scríbhneoir Fionlannach From Wikipedia, the free encyclopedia
Scríbhneoir Fionlannach ba ea Frans Eemil Sillanpää (16 Meán Fómhair 1888 – 3 Meitheamh 1964).[1] Bronnadh Duais Nobel sa litríocht air sa bhliain 1939. D'fhág an scéal liriciúil dúisitheach Nuorena nukkunut (Béarla:The Maid Silja; A Thit ina Codladh go hÓg is brí don teideal Fionlainnise) sa bhliain 1931 a leithéid de dhraíocht ar a léitheoirí agus gur éirigh an t-ainm féin Silja coitianta taobh amuigh den Fhionlainn, agus murarbh é Hurskas kurjuus a thuill Duais Nobel don scríbhneoir, ba é an t-úrscéal The Maid Silja a chinntigh dó í.
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 16 Meán Fómhair 1888 Hämeenkyrö (Impireacht na Rúise) |
| Bás | 3 Meitheamh 1964 75 bliana d'aois Heilsincí (an Fhionlainn) |
| Áit adhlactha | Mount of Olives Jewish Cemetery (en)  |
| Faisnéis phearsanta | |
| Scoil a d'fhreastail sé/sí | Jumesniemi Church School (en) Tampereen lyseon lukio (en) Haukijärvi School (en) Ollscoil Heilsincí |
| Teanga dhúchais | an Fhionlainnis |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | scríbhneoir, úrscéalaí, file |
| Tréimhse oibre | 1916 – |
| Ainm cleite | Eemil Syväri Taata Sillanpää |
| Teangacha | An Fhionlainnis |
| Teaghlach | |
| Céile | Sigrid Salomäki Anna von Hertzen |
Gradam a fuarthas
| |
Ainmnithe do
| |
    | |
Rugadh Sillanpää i Hämeenkyrö san Fhionlainn, thiar sa bhliain 1888. Scológ bhocht ab ea a athair, Frans Henrik Koskinen. A mháthair, arís, ba iar-chailín aimsire í ar saolaíodh leanbh tabhartha di nuair a bhí sí ar fostú. Ba mhór an náire é seo ag an am, agus mar sin, is beag fear a phósfadh í ina dhiaidh sin. Bhí sí thar thríocha bliain d'aois nuair a thoiligh Frans Henrik glacadh léi mar bhean chéile.
Bocht is mar a bhí siad, bhí an lánúin seo an-dírithe ar bhealach an oideachais a réiteach don bhuachaill, agus d'éirigh leo é a chur ag foghlaim léinn i meánscoil i dTampere. I dtús a chuid scolaíochta ansin, chuir sé faoi i gceantar an lucht oibre, Amuri, áit a bhfuil iarsmalann an lucht oibre inniu.
Ansin, áfach, fuair sé aithne ar ghróintín saibhir tionsclaíochta, Henrik Liljeroos, a d'aithin buanna an bhuachalla óig agus a d'fháiltigh chuige féin é. Bhí Liljeroos inbharúla go raibh comhábhair an dochtúra san fhear óg, agus chuir sé ag staidéar míochaine é in Ollscoil Heilsincí.
San ollscoil dó, tháinig Frans Eemil isteach i saol an ardchultúir, agus aithne aige ar Jean Sibelius, ceolchumadóir náisiúnta na Fionlainne, chomh maith leis an scríbhneoir Juhani Aho. Bhí sé faoi thionchar na sruthanna comhaimseartha, cosúil le briseadh mór an nua-aoiseachais i gCríoch Lochlann agus scríbhneoirí cosúil le hAugust Strindberg sa tSualainn. An Darwineachas Sóisialta agus an smaointeoireacht bhitheolaíochtúil a bhí faiseanta san am, chuaigh siad i bhfeidhm ar Sillanpää chomh maith, agus é ag léamh Oswald Spengler (Der Untergang des Abendlandes) agus Ernst Haeckel. Ón taobh eile de, bhí suim aige i smaointeoireacht Leo Tolstoy chomh maith, ó bhí aithne aige ar Arvid Järnefelt, a bhí chun tosaigh ar na Fionlannaigh ar fad mar dhuine de lucht leanúna Tolstoy, agus aithne phearsanta aige ar an máistir.
