Macramóilín

Is móilín an-mhór é macramóilín,^[1] amhail próitéin, a bhíonn comhdhéanta go coitianta den pholaiméiriúchán de fho-aonaid níos lú ar a dtugtar monaiméirí. De ghnáth bíonn siad comhdhéanta de na mílte adamh nó breis. Tugtar polaiméir ar shubstaint atá comhdhéanta de mhacramóilíní. Is iad na macramóilíní is coitianta sa bhithcheimic ná bithpholaiméirí (aigéid núicléacha, próitéiní, agus carbaihiodráití) agus móilíní móra neamh-pholaiméireacha (mar shampla lipidí agus macraichiogail,) snáithíní sintéiseacha chomh maith le hábhair turgnamhacha mar nana-tubáin charbóin.^[2]

An struchtúr ceimiceach de mhacromóilíní polaipeiptíde

Is móilíní móra iad macramóilíní atá comhdhéanta de na mílte adamh atá ceangailte go comhfhiúsach. Is macramóilíní iad carbaihiodráití, lipidí, próitéiní agus aigéid núicléacha. Cruthaíonn macramóilíní go leor monaiméirí a nascann le chéile, a fhoirmíonn polaiméir. Tá carbaihiodráití comhdhéanta de charbón, ocsaigin agus hidrigin. Is monaisiúicrídí iad monaiméir carbaihiodráití. Tá trí chineál carbaihiodráití ann: móilíní fuinnimh, stórais, agus struchtúracha. Cruthaítear déshiúicríd nuair a nascann imoibriú díhiodráitithe dhá monaisiúicríd lena chéile. Cineál eile macramóilíní is ea lipidí. Is hidreacarbóin iad lipidí nach bhfoirmíonn polaiméirí. Tógtar saillte as gliocról agus aigéid shailleacha. Faightear fosfailipidí go coitianta san déchiseal fosfalipidí scannán. Tá cinn hidrifileacha agus eireabaill hidreafópacha acu. Is cineál eile macramóilín é próitéin. Is monaiméirí de phróitéiní iad aimíonaigéid. Tá go leor feidhmeanna éagsúla ag próitéiní. Tá próitéiní ann a úsáidtear le haghaidh tacaíochta struchtúrtha, stórála, iompair, cumarsáide ceallacha, gluaiseachta, cosanta i gcoinne substaintí eachtracha, agus go leor eile. Tarchuireann aigéid núicléacha faisnéis oidhreachtúil agus cuireann siad in iúl í. Tá siad comhdhéanta de monaiméirí ar a dtugtar núicléatídí. Is dhá chineál aigéad núicléasach iad ADN agus ARN.

Ba é Hermann Staudinger, buaiteoir dhuais Nobel, a chum an téarma macramóilíní (macra- + móilín) sna 1920idí, cé nach luann a chéad fhoilseachán ábhartha ar an réimse seo ach comhdhúile adr-móilíneacha (Gearmáinis; hochmolekulare), níos mó ná 1,000 adamh.^[3] Ag an am sin bhí brí éagsúil leis an téarma polaiméir, mar a thug Berzelius isteach é ar dtús in 1832, agus brí an lae inniu: ní raibh ann ach cineál eile isiméireachta mar shampla le beinséin agus aicéitiléin agus ní raibh mórán le déanamh aige maidir le méid.^[4]

Ní hionann úsáid an téarma chun cur síos a dhéanamh ar mhóilíní móra i measc na ndisciplíní. Mar shampla, cé go dtagraíonn an bhitheolaíocht do mhacramóilíní mar na ceithre móilín mhóra a chuimsíonn rudaí beo, sa cheimic, féadfaidh an téarma tagairt a dhéanamh do chomhiomláin de dhá mhóilín nó níos mó a choinníonn fórsaí idirmhóilíneacha le chéile seachas naisc chomhfhiúsacha ach nach ndíscaoileann go héasca.^[5]

De réir shainmhíniú caighdeánach an AIGCF (Aontais Idirnáisiúnta do Glan-Cheimice agus na Ceimice Feidhmí), ní thagraíonn an téarma macramóilín mar a úsáidtear san eolaíocht pholaiméire ach do mhóilín amháin. Mar shampla, déantar cur síos iomchuí ar mhóilín pholaiméire amháin mar "macramóilíní" nó "móilín polaiméire" seachas "polaiméir," a thugann le tuiscint substaint atá comhdhéanta de mhacramóilíní.^[6]

Mar gheall ar a méid, ní dhéantar cur síos áisiúil ar mhacramóilíní i dtéarmaí stócaiméadrachta amháin. Is féidir cur síos a dhéanamh ar struchtúr macramóilíní simplí, mar shampla homapolaiméirí, i dtéarmaí an fho-aonaid mhonaiméire aonair agus na maise móilíní. Ar an láimh eile, teastaíonn cur síos struchtúrtha ilghnéitheach ar bhithmhacramóilíní mar ordlathas na struchtúr a úsáidtear chun próitéiní a thuairisciú.

Airíonna

Is minic go mbíonn airíonna fisiciúla neamhghnácha ag macramóilíní nach dtarlaíonn do mhóilíní níos lú.

Tagairtí

1. ““macramóilín” | téarma.ie”. Téarma.ie: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge. An Coiste Téarmaíochta. Dáta rochtana: 2024-10-01.
2. Gullapalli (2011). "Teideal in easnamh ar an lua Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}". Chemical Engineering Progress 107 (5): 28–32. Dáta rochtana: 2015-06-28. Curtha i gcartlann 2012-08-13 ar an Wayback Machine
3. "Teideal in easnamh ar an lua Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}" (1922). Helvetica Chimica Acta 5 (5): 785. doi:10.1002/hlca.19220050517.
4. "{{{title}}}" (2008). Journal of Chemical Education 85 (5): 624. doi:10.1021/ed085p624. Bibcode: 2008JChEd..85..624J.
5. van Holde, K.E. (1998) Principles of Physical Biochemistry Prentice Hall: New Jersey, ISBN 0-13-720459-0
6. Jenkins, A. D. (1996). "Teideal in easnamh ar an lua Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}". Pure and Applied Chemistry 68 (12). doi:10.1351/pac199668122287.