Lignano

Os lignanos son metabolitos secundarios das plantas que se consideran fitoestróxenos e antioxidantes, encontrados en pequenas cantidades nunha gran variedade de plantas.

Non confundir con lignina.

Figura 1. Esqueletos dos lignanos. 1. Estrutura básica de propilbenceno. 2. Esqueleto de dibencilbutano. 3. Estrutura dun neolignano.

Estrutura química dalgúns lignanos.

Quimicamente os lignanos son substancias polifenólicas, derivadas do aminoácido fenilalanina por dimerización de alcohois cinámicos substituídos (ver ácido cinámico), chamados monolignois, para formar un esqueleto de dibencilbutano (o número 2 da figura 1). Esta reacción é catalizada por encimas oxidativos e nela interveñen proteínas que controlan a estereoquímica da reacción. A estrutura básica destas substancias son dúas unidades de C₆C₃ unidas por enlaces β,β' ou esqueleto de propilbenceno (o número 1 da figura 1).^[1] Algúns exemplos de lignanos son o pinorresinol, podofilotoxina, e esteganacina.

Cando se consomen na dieta, os precursores dos lignanos son convertidos polas bacterias da flora intestinal nos enterolignanos de mamíferos enterodiol e enterolactona. Os lignanos da dieta que poden ser metabolizados para formar lignanos de mamíferos son: pinorresinol, laricirresinol, secoisolaricirresinol, matairresinol, hidroximatairresinol, siringarresinol e sesamina.

Funcións

Os fitoestróxenos como os lignanos ou as isoflavonas, flavonoides prenilados e cumestanos teñen actividade estroxénica (ou antiestroxénica), xa que poden unirse ao receptor de estróxenos debido á súa similitude estrutural co estradiol ^[2][3]. Os lignanos secoisolaricirresinol diglicósido (SDG) e os seus metabolitos de lignanos de mamíferos, enterodiol (ED) e enterolactona (EL) son compostos fitoquímicos antioxidantes cunha potencial actividade anticanceríxena que poden imitar as funcións das hormonas humanas, sen os efectos nocivos que puidesen ter estas. Os estudos realizados en modelos animais mostran que impiden o crecemento de tumores de mama ^[4] e de próstata.^[5][6] En humanos investígase a súa incidencia no cancro de mama.^{[7] [8]}

Atribúense aos lignanos efectos antioxidantes que axudan a combater os efectos dos daniños radicais libres. Porén, nalgúns estudos clínicos en mulleres postmeniopáusicas non mostraron que teñan efectos sobre os lípidos plasmáticos ou sobre a capacidade antioxidante.^[9]

Fontes dietarias

Moitas plantas conteñen lignanos, como as sementes de liño e sésamo ou o centeo e outros cereais, soia, brócoli, repolo, feixóns, albaricoques e amorodos, pero en pequenas cantidades (poucos μg por cada gramo de produto seco).^[10] As sementes de liño e de sésamo conteñen máis cantidade de lignanos ca a maioría das outras plantas. O principal precursor do lignano atopado en sementes de liño é o secoisolaricirresinol diglicósido.^[11]

O secoisolaricirresinol e o matairresinol foron os primeiros lignanos vexetais identificados nos alimentos, e supoñen o 25% do total dos lignanos consumidos. O pinorresinol e laricirresinol foron identificados máis recentemente e estímase que contribúen co 75% do consumo total de lignanos.^[11] Esta distribución pode cambiar porque as contribucións do siringarresinol e hidroximatairresinol non foron debidadmente cuantificadas nos alimentos.

Fontes de lignanos:^[12]

Fonte	Cantidade en 100 g
Semente de liño	300,000 µg (0,3 g)
Semente de sésamo	29,000 µg (29 mg)
Brassica (verduras)	185 - 2321 µg
Cereais	7 - 764 µg
Viño tinto	91 µg

Un estudo recente ^[13] mostra a complexidade dos precursores de lignanos de mamíferos na dieta. Na táboa seguinte figuran uns poucos exemplos de entre as 22 especies analizadas e dos 24 lignanos atopados no estudo.

