نورجهان
ملکه ایرانی هندوستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
نورجَهان (زادهٔ ۱۵۷۷ در قندهار – درگذشتهٔ ۱۶۴۵ میلادی) لقب زنی ایرانی به نام مهرالنساء است که همسر بسیار زیرک و بانفوذ جهانگیر از پادشاهان گورکانی هند بود، نورجهان قدرتمندترین ملکه تاریخ کل هند بود.
نور جهان بیگم | |
---|---|
ملکه شاهان امپراتوری گورکانی | |
حکمرانی | ۱۷ فوریه ۱۶۱۷–۲۸ ژانویه ۱۶۲۸ (به واسط حق همسر) |
پیشین | جهانگیر شاه |
جانشین | شاه جهان |
شریک سلطنت | جهانگیر شاه |
ملکه اعظم امپراتوری گورکانی پادشاه بیگم | |
تصدی | ۲۵ مه ۱۶۱۱ – ۲۸ ژانویه ۱۶۲۸ |
پیشین | رقیه سلطان بیگم |
جانشین | ممتاز محل بیگم |
بیگم صاحب ملکه عالم | |
تصدی | ۲۵ مه ۱۶۱۱ – ۲۸ ژانویه ۱۶۲۸ |
پیشین | رقیه سلطان بیگم |
جانشین | ممتاز محل بیگم |
زاده | مهرالنساء بیگم ۳۱ می ۱۵۷۷ قندهار، افغانستان |
درگذشته | ۱۷ دسامبر ۱۶۴۵ (۶۸ سال) لاهور، پاکستان |
آرامگاه | آرامگاه نورجهان، لاهور |
همسر(ان) | شیرافگن خان جهانگیرشاه |
فرزند(ان) | مهرالنسا بیگم |
خاندان | گورکانیان (با ازدواج) |
پدر | میرزا غیاث بیگ |
مادر | عصمت بیگم |
نور جهان با نام متولد شده مهرالنساء، دختر یک وزیر خزانه داری یکی از استانها امپراتوری بود که تحت سلطنت اکبر خدمت میکرد. نور جهان، به معنای «چراغ دنیا»، در ۱۷ سالگی با یک سرباز ایرانی «شیرافگن خان»، فرماندار بیهار، که یکی از استانهای مهم گورکانی بود ازدواج کرد. او یک زن متأهل اما فوقالعاده زیبا بود که شاهزاده سلیم (بعداً امپراتور جهانگیر) پسر ارشد اکبر عاشق او شد. دو سال پس از اینکه اکبر درگذشت و سلیم امپراتور شد، شیرافگن درگذشت و جهانگیر باز مهرالنساء را ملاقات کرد. با این حال، سه سال دیگر باید میگذشت تا نورجهان بعد از مرگ ناراحتکننده شوهرش رضایت ازدواج با امپراتور جهانگیر را بدهد. اگرچه جهانگیر عاشق نورجهان بود، اما داستان واقعی آنها هیچ شباهتی به افسانه کاملاً داستانی آنارکالی ندارد، که دختری کم سن و سال که به گفته فولکلور محبوب و فیلمبرداری عاشقانه، یک رابطه عاشقانه غمانگیز و محکوم به مرگ با جهانگیر داشت. در حقیقت، رابطه جهانگیر و نور جهان در زمان خود حتی از افسانه انارکالی هم رسوایی تر بود، زیرا نور جهان یک زن بیوه بود وقتی امپراتور عاشق او شد. مکتبی از مورخان هنوز معتقدند، هرچند بدون شواهد معتبر، که جهانگیر (آن زمان سلیم) عاشق نورجهان (آن زمان مهرالنساء) بود، هنگامی که در ابتدا با شیرافگن ازدواج کرده بود. جهانگیر در تلاش برای ازدواج با او، در حالی که قصد داشت با او ازدواج کند، قصد داشت تا به بهانه خیانت ، شیرافگن را به قتل برساند تا سرانجام با نور جهان ازدواج کند. با این حال، این نظریه فاقد شواهد محکم است و دور از ذهن به نظر میرسد.
پس از عروسی نورجهان با جهانگیر شاه، بدون تردید به محبوبترین همسر وی بدل گشت و تبدیل به همسر اصلی او شد، همچنین بخاطر عشق بسیار شاه ظهور نور جهان به قدرت امپراتوری سریع شد. یک زن بسیار قوی، با اعتماد به نفس، کاریزماتیک و فرهیخته که از اعتماد و عشق مطلق همسرش برخوردار بود در آن زمان او تا پایان عمر جهانگیر شاه موردعلاقه ویژه وی بود، نور جهان قدرتمندترین و تأثیرگذارترین زن دربار امپراتوری بود در دوره ای که امپراتوری گورکانی در اوج قدرت و شکوه خود بود. قاطعانه تر و پیشگیرانه تر از همسرش، وی را مورخان میدانند که بیش از پانزده سال قدرت واقعی و قانونی پشت و بعداً روی تاج و تخت بودهاست. به نورجهان افتخارات، امتیازات و اختیارات بسیار زیاد خاصی اعطا شد که قبل از یا بعد از آن هیچ موردی از ملکههای گورکانی در چنین جایگاهی دیده نشده بود.
او تنها ملکه گورکانی بود که سکه به نام او زده شد، همچنین او تنها ملکه امپراتوری بود که مهر سلطنتی به نام خود داشت و حتی با نام خود احکام امپراتوری را صادر میکرد و همچنین تنها ملکه ای تاریخ کل هند بود که بعد از رضیه سلطان لباس پادشاهی بر تن میکرد و قدرت را بهطور کامل و قانونی در دست داشت. نورجهان در اوایل حکومت شوهر خود غالباً هنگام حضور امپراتور در دربار حضور مییافت، و حتی هنگامی که امپراتور ناخوشایند بود، بهطور مستقل دادگاه را برگزار میکرد. وی در آن زمان به دلیل مهر امپراتوری خود به وی در امور دولتی پاسخ داده شد که دلالت بر عدم رضایت و تعیین وی قبل از دریافت هرگونه سند یا دستور اعتباری قانونی بود. امپراتور قبل از صدور دستورات خود نظرات نورجهان را در کلیه امور جستجو کرد، نورجهان بعد از سالها فرمانروایی مشترک در کنار جهانگیر بخاطر اعتیاد پادشاه به تریاک و شراب نورجهان بتدریج قدرت را به تنهایی در دست گرفت و خود بهطور مستقل به حکومت پرداخت هر چند جهانگیر تنها در این دوره نام امپراتور را دارا بود و در حقیقت هیچ قدرتی نداشت اما او در این زمان هرگز از قدرت همسر خود ناراضی نشد و حتی او را تشویق میکرد که بجای او حکومت کند. تنها دیگر ملکه گورکانی که برای فرمان دادن به حکومت چنین فداکاری از خود برای همسرش انجام داد برادرزاده نورجهان ممتاز محل بود که شاه جهان برای او پس از مرگش تاج محل را به عنوان مقبره بنا کرد. با این حال، ممتاز هیچ توجهی به امور کشوری نکرد و بنابراین نور جهان در سالنامههای امپراتوری مغول به دلیل قدرت و نفوذ سیاسی که در دست داشت، بی نظیر است.[1]