Gales

O País de Gales (Galés: Cymru; IPA pronunciado: /ˈkəmrɨ/, “Camri aproximadamente”) é unha das catro nacións constitutivas do Reino Unido, situada nunha península ao suroeste da illa de Gran Bretaña e limitada polos condados ingleses de Cheshire, Shropshire, Herefordshire e de Gloucestershire ao leste, a canle de Bristol (Môr Hafren) ao sur, o canal de San Xurxo (Sianel San Siôr) ao suroeste, e o mar irlandés (Môr Iwerddon) ao oeste e ao norte, e tamén polo esteiro do río Dee (Afon Dyfrdwy) no nordeste. En total cobre unha área de 20 720 km de norte a sur e duns 96 km de leste a oeste. Na actualidade (2005) conta cunha poboación de case tres millóns de habitantes e as cidades máis poboadas son Cardiff, capital de Gales con 300 000 habitantes, e Swansea con 190 000.

Gales

Cymru (cy)
Bandeira Brasón
Himno	Hen Wlad Fy Nhadau
Lema	«Cymru am byth!» «Wales Forever!» «Long live Wales»
Localización
52°21′N 3°38′O
Estado	Reino Unido
Capital	Cardiff (1955–)
Contén a división administrativa	Blaenau Gwent (pt) Caerphilly (pt) Cardiff (en) ../... 22+
Poboación
Poboación	3.131.640 (2022) (147,59 hab./km²)
Lingua oficial	lingua galesa lingua inglesa
Xeografía
Parte de	Nacións celtas
Superficie	21.218 km²
Punto máis alto	Yr Wyddfa (1.085 m)
Comparte fronteira con	Inglaterra
Creación	século V
Santo padrón	David de Menevia
Organización política
• Monarca	Carlos III do Reino Unido
Órgano executivo	Welsh Government (en)
• Primeiro ministro	Eluned Morgan (2024–)
Órgano lexislativo	Parlamento de Gales , (Escano: 60)
Membro de	Federación Mundial de Cidades Turísticas
PIB nominal	85.400.000.000 £ (2022)
Moeda	libra esterlina
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC±00:00
Dominio de primeiro nivel	.wales (mul) e .cymru (mul)
ISO 3166-2	GB-WLS
Código NUTS	UKL

O ascetismo monástico galés, un sistema lexislativo secular altamente desenvolvido (Cyfraith Hywel) e unha tradición literaria distintiva ilustran un sentido forte da identidade cultural, que emerxeu nos galeses despois da retirada romana de Gran Bretaña no século V. Dos principais principados e reinos que existían en Gales, Gwynedd conservou a independencia ata o século XIII, cando foi conquistado tamén por Inglaterra. Porén, a anexión e a abolición formais da lei galesa non ocorreron ata o século XVI. O País de Gales (con todas as rexións unidas baixo un goberno) nunca foi un estado soberano, aínda que un número de principados rivais seguían sendo independentes ata a conquista inglesa. A partir do século XIX o País de Gales converteuse nunha das rexións máis industralizadas da época, provendo ao imperio británico e ás súas colonias extensas cantidades de carbón e de aceiro. O sector do servizo alcanzou só recentemente á industria como principal sector na economía de Gales. A pesar dun PIB máis baixo que o doutras rexións da Gran Bretaña, o diferencial entre o nivel de vida no País de Gales con outras partes de Gran Bretaña, non é excesivamente pronunciado. A partir do século XX ten lugar un renacemento da conciencia nacional galesa (xunto cun cambio de tendencia no descenso da lingua galesa).

