![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Folio_from_a_Divan_%2528collected_poems%2529_by_Sultan_Ahmad_Jalayir_-_Google_Art_Project.jpg/640px-Folio_from_a_Divan_%2528collected_poems%2529_by_Sultan_Ahmad_Jalayir_-_Google_Art_Project.jpg&w=640&q=50)
میرعلی تبریزی
خوشنویس ایرانی که ابداع خط نستعلیق منصوب به اوست / From Wikipedia, the free encyclopedia
میر علی تبریزی (درگذشت ۸۵۰ ه. ق) با لقب قُدوة الکُتّاب (بهمعنی پیشگام خوشنویسان) فرزند میر علی سلطانی از خوشنویسان بهنام و از مفاخر خوشنویسی ایرانی در سده هشتم و نهم هجری (چهاردهم و پانزدهم میلادی) است. او را واضع و مبدع خط زیبای نستعلیق میدانند که از قلههای رفیع هنر ایرانی است.
میرعلی تبریزی | |
---|---|
درگذشت | ۸۵۰ (قمری) |
ملیت | ایرانی |
شناختهشده برای | خوشنویسی |
از جزئیات زندگی وی اطلاعات زیادی در دست نیست به جز آنکه مدتی در تبریز میزیسته و وفاتش به سال ۸۵۰ ه. ق (۱۴۴۶-۱۴۴۷ م) اتفاق افتادهاست.[1] دانشنامه بریتانیکا تولد او را حدود ۱۳۶۰ و درگذشتش را ۱۴۲۰ میلادی هر دو در تبریز ذکر کردهاست.[2]
در نیمه اول سده نهم دو نفر با نام میرعلی تبریزی میزیستهاند: یکی میرعلی بن الیاس تبریزی و دیگری میرعلی بن حسن تبریزی که میر علی فرزند حسن را بنیانگذار خط نستعلیق میدانند.[3]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Folio_from_a_Divan_%28collected_poems%29_by_Sultan_Ahmad_Jalayir_-_Google_Art_Project.jpg/640px-Folio_from_a_Divan_%28collected_poems%29_by_Sultan_Ahmad_Jalayir_-_Google_Art_Project.jpg)
هرچند پیش از زمان میرعلی تبریزی نیز در برخی از دست نبشتهها و اسناد نوعی خط بسیار نزدیک به نستعلیق دیده میشود[4][5][6] ولی میرعلی تبریزی بود که این خط را به صورت مستقلی عرضه نمود و به آن هویتی آشکارا داد و دارای قواعدی مشخص کرد. از این رو استادان بعدی، ابداع خط نستعلیق را به او نسبت دادهاند.[7][8][9] به هر حال میتوان گفت که اگر میرعلی واضع این خط نباشد او بود که به این خط روش روشن داد.[10]
نسخ تعلیق اگر خفی و جلی است | واضع الاصل خواجه میرعلی است |
گفته میشود میرعلی از ترکیب دو خط نسخ و تعلیق خط زیبایی پدید آورد که در ابتدا به «نسختعلیق» و سپس موسوم به نستعلیق گردید و همان است که اکنون خط زیبای پارسی بدان نوشته میشود.[10] در رسالههای قدیمی خوشنویسی داستانی نقل شده که میرعلی شبی در خواب، پرواز غازها را دید و حرکات سیال نستعلیق را از حرکات نرم بدن این پرندگان هنگام پرواز الهام گرفت.[5][6]
شکل اولیه خط نستعلیق و ترکیبات آن در ابتدا سادهتر بود، اما میرعلی آن را کامل کرد. ویژگی شکل تزیینی این خط، برای نوشتن اشعار بسیار مناسب است. آرتور پوپ هنرشناس و ایرانشناس مشهور میگوید: «... نَسخ، خطی کامل و متعادل است و تعلیق خطی تأثیرگذار و حاکم. با ترکیب ویژگیهای این دو خط، نستعلیق که بسیار نوازشگر، شیک، آرام و ملایم است، بهوجود آمدهاست. این نوع خط که ایرانیها آن را ترویج دادهاند تصویری عالی از تمدن و جهاندیدگی را به نمایش میگذارد.» ظهور نستعلیق به کاربرد خط تعلیق کاملاً پایان داد و بعدها توسط جعفر تبریزی، سلطانعلی مشهدی، میر عماد حسنی و دیگران به کمال پختگی رسید.[11]
میرعلی که مدتی در بغداد در دربار سلطان احمد جلایر (۷۸۳-۸۱۳ ه. ق) بود کلیات فارسی «خواجوی کرمانی» را به تاریخ ۷۹۸ ه. ق به خط نستعلیق در بغداد نوشت و هرچند زبان مردم بغداد همیشه عربی بودهاست.[4] این نسخهای از مثنوی «همای و همایون» اثر خواجوی کرمانی در کتابخانه بریتانیا به خط او موجود است.[2]