 1992 foi indroducida a arquitectura Alpha deseñada por DEC e baixo o nome AXP, como reemplazo á serie VAX que comunmente utilizaba o sistema operativo VMS e que logo orixinaría o openVMS. Conta cun set de instrucións RISC de 64 bits especialmente orientada a cálculo de punto flotante. Non se fixo moi popular pero se é recoñecida a súa tecnoloxía na contorna corporativa.

En 1995 lanzouse ao mercado o Windows 95. Desde entón Microsoft sacou ao mercado varias versións como Windows 98, 2000 (Server e Professional), NT, NT SMB (Small Business Server), ME, XP (Professional e Home Edition), Vista e 7.

En 1996 creouse o Internet2, máis veloz que a Internet orixinal, o cal permite o manexo de arquivos moi grandes e aplicacións en videoconferencia, telemedicina e moitas outras cousas imprácticas por Internet 1. Foi resultado da unión de 34 das principais universidades dos Estados Unidos.

No 2000 foi presentado o prototipo de computador cuántico construído polo equipo de investigadores de IBM que constaba de 5 átomos, programábase mediante pulsos de radiofrecuencia e o seu estado podía ser lido mediante instrumentos de resonancia magnética, similares aos empregados en hospitais e laboratorios de química. Neste computador, cada un dos átomos de flúor que o compoñen actúa como un qubit.

En 2005 os usuarios de Internet con conexión de banda larga xa superaban aos usuarios de Internet con conexión vía módem na maioría de países do primeiro mundo.

Ligazóns externas

Historia Cronolóxica dos ordenadores (en castelán)