Etimoloxía

O nome inglés para País de Gales orixínase da palabra xermánica Walha, que significa “estranxeiro” ou “foráneo”. O mesmo termo aparece tamén en ”-wall " de Cornwall. Os galeses chámanse a si mesmos cymry, “compatriotas”, e chaman ao seu país Cymru, que se pensa que significa “terra dos compatriotas” en galés antigo; isto fai referencia ao seu coñecemento de que eran os habitantes orixinais do País de Gales (e tamén de Gran Bretaña en virtude dos seus antepasados britanos), e tamén para distinguirse dos invasores estranxeiros de Gran Bretaña, os anglosaxóns (ingleses). Hai tamén unha lenda medieval atopada na Historia Regum Britanniae de Sieffre o Fynwy (Geoffrey de Monmouth) que deriva do nome de Camber (tamén escrito como Kamber), fillo de Brutus e, segundo a lenda, do rei epónimo de Cymru (Cambria en latín); esta porén era en gran parte froito da imaxinación de Geoffrey. Cumberland e Cumbria no norte de Inglaterra derivan os seus nomes da mesma palabra antiga.

Historia

Colonización

Os primeiros seres humanos que habitaron o que agora é País de Gales chegaron cara ao final da Idade do xeo pasada. A primeira mención histórica pertence á ocupación romana de Gran Bretaña. Naquel momento a área do País de Gales moderno atopábase dividida en moitas tribos, das cales os silures no sueste e os ordovicos nas áreas centrais e do noroeste eran das máis grandes e maior alcance. Os romanos estableceron unha cadea de fortalezas a través do que agora é o País de Gales meridional, ata Carmarthen (Caerfyrddin; Latín: Maridunum), extraendo ouro das minas en Dolaucothi en Carmarthenshire. Hai probas de que progresaron incluso no oeste máis afastado. Tamén construíron un cuartel de lexión en Caerleon (latín: Isca Silurum), onde se atopa o anfiteatro mellor preservado de Gran Bretaña. No conto medieval galés "Breuddwyd Macsen Wledig" afírmase que Magno Máximo (Macsen Wledig), un dos emperadores romanos occidentais, estaba casado con Helen, a filla dun cacique galés de Segontium, Caernarfon actual. O cristianismo chegou ao País de Gales no século IV.

Despois da retirada romana de Gran Bretaña en 410, moitas das terras baixas víronse invadidas por varias tribos xermánicas. Porén, Gwynedd, Powys, Dyfed e Seisyllg, Morgannwg, e Gwent xurdiron como estados independentes. Resistiron, en parte debido ás características xeográficas favorables tales como altiplanicies, montañas, ríos e unha sociedade resistente que non se derrubou co final da civilización romana. Esta supervivencia tenaz dos romano-britanos e dos seus descendentes nos reinos occidentais ía converterse na fundación do que hoxe en día coñecemos como País de Gales. Coa perda das terras baixas a mans dos reinos anglosaxóns de Mercia e Northumbria, e de Wessex máis tarde, loitaron contra os reinos de Powys, Gwent, e Gwynedd para definir a fronteira entre os dous pobos.

Fóronse perdendo moitas das terras medias do oeste a mans de Mercia no século VI e a comezos do século VII, será cara a finais deste século como un renacente Powys comprobe o auxe do reino de Mercia. Aethelbald de Mercia, mirando de defender as terras que lles arrebatara recentemente, construíu a muralla de Wat (Wat's Dyke). Segundo Juan Davies, este esforzo puido levarse a cabo con acordo do mesmo rei Elisedd ap Gwylog de Powys, polo cal, ao marcarse a fronteira, estendería o seu territorio dende o norte do val de Severn ao esteiro do río Dee, concedendo Oswestry (Galés: Croesoswallt) a Powys. O Rei Offa de Mercia pareceu continuar esta iniciativa consultiva cando el creou un traballo máis grande, agora coñecido como dique de Offa´s Dyke (Galés: Clawdd Offa). Davies escribiu o estudo de Cyril Fox acerca do seu trazado:

"Na súa formulación, había un grao de consulta cos reis de Powys e de Gwent. Na alta montaña preto de Trelystan, o dique vira ao leste, deixando eses fértiles terreos nas mans de Gales; preto de Rhiwabod, foi deseñado para asegurarse de que Cadell ap Brochwel mantivese a posesión da fortaleza de Penygadden. E para Gwent Offa tiña o dique construído claramente coa intención de recoñecer que o curso do río Wye e o seu tráfico pertencían ao reino de Gwent".

