قراختاییان
دودمانی در آسیایمیانه / From Wikipedia, the free encyclopedia
خاننشین قراخِتایی یا قرهخِتایی یا قراختائیان یا قراختاییان (در منابع چینی: 西遼، یا لیائوی باختری) پادشاهیای وابسته به قوم خیتان بود که میان سالهای ۵۱۸ ه.ق (۱۱۲۴ م) تا ۶۱۵ ه.ق (۱۲۱۸ م) در آسیای میانه برپا بود. این دودمان به دست یلو داشی که رهبر بازماندهٔ دودمان لیائو که از میهن خود در شمال و شمال شرقی چین به آسیای میانه گریخته بود، بنیاد نهادهشد. نایمانها به رهبری کوچلک خان در ۶۰۸ ه.ق (۱۲۱۱ م) فرمانروایی این امپراتوری را به دست گرفتند و سرانجام این پادشاهی به دست امپراتوری مغول از میان رفت.
قراختاییان خانات قراختایی 大遼 (امپراتوری لیائوی باختری) | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۵۱۸ ه.ق (۱۱۲۴ م)–۶۱۵ ه.ق (۱۲۱۸ م) | |||||||||||||||||||
قلمرو قراختاییان در سال ۱۱۶۰ میلادی | |||||||||||||||||||
وضعیت | دودمانهای تاریخ چین | ||||||||||||||||||
پایتخت | بلاساغون | ||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | زبان خیتانی (زبان مادری)[1] چینی میانه (زبان اداری)[2][3] زبان فارسی[1] و اویغوری باستان[1] (زبان رایج) | ||||||||||||||||||
دین(ها) | آیین بودایی[2] و مسیحیت شرقی[2] | ||||||||||||||||||
نام(های) اهلیت | قراختایی یا قراخیتانی | ||||||||||||||||||
حکومت | امپراتوری عشایری | ||||||||||||||||||
خانها | |||||||||||||||||||
• ۵۳۸ ه.ق (۱۱۴۳ م)–۵۱۸ ه.ق (۱۱۲۴ م) | یلو داشیخان | ||||||||||||||||||
• ۵۴۵ ه.ق (۱۱۵۰ م)–۵۳۹ ه.ق (۱۱۴۴ م) | ژیائو تابویان (نایبالسلطنه) | ||||||||||||||||||
• ۵۶۰ ه.ق (۱۱۶۴ م)–۵۴۵ ه.ق (۱۱۵۰ م) | یلو ییلیخان | ||||||||||||||||||
• ۵۷۴ ه.ق (۱۱۷۸ م)–۵۶۰ ه.ق (۱۱۶۴ م) | یلو پوسوان (نایبالسلطنه) | ||||||||||||||||||
• ۶۰۸ ه.ق (۱۲۱۱ م)–۵۷۴ ه.ق (۱۱۷۸ م) | یلو ژیلوگوخان | ||||||||||||||||||
• ۶۱۵ ه.ق (۱۲۱۸ م)–۶۰۸ ه.ق (۱۲۱۱ م) | کوچلکخان | ||||||||||||||||||
دوره تاریخی | دوران میانه | ||||||||||||||||||
۵۱۹ ه.ق (۱۱۲۵ م) | |||||||||||||||||||
• اعلام امپراتوری یلو داشی | ۵۱۸ ه.ق (۱۱۲۴ م) | ||||||||||||||||||
• یلو داشی عنوان گورخان را به دست آورد. | ۵۲۷ ه.ق (۱۱۳۲ م) | ||||||||||||||||||
• یلو داشی بلاساغون را تصرف کرده و آنجا را پایتخت خود کرد. | ۵۲۹ ه.ق (۱۱۳۴ م) | ||||||||||||||||||
• کوچلکخان قدرت را غصب کرد. | ۶۰۸ ه.ق (۱۲۱۱ م) | ||||||||||||||||||
• کوچلکخان توسط مغولها اعدام شد. | ۶۱۵ ه.ق (۱۲۱۸ م) | ||||||||||||||||||
• تمامی قلمرو آنها به امپراتوری مغول ضمیمه شد. | ۶۱۷ ه.ق (۱۲۲۰ م) | ||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||
۵۲۴ ه.ق (۱۱۳۰ م)[4] | ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۳۹۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||
۶۰۷ ه.ق (۱۲۱۰ م)[5] | ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۵۸۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||
واحد پول | کاش | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
امروز بخشی از | چین قزاقستان ازبکستان تاجیکستان |
زبان متداول این کشور خیتانی و چینی بود. پایتختشان بلاساغون بود که امروزه در قرقیزستان جای دارد و دینهای رواجدار در آن کنفسیوسگرایی، آیین بودایی و اسلام بود. علاءالدین تکش (۵۶۸–۵۹۸ ه.ق) با یاری قراختاییان بر خوارزم چیرهشد. سلطان محمد خوارزمشاه پس از جنگهای بسیار در سدهٔ هفتم هجری فرارود را که در آن زمان زیر فرمان قراختاییان بود به زیر فرمان خود درآورد.