گرتهبرداری
From Wikipedia, the free encyclopedia
گَردهبرداری یا گَرتهبرداری نوعی وامگیری زبانی است که در آن، صورت ترکیبی یا اصطلاحات زبان دیگری، تجزیه میشود و برای هر یک از واژگان آن اصطلاح، یک برابر قرار داده میشود و عبارت به زبان وامگیرنده ترجمه میشود.[1] برای مثال، «آسمانخراش» از واژهٔ انگلیسی "Skyscraper" بهصورت واژههای برسازندهٔ آن («آسمان» "sky" و «خراشنده» "scraper") تجزیه و ساخته شدهاست.
این مقاله شامل فهرستی از منابع، کتب مرتبط یا پیوندهای بیرونی است، اما بهدلیل فقدان یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. |
گَردهبرداری بسیار پنهانتر و پیچیدهتر از وامواژه (گرفتن عین کلمات از زبان بیگانه، مانند: کامپیوتر، تلفن، شوفاژ و…) است و کمتر مورد توجه ادیبان و حتی زبانشناسان قرار گرفتهاست. در گرتهبرداری، برخلاف وامواژهها، عین واژه را از زبان بیگانه نمیگیرند، بلکه اصطلاح یا عبارت بیگانهای را اخذ میکنند و هر واژه از آن اصطلاح را به زبان خودی ترجمه میکنند و بدینترتیب، آن عبارت بیگانه را با کاربست واژههای خودی از نو میسازند. در زبان فارسی، بسیاری از واژهها و اصطلاحهایی که به امور و چیزهای جدید و معاصر مربوط هستند و پیشتر در زبان فارسی وجود نداشتهاند، گرتهبرداری از زبانهای اروپایی (بهویژه فرانسوی) هستند؛ مانند: آسمانخراش، بادامزمینی، راهآهن و…
البته گرتهبرداری محدود به واژهها و اصطلاحات نیست، بلکه گسترهٔ پهناورتری را دربرداشته و به ترجمه، معناکردن، جملهسازی، نحوهٔ نگارش و نحو نیز کشیده میشود. مانند آنکه در فارسی گفته میشود: «فناوریهای نو میرود که چهرهٔ زمین را بهکلی دگرگون کند.»؛ این نوع نگارش (میرود که…) گرتهبرداری نحوی از زبانهای غربی است، که در این مثال باید گفته شود: «فناوریهای نو به زودی…».
گرتهبرداری چندین گونه دارد، که سه گونهٔ آن در ادامه آمدهاست.