O Offa´s Dyke sería en gran parte a fronteira entre galeses e ingleses durante varios séculos, aínda que os galeses recuperarían cara ao século XII a área entre o río Dee e o Conwy, entón coñecidos como o Perfeddwlad. Cara ao século as fronteiras do leste cos anglosaxóns foran fixadas amplamente.

Medievo

As terras meridionais e do leste perdidas a mans dos invasores coñecíanse en galés como Lloegyr (galés moderno Lloegr), que puideron referirse ao reino de Mercia orixinariamente, e que veu referirse a Inglaterra na súa totalidade. As tribos xermánicas que agora dominaban estas terras foron chamadas Saeson, significando "saxóns". Os anglosaxóns, alternadamente, etiquetaron os romano-britanos como Walha, significando o "estranxeiro". Os galeses continuaron chamándose a si mesmos Brythoniaid (britanos), aínda que o primeiro uso de Cymru e de Cymry se atopa dende 633 no Gododdin de Aneirin. En Armes Prydain, escrito arredor de 930, as palabras Cymry e Cymro utilízanse como 15 veces. Non será sobre o século XII en que o termo Cymry comece a acadar o mesmo uso que Brythoniaid nos escritos.

A partir do ano 800, unha serie de unións dinásticas levarían ao reinado de Rhodri Mawr (844-877) de Gwynedd e de Powys. Os seus fillos alternadamente crearían tres dinastías principais (Aberffraw para Gwynedd, Dinefwr para Deheubarth, e Mathrafal para Powys), cada unha competindo pola hexemonía sobre as outras. Un neto de Rhodri, Hywel Dda (900-950) de Deheubarth a través das súas herdanzas maternas e paternas de Dyfed e de Seisyllg, expulsa os Aberffraw de Gwynedd e de Powys, e codifica a lei galesa en 930, finalmente indo nunha peregrinación a Roma (alegando que o facía para que os códigos da lei fosen bendicidos polo Papa). Maredudd ab Owain (986-999) de Deheubarth (neto de Hywel), (outra vez) expulsa temporalmente a liña de Aberffraw polo control de Gwynedd e Powys. Un descendente de Maradudd (a través da súa filla a princesa Anghared) Gruffydd ap Llywelyn (1039-1063) conquistaría os reinos dos seus primos en Powys, e incluso amplía a súa autoridade en Inglaterra. Owain Gwynedd (1100-1170) da liñaxe de Aberffraw foi o primeiro príncipe galés en usar o título de princeps Wallensium (príncipe dos galeses) a raíz da súa vitoria nas montañas de Berwyn, segundo o historiador John Davies. A dinastía de Aberffraw perdería a súa preeminencia co neto de Owain Gwynedd, Llywelyn Fawr (o grande) (1173-1240), recibindo a homenaxe doutros señores galeses en 1216 no consello de Aberdyfi, converténdose no primeiro príncipe de País de Gales. O seu neto Llywelyn II tamén asegurou o seu recoñecemento do título de príncipe de País de Gales por parte de Henrique III de Inglaterra co tratado de Montgomery en 1267.

Máis adiante, porén, unha sucesión de conflitos, incluíndo o encarceramento da súa esposa Eleanor, filla de Simon de Montfort, culmina cunha primeira invasión por parte de Eduardo I. Como resultado da derrota militar, o tratado de Aberconwy en 1277 converteu a Llywelyn en vasalo do monarca inglés. A paz sería de breve duración e en 1282 a conquista inglesa de País de Gales rematou coa liña dos príncipes de Gales ao executar a Llywelyn e o seu irmán o príncipe Dayfdd. Para axudar a manter a súa conquista, os ingleses construíron unha serie de grandes castelos en Beaumaris, Caernarfon e Conwy. E para eclipsar o fogar real galés de Garth Celyn, fundaron Aber Garth Celyn nas costas do norte de Gwynedd. Apenas houbo unha breve sublevación de Owain Glyndŵr en 1404, cando foi coroado príncipe do País de Gales en presenza de emisarios de Francia, España e Escocia, e celebrou asembleas parlamentarias en varias cidades de Gales.

