Helium

Is e eileamaid cheimigeach a tha ann an helium,^[2] no hilium^[3] no heillium^[4] le samhla He agus àireamh atamach 2.

Helium
Tiùb dì-neartachaidh de helium.
Clàr pillteach H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Buadhan
Samhla	He
Àireamh	2
Buidheann	18, gasan uasal
Ùine	1
Bloca	s
Seòrsa	Gasan uasal
Buadhan stuthach
Dath	Gun dath
Teothachd leaghaidh	0.95 K ​(−272.20 °C, ​−457.96 °F) aig 2.5 MPa
Teothachd goilidh	4.222 K ​(−268.928 °C, ​−452.070 °F)
Buadhan atamach
Tomad atamach/Da	4.002602(2)[1]
Comh-dhealbhadh atamach	1s2
Cor ogsaideachaidh	0
1mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	2372.3
2mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1	5250.5
v t e

'S e gas uasal a tha ann is cha urrainn do dh'ataman helium iom-obrachadh còmhla ri ataman eile. Tha dà iosatòpaichean seasmhach aig helium, ³He is ⁴He. 'S e an iosatòp as cumanta anns a' chruinne-cè a tha ann an ⁴He.

Helium

Fo 2.7 K a theothachd tha helium-4 a' toirt na os-lionn. Tha e a' sruth gun lùth-suathaidh agus 's urrainn dha a theàrnadh à soithichean. Tha a' theothachd os-lionn de helium-4 nas àirde na helium-3 air sgàth 's gur e boson a tha ann an ataman de helium-4. Feumaidh ataman de helium-3 paidhreachadh mus do ghiùlaineas iad mar bhosonan air sgàth 's gur e fermionan a tha annta.

Eachdraidh

Ann an 1868 lorg dà reul-eòlaiche, Jules Janssen anns a' Fhraing agus Norman Lockyer ann an Sàsainn, loidhne ùr anns an speactram na grèine rè dubhraidh na grèine. Rinn iad a' bheachd-bharail gun tàinig an loidhne à eileamaid ùr. Tha an t-ainm "helium" a' dol às a' Ghreugach ἥλιος, a tha a' ciallachadh "grian".^[5]

Ann an 1895 lorg dà cheimigear Suaineach, Per Teodor Cleve agus Nils Abraham Langlet, helium fhèin ann an clach-uranium.

Ann an 1908 rinn Heike Kamerlingh Onnes helium lionnach.

Cleachdadh

Cleachdar helium ann an sganairean MRI agus ann am bailiùnaichean.

Iomraidhean

Commons

Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo:

helium

1. “Standard Atomic Weights”. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights. Air a thogail 27mh dhen Chèitean 2017.
2. “helium”. An Seotal. Air a thogail 27mh dhen Chèitean 2017.
3. Robertson, Boyd ⁊ MacDonald, Ian (2004): Gaelic Dictionary. Hodder Education. ISBN 978-0-340-75341-5. 
4. Scannell, Kevin P. (2 Meitheamh 2016): “Foclóir Gàidhlig-Gaeilge”, td. 86.
5. Cole, Rupert (19mh dhen Dàmhair 2018): “150 years since the discovery of Helium - Science Museum Blog”. Science Museum. Air a thogail 23mh dhen Dùbhlachd 2018.