واج
یک واحد آوایی و کوچکترین بخش گفتار / From Wikipedia, the free encyclopedia
واج[1][2] در زبانشناسی، مجموعهای از آواها است که میتواند یک واژه را از واژه دیگر متمایز کند.[3]
برای مثال، در در انگلیسی الگوهای صدایی /sɪn/ (sin) و /sɪŋ/ (sing) دو واژه متفاوت هستند که با جایگزینی یک واج /n/ با واج /ŋ/ از هم متمایز میشوند. کلماتی مثل اینها که تفاوت معناییشان از طریق تضاد فقط در یک واج ایجاد میشود، جفت حداقلی نامیده میشوند. اگر در زبانی دو ترتیب صدایی که فقط در تلفط صداهای نهایی [n] یا [ŋ] تفاوت دارند، دارای معنای یکسانی درک شوند، آنوقت در آن زبان، این دو صدا به صورت انواع واجی یک واج منفرد تفسیر میشوند.
یک واج یک انتزاع از یک مجموعه (یا کلاس همارزی) از صداهای گفتاری (آواها) است که در یک زبان معین با هم برابر درک میشوند. صداهای گفتاری که با هم متفاوتاند ولی یک تغییر معنادار در واژه ایجاد نمیکنند را واجگونه یک واج مینامند. تغییر واجگونه ممکن است شرطی باشد، که در آن یک واج معین به صورت یک واجگونه معین در یک محیط آوایی تحقق مییابد، یا در غیر اینصورت، آزاد است، و بر حسب سخنگو یا بر حسب لهجه تغییر میکنند. از اینرو، واجها را معمولا ساخت یک نمایش زیربنایی انتزاعی برای قطعهها یا واژهها در نظر میگیرند، درحالیکه صداهای گفتاری تحقق آوایی متناظر یا «حالت سطحی» را میسازند.
واج کوچکترین بخش گفتار است و جایگزینی آن با واجی دیگر تفاوت معنایی ایجاد میکند. واج کوچکترین یکای(واحد) آوایی مستقلی است که به کمک آن تکواژ ساخته میشود (یک یا چند تکواژ یک واژه را میسازند). مثلاً واژهٔ «ما» از دو واجِ /م/ (/m/) و /ا/ (/ɒ/) تشکیل شدهاست بخش عمدهٔ واج، جداسازی واحدهایِ گفتاری از یکدیگر و ایجادِ تمایز بین معانیِ واحدهایِ گفتاری است و میتوان گفت از ترکیب واجها و بهعبارتِ دیگر، «از ترکیب واحدها و قالبهایِ صوتی با واحدها و قالبهایِ معنائی، سامانه ارتباط یعنی زبان بهوجود میآید.[4]