Aínda que a conquista inglesa de País de Gales ocorreu baixo o estatuto de Rhuddlan en 1284, a unión formal non tivo lugar ata 1536, pouco despois do cal a lei galesa, que continuaba a ser usada no País de Gales despois da conquista, foi substituída completamente pola lei inglesa coas actas de 1535-1542.

Anexión

País de Gales foi anexionado polo acto de 1535 do País de Gales, no reinado de Henrique VIII de Inglaterra, o cal era en parte de ascendencia galesa. A acta de Berwick de 1746 establece que todas as leis que se aplicasen a Inglaterra tamén se aplicarían automaticamente a País de Gales (e a Berwick, unha cidade situada na fronteira anglo-escocesa) a menos que a lei o indicase explicitamente doutra forma.

A comezos do século XIX industrializáronse varias zonas de País de Gales. As minas de carbón do norte atraeron moita man de obra. A metalurxia instalouse nos vales que se atopan ao sur das montañas Brecon Beacons, particularmente arredor da nova cidade de Merthyr Tydfil, coa produción de ferro separándose máis adiante cara ao oeste dos hinterlands de Neath e de Swansea onde xa se extraía carbón de antracita. Na década de 1840 a explotación de carbón estendeuse aos vales de Aberdare e de Rhondda. Isto levou a un aumento rápido na poboación destas áreas. En 1801 sobre 587 000 persoas vivían no País de Gales; antes de 1901, a poboación aumentara a 2 012 000. As subidas máis significativas ocorreron nos condados industriais —Denbigh, Flint, Monmouth e Glamorgan—. Este século presenciou a transición dunha sociedade predominantemente rural (arredor do 80% vivía fóra das áreas urbanas en 1800) a unha sociedade industrializada e urbanizada en gran parte (en 1911, soamente o 20% vivía en áreas non-urbanas).

Renacemento nacionalista

No século XX, País de Gales viu un rexurdir da súa conciencia de nación. O Plaid Cymru foi fundado en 1925, o cal apoiaba unha maior autonomía ou a independencia do Reino Unido. En 1955, os termos Inglaterra e País de Gales chegaron a ser comúns para describir a área na cal a lei inglesa se aplicaba e Cardiff foi proclamada como capital. En 1962 creouse a Sociedade da Lingua Galesa (Cymdeithas yr Iaith Gymraeg) en resposta á ameaza de pronta desaparición da lingua. O nacionalismo creceu, particularmente despois da inundación do val de Tryweryn en 1965, anegando a aldea de Capel Celyn para mandar auga que provía a Liverpool. Nas eleccións de 1966 Plaid Cymru obtivo un asento parlamentario por Carmarthen, o seu primeiro asento parlamentario. Unha campaña de terror foi emprendida por un período curto polo Exército Libre de Gales e o Mudiad libre Amddiffyn Cymru (MDF - Movemento de Defensa Galés). Nos anos posteriores á investidura do príncipe Carlos como Príncipe de País de Gales en 1969, estes grupos foron responsables dun número de atentados con bomba que destruían os depósitos de auga, oficinas de recadación e outras máis. En 1967 foi anulada a acta de Berwick de 1746 para o País de Gales e a definición legal de País de Gales, e foron marcados os límites con Inglaterra.

Un referendo sobre a creación dunha asemblea para País de Gales en 1979 rexeitou a proposta por unha gran maioría. Porén, en 1997 outro referendo aprobouno, aínda que por unha maioría moi estreita. En 1999 constitúese (como consecuencia da "Acta de goberno de Gales de 1998") unha asemblea nacional para o País de Gales (Cynulliad Cenedlaethol Cymru), reuníndose no Senedd, en 1999, con poderes para emendar a lexislación primaria do parlamento británico. Estas competencias foron ampliadas polo goberno de xeito que a "acta do goberno do País de Gales de 2006" será aplicada en 2007 despois da celebración das eleccións xerais. Crearase un goberno galés, coa capacidade de producir unha certa lexislación primaria (similar, pero non de tan de grande alcance como o executivo escocés), a partir da asemblea de Gales.