I ndiaidh cúig bliana a chaitheamh i Heilsincí, d'éirigh Sillanpää as an staidéar míochaine agus chrom sé ar an scríbhneoireacht go lánaimseartha. Ar dtús, bhí sé ag dul le hiriseoireacht, agus sa bhliain 1914, thaistil sé an tSualainn agus an Danmhairg le haltanna a scríobh faoi shaol na dtíortha seo don nuachtán úd Uusi Suometar.
Faoin am seo ar casadh a bhean chéile, Sigrid Maria Salomäki, air an chéad uair. Phós siad sa bhliain 1916.
D'fhoilsigh Sillanpää an chéad úrscéal leis sa bhliain 1916, mar atá, Elämä ja aurinko ("An Saol is an Ghrian"). Bhí príomheilimintí a chuid scríbhneoireachta le haithint ar an gceann seo cheana féin, mar atá, saol na tuaithe agus an chéadfacht chollaí a thabhaigh míchlú na pornagrafaíochta dó ó chiorcail áirithe na tíre. Triantán grá a bhí i gceist leis an scéal seo, agus an fear óg atá ina phríomhphearsa á streachailt as a chéile idir beirt chailíní.
Sa bhliain 1918, bhí an Fhionlainn féin á streachailt as a chéile, agus na Gardaí Bána is na Gardaí Dearga ag cur cogaidh ar a chéile.
Bhí Sillanpää ag tacaíocht leis na Bána, ní nach ionadh, ach ó ba rud é go raibh aithne aige ar shaol na mbocht óna chéad óige féin, bhí sé in ann cás na nDearg féin a thuiscint, chomh maith.
Léirigh sé é sin leis an úrscéal tábhachtach úd Hurskas kurjuus ("An Cruatan Cráifeach" - is é Meek Heritage a thugtar air san aistriúchán Béarla) a tháinig amach sa bhliain 1919. Siúd is go ndearnadh cinsireacht ar lochtú an scríbhneora ar chruálacht na nGardaí Bána, tháinig a dhearcadh chun solais go soiléir: ní raibh sé sásta leis an dóigh ar cuireadh na mílte Dearga chun báis, nuair nach raibh iontu siúd go minic ach deargbhochtáin nach raibh ábalta a leas féin a aithint.
Díol trua agus truamhéile is ea Juha Toivola, príomhphearsa an úrscéil, gan aon amhras, idir bhocht agus mhacánta. Téann Juha leis na Gardaí Dearga ceart go leor, agus sa deireadh thiar thall cuireann na Bána chun báis é, ach níl i gceist leis na himeachtaí sin ach an chinniúint nach bhfuil fear chomh suarach leis in ann cor a chur inti.
Cé gur scríobhadh an leabhar lom díreach i ndiaidh an chogaidh chathartha, agus na Bána i gcónaí ag éileamh pionóis dhiana ar na Dearga, bhí leabhar Sillanpää ag iarraidh athmhuintearas a chur chun cinn idir dhá thaobh an chogaidh. Is féidir an iarracht seo a aithint ar an gcaibidil aislinge, ina dtagann Juha Toivola agus fear a mharaithe le chéile ar Neamh, agus an fuath imithe eatarthu, ó bhronn láithreacht Dé olltuiscint agus ollmhaithiúnas orthu. Íorónta go leor, b'iomaí léitheoir a raibh meas an Chríostaí aige air féin a bhí as cuimse míshásta leis an aisling seo, agus é den tuairim nach raibh an maithiúnas Críostaí ag dul do na Dearga, a bhí ag diúltú do Dhia, mar Shóisialaigh.
