کاسپیها
تیرهای از اقوام ساکن قفقاز / From Wikipedia, the free encyclopedia
کاسپیان یا کاسپیها (به یونانی: Káspioi) یکی از اقوام باستانی در سواحل جنوب غربی دریای کاسپین در شمال یا جنوب رود کر[1] واقع در قفقاز جنوبی[2] میزیستند. اکثر محققان کاسپی را با پایتاکاران که سرزمینی ما بین دو رود کُر و ارس بود یکی میدانند.[3] به اعتقاد ارنست هرتسفلد برخی منابع کاسیها و کاسپیها را دو قوم نام بردهاند اما بنظر میرسد این دو نام هر دو یک ریشه داشته باشد.[4] هرودوت و استرابو و بسیاری دیگر از مورخان دوره باستان مکرر به کاسپیها اشاره کردهاند اما بنظر میرسد چیز چندانی دربارهٔ آنها نمیدانستند. در گزارشهای تاریخی و جغرافیایی دوره باستان با دیگر سکنه باستانی حاشیه جنوبی دریای کاسپین چون آماردها و آناریاکه و کادوسیان (تالشان عهد باستان) و آلبانیها و ویتیها دستهبندی شدهاند و سرزمین کاسپیها (Kaspianḗ) بخشی از آلبانیای قفقاز بودهاست. اینکه بخشی از شاهنشاهی ماد بودهاند یا نه مشخص نیست ولی به همراه خرده فرهنگهای پیرامون شان (Pausicae و Pantimathi و Daritae) در دوران داریوش بزرگ بخشی از شاهنشاهی هخامنشی بودند و بعدها قلمرو شان به ماد آتروپاتن و به نوبه خود به آلبانیای قفقاز پیوست.[5] هرودوت، در کتاب «هیستوریای»، در زمینهٔ پرداختهای ساتراپهای امپراتوری هخامنشی به داریوش، از مردمان کاسپی (Kaspianḗ)، پوسیک (Pausicae)، پانتیمات (Pantimathi) و داری (Daritae) در ساتراپ یازدهم نام بردهاست.[6] بطلمیوس کاسپیها را در نزدیکی ارمنستان شناسایی میکند.[7] استرابون اقوام ساکن در حاشیه جنوبی دریای مازندران و غرب هیرکانی را بدین گونه نام میبرد، تپوریها (Tapyri) بین هیرکانیها و آریاییها زندگی میکنند و در یک مدار در اطراف دریا پس از هیرکانیها (Hyrcanins)، آماردیها (Amardi) و آناریاکه (Anariacae) و کادوسیها (cadusi) و آلبانیها (albani) و کاسپیها (Caspii) و ویتیها(viti) و شماری دیگر از مردمان، تا جایی که به سکاها (scythians) میرسیم و از سوی دیگر به سرزمین هیرکانی و دربیکها (Derbices) هستند، کادوسیان در مرز ماد و ماتیانی و پایین پرخوآتراس هستند.[8] گفته میشود که تپوریها (Tapyri) بین دربیکها (Derbices) و هیرکانیها (Hyrcanians) زندگی میکنند.[9] در قسمت شمالی اقوام کوهنشین کادوسی (Cadusii) و آماردی (Amardi) و تپوری (Tapyri) و کرتی (Cyrtii) سکونت دارند.[10] به گزارش استرابون مناطقی از کشور پارت، قومس (Comisene) و خوار (Chorene) است و میتوان گفت کل منطقهای است که تا دروازههای اسکندر و ری (Rhagae) و تپوری (Tapyri) گسترش مییابد، که قبلاً متعلق به ماد بود.[11] لاتیشف به نقل از دیونیس اسکندرانی مورخ قرن دوم میلادی اقوام اطراف دریای خزر را بدین ترتیب نام میبرد: سکاها، اونها، کاسپها، کادوسها، آلبانها، ماردها، تپورها و هیرکانی.[12]