Paisaxe e clima

O País de Gales é unha nación de moi variadas paisaxes e de climas similares aos doutros territorios lindeiros co océano Atlántico.

A paisaxe do norte é un mosaico de bosques variados, outeiros, lagoas e vales de ríos que desembocan formando pequenos deltas e baías. Ocupado por uns 650 000 habitantes situados en pequenas cidades coma Wrexham, o norte galés destaca polo accidentado dalgúns dos seus cantís e por contar cunha grande illa, a Illa de Anglesey. A zona central está cuberta por pequenos outeiros ondulantes, vales remotos, portos de montaña, bosques (principalmente soutos e carballeiras) e amplas baías con pequenos pobos mariñeiros. Nela aséntanse 250 000 habitantes e tradicionalmente non posuíu un centro de poboación ou unha pequena cidade que fose a cabeza clara da rexión, mais nas últimas décadas a cidade de Aberystwyth comezou a despuntar na zona central grazas, sobre todo, ao comercio e ás actividades relacionadas coa Universidade de Gales. O sur de Gales é a zona máis importante do país en todo: en poboación, extensión, puxanza económica etc... e amais nela atópase a capital do país, Cardiff. Ocupa o espazo comprendido entre a fronteira con Inglaterra en Bristol até ás praias do condado de Pembrokeshire, pasando polo frondoso val do río Wye ou pola península Gower. Conta cunha poboación total que excede os 2 000 000 de habitantes asentada en cidades ou pequenas cidades coma Cardiff (a capital de Gales), Swansea, Newport, Llanelli, Carmarthen, Tenby e Pembroke e todas as pequenas e medianas vilas que as rodean.

Montañas de Gales

O País de Gales é un país con ricos recursos naturais que as autoridades apostaron por preservar coa creación de tres parques nacionais que actualmente ocupan un 20% da superficie total de Gales: O Parque Natural dos Brecon Breacons, o Parque Natural de Pembrokeshire Coast Natural Park e por último o Parque Natural dos Montes Cambrianos ou National Snowdonia Natural Park. O primeiro está formado fundamentalmente por espidos outeiros, montes escarpados, mesetas altas, gargantas rochosas e varias fervenzas e lagoas que son famosas en todo o Reino Unido coma a Fervenza de Ystradfellte. Amais os Brecon Breacons está salpicado por multidude de castelos e ruínas doutros asentamentos antigos e os seus vales teñen unha ampla tradición literaria. Está considerado polos expertos como o mellor lugar do mundo para a práctica do trekking. Atópase no suroeste.

O Parque Natural de Pembrokeshire Coast Natural Park é un parque puramente costeiro que cobre 620 km². É moi prezado por biólogos mariños de todo o mundo xa que é unha importante reserva de aves mariñas e doutras especies animais coma focas. Amais de posuír unha rica flora, está formado por grandes cantís, illas, tres estuarios e unha grande chaira que ocupa a extensión da Terra Chá lucense por cinco veces. Nel pódese achar tamén un pobo que posúe o nome do patrón de Gales, S. David, e ten unha catedral do século XII. Atópase no canto occidental de Gales.

O último Parque Natural de todos é o National Snowdonia Natural Park. Malia que a súa existencia se debe principalmente á altura máis importante de Gales, o monte Snowdon con 1 200 m, e ás formacións rochosas de máis de 3 000 anos de antiguidade que posúe, o certo é que nel tamén se poden atopar praias e deltas formados polo encontro dos numerosos ríos co mar e tamén extensos bosques de árbores caducifolios entre os que abundan, principalmente, os carballos. Fica no norte.

Os principais ríos son o Conway e o Dwyryd no norte, o Dyfi na zona central, e o Gwendraeth, o Tâf e o Tywi no sur. Estes tres últimos, na súa unión, forman a baía de Carmarthen (Carmarthen's Bay en inglés).