Precursores de lignanos de mamíferos como agliconas (µg / 100 g). Principais compoñentes en letra grosa.

Alimento	Pinorresinol	Siringarresinol	Sesamina	Laricirresinol	Secoisolaricirresinol	Matairresinol	Hidroximatairresinol
Semente de liño	871	48	non detectado	1780	165759	529	35
Semente de sésamo	47136	205	62724	13060	240	1137	7209
Fibra de centeo	1547	3540	non detectado	1503	462	729	1017
Fibra de trigo	138	882	non detectado	672	868	410	2787
Fibra de avea	567	297	non detectado	766	90	440	712
Fibra de cebada	71	140	non detectado	133	42	42	541

Notas

1. Nomenclature de lignans and neolignans. (IUPAC Recommendations 2000). Moss GP. 2000. Pure and Applied Chemistry 72 (8): 1493–1523.
2. Yildiz, Fatih (2005). Phytoestrogens in Functional Foods. Taylor & Francis Ltd. pp. 3–5, 210–211. ISBN 978-1-57444-508-4
3. Turner JV, Agatonovic-Kustrin S, Glass BD (August 2007). "Molecular aspects of phytoestrogen selective binding at estrogen receptors". J Pharm Sci 96 (8): 1879–1885. doi:10.1002/jps.20987. PMID 17518366.
4. Flaxseed and its lignan and oil components reduce mammary tumor growth at a late stage of carcinogenesis. Thompson LU, Rickard SE, Orcheson LJ y Seidl MM.1996. Carcinogenesis 17 (6): 1373-1376.
5. Zhang W, Wang X, Liu Y, et al. Effects of dietary flaxseed lignan extract on symptoms of benign prostatic hyperplasia. (2008) J Med Food 11:207-214. PMID 18358071.
6. Bylund A, Saarinen N, Zhang JX, Bergh A, Widmark A, Johansson A, Lundin E, Adlercreutz H, Hallmans G, Stattin P, Mäkela S. Anticancer effects of a plant lignan 7-hydroxymatairesinol on a prostate cancer model in vivo. 2005. Experimental Biology and Medicine 230:217-223
7. Dietary phytoestrogen intake—lignans and isoflavones—and breast cancer risk (Canada). Cotterchio M, Boucher BA, Kreiger N, Mills CA, y Thompson LU. 2008. Cancer Causes and Control 19 (3): 259-272
8. Velentzis, L.S., Cantwell, M.M., Cardwell, C. et al. (2009). Lignans and breast cancer risk in pre- and post-menopausal women : meta-analyses of observational studies, Br. J. Cancer, 100, 1492-1498. British Journal of Cancer - Abstract of article: Lignans and breast cancer risk in pre- and post-menopausal women: meta-analyses of observational studies [archive]
9. A Lignan complex isolated from flaxseed does not affect plasma lipid concentrations or antioxidant capacity in healthy postmenopausal women. Hallund J, Ravn-Haren G, Bügel S, Tholstrup T y Tetens I. 2006. Journal of Nutrition 136: 112–116.
10. Lignans in food and nutrition. Crosby GA. 2005. Food Technology 59 (5): 32-35.
11. Linus Pauling Institute at Oregon State University
12. Milder IE, Arts IC, van de Putte B, Venema DP, Hollman PC (2005). "Lignan contents of Dutch plant foods: a database including lariciresinol, pinoresinol, secoisolariciresinol and matairesinol". Br. J. Nutr. 93 (3): 393–402. PMID 15877880. doi:10.1079/BJN20051371.
13. Smeds AI; et al. (2007). "Quantification of a Broad Spectrum of Lignans in Cereals, Oilseeds, and Nuts". J.Agric. Food. Chem. 55 (4): 1337–1346. PMID 17261017. doi:10.1021/jf0629134.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Síntese in vitro de lignanos e neolignanos^{[Ligazón morta]}
• Nomenclatura dos lignanos da IUPAC
• Lignanos e cáncer