Sna fichidí, chuaigh Sillanpää trí ghéarchéim phearsanta a bhí ar tí a chabhóg a dhéanamh. Bhí clann le beathú aige, agus níor chuidigh sé leis. Bhí sé báite i bhfiacha i ndiaidh teach mór ghalánta a thógáil i Hämeenkyrö. Bhí sé ag ól go flúirseach, freisin, nó bhí drochnós na druncaerachta dulta sa smior ann ó bhí sé ag freastal ar chóisirí saibhre na maithe is na móruasal thiar i Heilsincí. Mar sin féin, d'éirigh leis a bhád a tharraingt i dtír leis an úrscéal úd Nuorena nukkunut
Foilsíodh Nuorena nukkunut ("A Thit ina Codladh go hÓg" - The Maid Silja atá ar an aistriúchán Béarla) sa bhliain 1931. Is é príomhthéama an leabhair ná an dóigh a dtagann an meath i ndiaidh an bhlátha. Bhí Sillanpää riamh faoi dhraíocht ag an smaoineamh seo - féach an luí a bhí aige le smaointeoireacht Oswald Spengler, cuir i gcás.
Mar sin, scríobh sé an t-úrscéal seo faoi chailín óg a bhí ina géag dheireanach i gcrann ginealais a muintire. Silja Salmelus is ainm don chailín, agus feirmeoirí saibhre is ea a sinsir. Anois, áfach, tháinig an meath ar theach agus ar threabhchas Salmelus, agus caithfidh Silja fostú a fháil mar chailín aimsire. Agus an óige ag borradh ina féitheoga, téann sí i gcomhriachtain chollaí lena buachaill; ina dhiaidh sin, tréigeann sé í, agus ansin, faigheann sí bás le créachta.
D'fhág an scéal liriciúil dúisitheach seo a leithéid de dhraíocht ar a léitheoirí agus gur éirigh an t-ainm féin Silja coitianta taobh amuigh den Fhionlainn, agus murarbh é Hurskas kurjuus a thuill Duais Nobel na litríochta don scríbhneoir, b'é an t-úrscéal Nuorena nukkunut a chinntigh dó í.
Sa bhliain 1934 a foilsíodh príomhshaothar Sillanpää, Ihmiset suviyössä ("Na Daoine san Oíche Shamhraidh"). Tugann an t-úrscéal cur síos ar imeachtaí oíche samhraidh, idir bhás agus bheatha. Go háirithe, is ábhar iontais agus, b'fhéidir, uafáis don léitheoir an dóigh anghrách, beagnach, a gcuirtear an marú inár láthair, nó nuair a shánn an dúnmharfóir a scian isteach san fhear eile, mothaíonn sé "séimhe chéasta" (riuduttavaa hellyyttä) i leith an íobartaigh. Níl sé deacair an chiall chollaí a bhaint as na focail sin.
Cibé faoin duais, fuair Sillanpää é féin i bponc nuair a phléasc an cogadh amach, agus an tArm Sóivéadach ag cúngú ar an bhFionlainn. Bhí na luaidreáin ag imeacht nach bhfuair sé duais Nobel ach mar chomhartha tacaíochta ón tSualainn do na comharsana a bhí díreach ag cur troda ar son a neamhspleáchais.
Bhí an eite dheis míshásta le liobrálachas cultúrtha Sillanpää, agus an eite chlé in amhras faoi. Fuair a bhean chéile bás faoin am seo, agus phós sé a rúnaí ar lorg faoisimh nach bhfuair sé - theip ar an gcleamhnas seo go hiomlán. Chuaigh sé go dtí an tSualainn le hé féin a shábháil ón gcogadh, rud a thuill tarcaisne na heite deise míleata dó, agus iad ag cur cladhaireachta ina leith.