Principais picos e cadeas montañosas

• A cadea Eryri ou Snowdon, a Gwynedd, a máis alta do país, cos picos de Yr Wyddfa (1 085 m), Carnedd Llywelyn (1 062 m) e Carned Dafydd (1 044 m). A zona ocupa o Parque Nacional dos Montes Cambrianos, con 837 millas cadradas.
• Os Mynyddoed Cambria (Montañas Cambrianos), que atravesan de norte a sur o país, coas unidades:
  • Mynydd Presely, a Cardigan (Aberteifi).
  • Pumlymon (735 m), vora Aberystwyth.
  • Os Mynydd Epynt, a Merionydd, cos picos Arennig Fawr (853 m), Cadair Iddris (892 m) e Aran Fawdowy (905 m).
  • El Pen y Gadair (809 m) a Merioneth (Merionydd).
  • Myddnyd Ddu (Montañas Negras), a Powys, co Bannau Brycheiniog (886 m).
  • Os outeiros de Morgannwg, onde destacan os Craig-y-Llyn (600 m) i Moel Sych (828 m).

Economía

Gales foi un país case medieval até a década de 1870 cando as primeiras industrias mineiras e navais comezaron a asentarse en zonas próximas á fronteira inglesa. Gales foi, e segue a ser, un país tradicionalmente agrícola e gandeiro con cultivos das principais verduras e hortalizas e coa súa ampla cabana gandeira. O País de Gales está habitado por nove millóns de ovellas e unha cifra un pouco máis pequena de gando vacún, amais cada condado posúe unha raza propia de cordeiros aos que se chaman Welsh Blacks. A pesar de todos estes datos, as autoridades inglesas recoñeceron a necesidade de diversificar a economía cara a outros sectores, dos cales a industria foi o máis destacado. Até a década de 1970 a maioría da poboación traballaba en minas de carbón, cobre, ferro e chumbo, ou en industrias siderúrxicas coma a de Port Talbot, a máis grande do mundo. A industria chegou a ter tanta importancia que o 75% da forza laboral se empregaba neste sector. Hoxe en día as explotacións mineiras e siderúrxicas son menos importantes e menos condicionantes para a economía galesa e a industria céntrase máis no densenvolvemento de produtos relacionados coas novas tecnoloxías coma a fibra óptica, o 10% da cal é producido en Gales. A industria electrónica está a gañar moito peso e só en 2002 100 000 persoas xa traballaban neste tipo de factorías. A calidade da man de obra debido ao bo sistema educativo e o atractivo da zona para grandes empresas tecnolóxicas levou a que se chegasen a investir en Gales 24 millóns de dólares que axudaron a pór en funcionamento uns 300 000 postos de traballo en distintos campos da economía. Pese a todo aínda se seguen a rexistrar altas cifras de paro entre a poboación no grupo de idade que abrangue as persoas entre os 40 e 50 anos, taxa de paro que sobe en zonas deprimidas do norte.

Relixión

Coma nos demais países de influencias celtas, a relixión sempre tivo importancia. Proba diso son as abadías (Cymer-Dogellau), as catedrais (S. David) e cruces céltigas situadas en outeiros e outros altos decorados por entrelazos (Carrew).

No 2001 os galeses pertencían as seguintes relixións:

• Cristiá: 71,9%
• Budista: 0,19%
• Hindú: 0,19%
• Xudía: 0,08%
• Musulmá: 0,75%
• Sîkh: 0,07%
• Outras: 0,24%
• Ateos: 18,53%
• Non revelado: 8,07%

