Bróimín

Is é an bróimín dúil cheimiceach uimhir a 35, agus is í an tsiombail a sheasann dó sna foirmlí ceimiceacha ná Br. Ceann de na halaiginí é, agus mar sin, is dúil sách leictridhiúltach é - is é sin, tá sé de chlaonadh ann lucht diúltach leictreachais a ghlacadh chuige agus an leictreon a bhaint den dúil eile. Le brú is le teocht an tseomra, tá an bróimín ina leacht donndearg a bhfuil boladh láidir tachtach as. Cosúil leis an gclóirín, oibríonn an bróimín go dochrach ar na scamhóga, agus mar sin, is nimh é, agus é ina dhúil.

Bróimín

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach agus dúil litifileach
Bróimín sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Br
Uimhir adamhach	35
Mais adamhach	79.904
Peiriad, Grúpa	peiread 4 halaiginí
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	3
Ga ianach	1.96, 0.31, 0.25 agus 0.39
Stair
Aimsitheoir	Carl Jacob Löwig agus Antoine Jérôme Balard
Fionnachtain	1825
Eapainm	bréan

Ba iad an Francach Antoine Balard agus an Gearmánach Carl Jacob Löwig a d'aithin an bróimín mar dhúil ar leith, beag beann ar a chéile, i lár na 1820idí. Tháinig Balard ar bhróimídí i luaith feamainne ó na portaigh i gcóngar do Montpellier. Bhí an cineál seo feamainne - díreach cosúil le ceilp na hÉireann! - saibhir in iaidín, agus mar sin, dhóití é le hiaidín a tháirgeadh. Fuair sé amach go raibh an t-iaidín truaillithe le dúil anaithnid a bhí idir eatarthu idir an clóirín agus an t-iaidín, agus is é an t-ainm a bhaist sé uirthi ná muride, as muria na Laidine a chiallaíonn "sáile". Maidir le Löwig, d'aonraigh seisean bróimín as na salainn mhianracha in uisce an tobair áitiúil ina chathair dhúchais, Bad Kreuznach. Nuair a foilsíodh an leagan deifnídeach de thuarascáil thaighde Balard, bhí ainm na dúile athraithe go bróimín aige. Dúirt sé féin gurbh é "Monsieur Anglada", pé hé féin, a mhol dó an t-ainm a athrú. De réir foinsí eile, áfach, ba é an t-eolaí cáiliúil Francach Joseph Louis Gay-Lussac a cheap an t-ainm nua.

Móilín dé-adamhach é móilín an bhróimín agus é ina dhúil. Is í an uimhir ocsaídiúcháin is coitianta a bhíonn aige ina chuid comhdhúl ná -I, nó mar is dual do na halaiginí, tá seacht leictreon ar an leictreonsceall is faide amuigh aige, agus ní theastaíonn uaidh ach ceann amháin leis an ochtréad cobhsaí a bhaint amach. Ocsaídeoir láidir atá ann freisin, agus é ag imoibriú leis an gcuid is mó de na miotail le bróimídí miotail a dhéanamh.

Tá dhá iseatóp chobhsaí ag an mbróimín, mar atá, ⁷⁹Br (50.69 % de bhróimín an dúlra) agus ⁸¹Br (49.31 %). Tá meáchan adamhach an bhróimín suite timpeall ar 80 aonad, mar sin, ach níl an t-iseatóp ⁸⁰Br le fáil sa dúlra. Le fírinne, is iseatóp as pabhar radaighníomhach é nach maireann a leathré ach ocht nóiméad déag.

Tá trí ocsaigéad ag an mbróimín, ach ní féidir aon cheann acu a aonrú - níl teacht orthu ach i dtuaslagáin uisce. Is iad an t-aigéad fobhrómúil HBrO, an t-aigéad brómach HBrO₃ agus an t-aigéad sárbhrómach HBrO₄. Cé nach bhfuil na haigéid féin cobhsaí, tá sé furasta go leor iain fhobhróimíte BrO^- agus iain bhrómáite BrO₃^- a chruthú: nuair a thuaslagfar bróimín san uisce, gheofar iain fhobhróimíte chomh maith le hiain bhróimíde:

Br₂ + H₂O -> Br^- + BrO^- + 2 H⁺

Cosúil leis an ian fochlóiríte a chruthaítear ar an mbealach céanna i dtuaslagáin uisce an chlóirín, is ocsaídeoir láidir é an t-ian fobhróimíte, agus é ina thuarthóir mhaith. Má théitear an tuaslagán suas, áfach, gheofar iain bhrómáite, BrO₃^-. Ní féidir, áfach, an bróimín a ocsaídiú go sárbhrómáit BrO₄^- gan dul i dtuilleamaí fluairín nó ózóin.

Tagairtí

Is síol faoin substaint cheimiceach é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.