D'fhoilsigh sé Litir do na Deachtóirí, inar cháin sé Hitler agus Stailín, beart a tharraing cinsireacht ar a chuid leabhar sa Ghearmáin. Ón taobh eile de, scríobh sé amhrán máirseála d'Arm na Fionlainne ar thug na saighdiúirí an-taitneamh dó. Áirítear an t-amhrán inniu ar shiombailí náisiúnta na tíre
Kotikontujen tienoita tervehtien tämä laulumme kaikukoon, yli peltojen, vetten ja tunturien aina Hangosta Petsamoon. Sama kaiku on askelten, kyllä vaistomme tuntee sen, kuinka kumpujen kätköistä, mullasta maan isät katsovat poikiaan. |
("Go gcluintear an t-amhrán seo againn
mar bheannacht do thír ár ndúchais,
thar na páirceanna, os cionn na loch is na gcnocán
ó Hanko go Petsamo.
Is ionann rithim na gcoiscéimeanna,
agus ár n-instinn ag mothú an dóigh a bhfuil ár gcuid sinsear
i dtalamh ár dtíre, i gcúl na gcnoc
ag féachaint ar a sliocht.") |
Sinä tiedäthän veikko mun vierelläin mikä retkemme tänne toi. Ilomielin me riensimme sinne päin mistä yhteinen kutsu soi. Tapa tuttu jo taattojen nyt on hoidossa poikasten kun on vaaralle alttiina syntymämaa, kotiaskareet jäädä saa. |
("Tá a fhios agat, a bhráthair i m'aice,
cá bhfuil ár dtriall anois.
Bhí áthas orainn dul an bealach
a tháinig an ghairm shlógtha.
An rud a rinne na haithreacha roimhe seo,
tá sé idir lámhaibh ag a gclann mhac anois.
Nuair atá an tír dhúchais i ndainséar,
ní mór obair an tinteáin a fhágáil ar lár.") |
Mitä lieneekin aarteita Suomessa, toki kallehin on vapaus. Täällä suorana seistä ja kaatua joka miehellä oikeus. Siis te lapset ja vanhukset ja te äidit ja morsiamet niin kauan on teillä suojattu lies kuin on pystyssä ykskin mies. |
("Cibé cineál saibhreas atá ar fáil san Fhionlainn,
is í an tsaoirse is daoire linn.
Tá gach fear anseo i dteideal
seasamh go daingean agus bás a fháil.
Mar sin, a pháistí agus a sheanóirí,
a mháithreacha is a bhrídeoga
ní baol do bhur gcuid tinteán,
a fhad is a fhanfaidh oiread is aon fhear amháin ina sheasamh.") |
Scríobh sé cúpla leabhar, Elokuu ("Mí Lúnasa") sa bhliain 1941 agus Ihmiselon ihanuus ja kurjuus ("Sult agus cruachás na beatha daonna") i 1945, a raibh an díomá, an mealladh a bhain an saol féin as an scríbhneoir, mar phríomhthéama agus mar chnámh droma iontu.
Ón taobh eile de, thosaigh sé ag tabhairt óráidí raidió, agus é breá sásta úsáid a bhaint as an meán seo lena shaothar cruthaitheach a chraobhscaoileadh. Ba nós leis "seanmóir na Nollag ó Taata" a léamh ar an raidió gach bliain. "Taata" an leasainm a bhí air san am sin - focal a chiallaíonn "Daid" nó "Daideó".
Sna caogaidí, bhreac sé síos trí leabhar dírbheathaisnéise, go háirithe Poika eli elämäänsä ("Bhí saol dá chuid féin ag an mbuachaill") a foilsíodh sa bhliain 1953. Cur síos ab ea é ar thús a shaoil mar bhuachaill beag ar éirigh leis oideachas a tharraingt air féin. Fuair sé bás ar an tríú lá de Mhí an Mheithimh sa bhliain 1964.
Tháinig niúmóine air agus fuair Sillanpää bás ar 3 Meitheamh 1964, in aois 75 dó,
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
