فتح تهران
ورود نیروهای مشروطهخواه به تهران / From Wikipedia, the free encyclopedia
فتح تهران یکی از رویدادهای جنبش مشروطه ایران است که طی آن نیروهای مشروطهخواه از گیلان و نیروهای بختیاری از اصفهان در نزدیکی تهران به یکدیگر پیوستند و با فتح تهران، پایتخت سلطنت قاجار را در تاریخ ۲۵ تیر ۱۲۸۸ از کنترل محمدعلی شاه خارج کردند. در پی این رویداد، محمدعلی شاه از سلطنت خلع شد و با افتتاح مجلس شورای ملی دوم، استقرار حکومت سلطنت مشروطه در ایران، پس از وقفهای چند ماهه، دوباره از سر گرفته شد.
فتح تهران | |
---|---|
از رویدادهای | جنبش مشروطه ایران |
مدت | دو ماه و ده روز |
زمان شروع | ۱۵ اردیبهشت ۱۲۸۸ |
زمان پایان | ۲۵ تیر ۱۲۸۸ |
نتیجه | فتح تهران و خلع محمدعلی شاه از سلطنت، پناهنده شدن محمدعلی شاه به سفارت روسیه، تشکیل دوره دوم مجلس شورای ملی |
چهرهها | محمدعلی شاه، سردار اسعد بختیاری، یپرم خان، محمدولی خان تنکابنی، صمصامالسلطنه، مریم بختیاری، ستارخان، باقرخان |
فرقهها و احزاب | کمیته ستار، انجمن سعادت، حزب داشناک |
در پی کشمکشهای متعددی که در سالهای ۱۲۸۶ و ۱۲۸۷ بین محمدعلی شاه و مجلس شورای ملی روی داده بود، در ۲ تیر ۱۲۸۷ شاه مجلس شورای ملی را منحل و در تهران حکومت نظامی اعلام کرد. اگرچه شاه اعلام کرده بود همچنان به مشروطه وفادار است، بسیاری از مشروطهخواهان در تهران و سایر شهرهای ایران دستگیر یا فراری شدند. در تبریز، اما نیروهای حکومتی نتوانستند کنترل شهر را در دست گیرند و مجاهدان مشروطه به رهبری ستارخان و باقرخان، دست به مقاومت مسلحانه زدند. مقاومت مردم تبریز امید مشروطهخواهان را زنده نگه داشت و در حالی که فعالان سیاسی تبعیدی و علمای نجف کودتای محمدعلی شاه را محکوم میکردند، در رشت و اصفهان، جنبشهایی شکل گرفت که نهایتاً به تسخیر این شهرها توسط مشروطهخواهان انجامید.
در ۱۵ اردیبهشت ۱۲۸۸، چندصد نفر از نیروهای مشروطهخواه رشت به فرماندهی محمدولی خان تنکابنی و یپرم خان قزوین را تصرف کردند تا در گام بعدی به سمت تهران حرکت کنند. از جنوب نیز نیروهای بختیاری، به رهبری سردار اسعد بختیاری در ۳۱ اردیبهشت ۱۲۸۸ از اصفهان به سمت تهران حرکت کرد و در نهایت به اردوی گیلان که از کرج عبور کرده بود و به نزدیکی تهران رسیده بود، پیوست. سردار مریم بختیاری و تعدادی از نیروهای بختیاری، قبل از ورود نیروهای مشروطهخواه، مخفیانه وارد تهران شدند تا به محض شروع درگیریها بتوانند در داخل شهر، در اطراف مجلس سنگربندی کنند. نیروهای مشروطهخواه در روز ۲۲ تیر موفق شدند وارد تهران شوند. زد و خورد در شهر به مدت سه روز ادامه یافت تا این که در روز ۲۵ تیر، محمدعلی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و پایتخت به کنترل مشروطهخواهان درآمد. در پی فتح تهران، مجلس عالی تشکیل شد که محمدعلی شاه را از سلطنت خلع و فرزندش احمد میرزا به سلطنت منصوب کرد. عضدالملک، نایبالسلطنه، محمدولی خان تنکابنی رئیس دولت و وزیر جنگ، سردار اسعد بختیاری وزیر داخله و یپرم خان رئیس نظمیه تهران شدند.
یکی از ویژگیهای منحصربفرد این رویداد، مداخله ایل بختیاری در جنبش مشروطه بود که اولین مشارکت یکی از ایلهای ایرانی به نفع جریان مشروطه محسوب میشود؛ تا قبل از آن ایلات ایران یا مداخلهای در مشروطه نداشتند یا به نفع محمدعلی شاه در میدان حاضر میشدند.