Sociedade e cultura

Hoxe en día, a influencia da veciña Inglaterra na vida social é total. Malia os anteriores intentos de colonización e subxugación cultural por parte dos ingleses con medidas tales coma a prohibición da lingua ou a inmigración de colonos ingleses, Gales segue a manter unha gran personalidade que é reflectida a través da súa lingua e da súa cultura. Cunha idiosincrasia e uns costumes diferenciados dos do resto do Reino Unido, a actual sociedade galesa carece de complexos e mantén os seus costumes fronte aos ingleses. Nos diversos pubs das cidades e, sobre todo, vilas galesas pódense atopar mesas redondas compostas por todo tipo de persoas que manteñen coloquios sobre calquera asunto. Os galeses son un pobo de poetas, cantantes, actores ou narradores, proba diso son os famosos galeses ou de orixes galesas, moitos dos cales se atopan acotío na primeira liña de actualidade e son coñecidos polo mundo enteiro. Richard Burton, sir Tom Jones, sir Anthony Hopkins, Catherine Zeta-Jones, Tom Cruise, Susan Sarandon, Russell Crowe ou Kylie Minogue; son exemplos de famosos de orixe galesa ou de parentesco relacionado con Gales.

O santo patrón do País de Gales é San David, ou "Dewi Sant", en galés. Existe algunha polémica, de cariz nacionalista, sobre o día de San David, o 1 de marzo, que para algúns debería ser festivo público no País de Gales. No mesmo sentido, outros propoñen, tamén para festivo público, o 16 de setembro (día en que comezou a rebelión de Owain Glyndŵr).

As festas tradicionais do País de Gales son a Calan Gaeaf (Hallowe'en), Calan Mai, e a celebración do solsticio de verán. Cada parroquia celebra, adicionalmente, o Gwyl Mabsant en honra do seu santo.

Bandeira de San David

A tradición oral e escrita consérvase dos tempos dos celtas e dos druídas. Existe unha Eisteddfod (voz galesa de festival) á que asisten todos os anos as figuras máis representativas da cultura do País de Gales como escritores e poetisas, como Mererid Hopwood, ou grupos de danza e baile tradicional. Aínda sobreviven, en cada vila e cidade, os Male Voice Choir (coros de homes) que se desprazan por todo o territorio acudindo a concertos e a se reunir cos integrantes dos coros anfitrións. Os deportes que máis se practican en Gales son os típicos do mundo occidental aos que se lles agregan os propios da tradición inglesa pola influencia do Reino Unido. Especialmente importante é o rugby, no cal a selección galesa é unha potencia mundial que compite ao nivel doutras coma Inglaterra, Francia ou Nova Zelandia.

Na actualidade tamén existe unha gran conciencia entre a poboación pola preservación da lingua galesa.

• Curiosidade: a palabra welsh (en inglés galés) provén dunha voz do inglés antigo que significa estranxeiro ou escravo, dependendo do contexto, por iso os galeses prefiren chamarse entre si pola palabra galesa cymry (en galés compatriota) embora* estean a falar en inglés.^{[Cómpre referencia]}

Linguas

Artigo principal: Lingua galesa.

O galés (Cymraeg) é un idioma de orixes celtas que convive co inglés. Aproximadamente 600 000 persoas (o 20% da poboación de Gales) empregan o galés acotío, especialmente no norte e no oeste do país. En Gales é idioma oficial co inglés. O galés tamén é falado por moita xente en condados coma Gloucestershire, Bristol, Herefordshire ou Shropshire e noutros lugares coma Londres e os condados onde no pasado había carbón, coma Durham. Tamén hai unha comunidade digna de destacar en Chubut, (Arxentina), na que se fala galés e español, mais non inglés.

Hoxe hai moitas escolas e universidades que aprenden tanto en galés como en inglés. O goberno de Cardiff e tamén todos os servizos públicos son bilingües. Hai varios xornais, revistas e radioemisoras dispoñibéis en galés e tamén, desde 1982, unha canle de tv neste idioma, chamada Sianel Pedwar, Cymraeg ou S4/C.

O galés era a lingua principal en todos os lugares de Gales antes de que o rei Eduardo I de Inglaterra sometese o país á coroa británica, durante o século XIII. Embora o inglés é a lingua dominante en Gales na actualidade, o galés aínda é importante, e non presenta risco ningún de desaparición a curto prazo xa que as actitudes e connotacións negativas cara á lingua propia de Gales foron mudando entre os xoves e a poboación urbana.

Cómpre destacar que foi un dos idiomas favoritos do famoso escritor John Ronald Reuel Tolkien, quen empregou algún dos seus sons para os seus idiomas, especialmente o sindarin.

Cidades

• Cardiff
• Aberdare
• Abertillery
• Aberystwyth

Datos demográficos

Datos demográficos para Gales (Censo 2001)

• Poboación: 2 903 085 (1 403 782 homes e 1 499 309 mulleres)

Porcentaxe de poboación segundo o seu lugar de nacemento

• Gales: 75,39%
• Inglaterra: 20,32%
• Escocia: 0,84%
• República de Irlanda: 0,44%
• Irlanda do Norte: 0,27%

Composición étnica

• Brancos:
  • Británicos: 95,99%
  • Irlandeses: 0,61%
  • Outros: 1,28%
• Mestos:
  • Brancos e negros: 0,29%
  • Brancos e asiáticos: 0,17%
  • Outros: 0,15%
• Asiáticos:
  • Chineses: 0,40%
  • Indios/Indios británicos: 0,28%
  • Paquistanís/Paquistanís británicos: 0,29%
  • Bengalís/Bengalís británicos: 0,19%
  • Outros: 0,12%
• Negros: 0,25%

Estrutura de idade da poboación

• 0-4: 167 903
• 5-7: 108 149
• 8-9: 77 176
• 10-14: 195 976
• 15: 37 951
• 16-17: 75 234
• 18-19: 71.519
• 20-24: 169 493
• 25-29: 166 348
• 30-44: 605 962
• 45-59: 569 676
• 60-64: 152 924
• 65-74: 264 191
• 75-84: 182 202
• 85-89: 38 977
• 90+: ?

División administrativa

Artigo principal: Subdivisións de Gales.

Condados históricos (1889-1974)

Monmouthshire (Sir Fynwy) Glamorgan (Sir Forgannwg ou Morgannwg) Carmarthenshire (Sir Gaerfyrddin ou Sir Gâr) Pembrokeshire (Sir Benfro) Cardiganshire (Sir Aberteifi ou Ceredigion) Brecknockshire (Sir Frycheiniog) Radnorshire (Sir Faesyfed) Montgomeryshire (Sir Drefaldwyn) Denbighshire (Sir Ddinbych) Flintshire (Sir y Fflint) Merionethshire (Sir Feirionnydd / Meirionnydd) Caernarvonshire (Sir Gaernarfon) Anglesey (Sir Fôn)

Condados preservados de Gales (1974-1996)

Gwent South Glamorgan (De Morgannwg) Mid Glamorgan (Morgannwg Ganol) West Glamorgan (Gorllewin Morgannwg) Dyfed Powys Gwynedd Clwyd

Rexión principal de Gales 1996-??

En 1996, Gales dividiuse en 22 autoridades unitarias: 9 condados, 3 cidades (*) e 10 distritos condais (†).

Merthyr Tydfil (Merthyr Tudful) † Caerphilly (Caerffili) † Blaenau Gwent † Torfaen (Tor-faen) † Monmouthshire (Sir Fynwy) Newport (Casnewydd) * Cardiff (Caerdydd) * Vale of Glamorgan (Bro Morgannwg) † Bridgend (Pen-y-bont ar Ogwr) † Rhondda Cynon Taf (Rhondda Cynon Tâf) † Neath Port Talbot (Castell-nedd Port Talbot) † Swansea (Abertawe) * Carmarthenshire (Sir Gaerfyrddin) Ceredigion Powys Wrexham (Wrecsam) † Flintshire (Sir y Fflint) Denbighshire (Sir Ddinbych) Conwy † Gwynedd Isle of Anglesey (Ynys Môn) Pembrokeshire (Sir Benfro)

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Sitio con información de Gales (en varios idiomas)
• Universidade de Gales (en galés e en inglés)
• Páxina da Asemblea Nacional de Gales (en galés e en inglés)