غازان خان
هفتمین پادشاه دودمان مغولی ایلخانیان / From Wikipedia, the free encyclopedia
سلطان محمود غازان خان (۲۹ ربیعالثانی ۶۷۰ – ۱۱ شوال ۷۰۳) هفتمین ایلخان ایران بود که از ۶۹۴ تا ۷۰۳ ه.ق حکمرانی کرد. او از سه سالگی نزد پدربزرگش اباقا زندگی میکرد. به دستور اباقا او را به بخشیان سپردند تا تعلیمات بودایی را بهخوبی فراگیرد. غازان خان در سال ۶۸۴ ه.ق / ۱۲۸۵ م عهدهدار ولایات خراسان، مازندران و قومس شد؛ امیر نوروز نیز نیابت او در خراسان را به عهده داشت. امیر نوروز در ذیحجه سال ۶۸۷ ه.ق علیه غازان دست به شورش زد و عدهای از بزرگان را نیز با خود همراه ساخت و نبردی علیه غازان ترتیب داد؛ وی در آغاز پیروز شد اما هنگامی که متوجه لشکریان بایدو خان و دیگر سرداران مغول شد بهتر دید که صلح کند و دست از جنگ بردارد و سلطان نیز او را عفو کرد.
غازان خان | |||||
---|---|---|---|---|---|
مشاهده بخش عناوین | |||||
پادشاه ایران | |||||
سلطنت | ۲۳ ذیحجه ۶۹۴ – ۱۱ شوال ۷۰۳ ه.ق | ||||
تاجگذاری | ۶۹۴ ه. ق شنب غازان، تبریز | ||||
پیشین | بایدو خان | ||||
جانشین | محمد خدابنده اولجایتو | ||||
زاده | ۲۹ ربیعالثانی ۶۷۰ ه.ق آبسکون، ایران ایلخانی | ||||
درگذشته | ۱۱ شوال ۷۰۳ ه.ق قزوین، ایران ایلخانی[1] | ||||
آرامگاه | |||||
همسر(ان) | بلغان خاتون بزرگ (همسر ارغون) بلغان خاتون خراسانی ییدی قورتقه خاتون اشیل خاتون کوکاجی خاتون دوندی خاتون کرامون خاتون[2] | ||||
فرزند(ان) | یک پسر و یک دختر[3] | ||||
| |||||
دودمان | ایلخانان | ||||
پدر | ارغون خان | ||||
مادر | قولتاق خاتون[5] |
در سال ۶۹۴ ه.ق بایدو خان وارد جنگی با گیخاتو شد اما توان کافی برای ادامهٔ نبرد نداشت پس از غازان خان درخواست کرد عازم پایتخت شود و خان مغول گردد. هنگامی که غازان به نزدیکی تهران رسید متوجه شد بایدو شخصاً حکومت را به دست گرفته و از دعوت غازان پشیمان گشتهاست، پس تصمیم گرفت به خراسان بازگردد که در راه گیلان با صدرجهان، وزیر سابق بایدو روبهرو شد. صدرجهان به غازان پیشنهاد میکند به کمک او بایدو را شکست دهد اما برای این اتحاد شروطی بیان میکند که یکی از همانها مسلمان شدن غازان خان بود. سلطان شرطهای صدرجهان را میپذیرد و نبرد خود را آغاز میکند، بایدو در ۲۳ ذیقعده ۶۹۴ ه.ق به دست امیر نوروز در شهر نخجوان کشته شد. پس از آن سلطان مسلمان شد و از پی او بسیاری از مغولان که در حدود ده هزار تن بودند، نیز مسلمان شدند. سلطان پس از گروش به اسلام، فرمان تخریب معابد بودا و آتشکدهها و کلیساها را صادر کرد. وی برای مسیحیان و یهودیان پوششی خاص وضع کرد تا از دیگران تشخیص دادهشوند. بهطور کلی در این زمان اقلیتهای اسماعیلی، مزدکی، مانوی، زرتشتی و… که قدرت بسیار یافتهبودند، از رونق افتادند.
غازان خان در ۲۳ ذیحجه ۶۹۴ ه.ق به تخت سلطنت نشست؛ اما گروش به اسلام، باعث شد شاهزادگان و بزرگان مغول مشکلاتی را برای این ایلخان ایجاد کنند. ماه صفر سال ۶۹۵ ه.ق بود که اوجای فرزند براق خان از نبود نیروی کافی در خراسان و شرایط موجود استفاده کرد و به خراسان حمله کرد. امیرنوروز مسئول سرکوب اوجا شد و شورش او را دفع کرد. پس از او شاهزاده سوکای، برلا و ارسلان نیز شورش کردند اما همهٔ آنها سرکوب شدند. وی در ۶ ذیحجه ۶۹۵ ه.ق با بلغان خاتون ازدواج کرد. وی همچنین به علت گسترش بیش از حد نفوذ و قدرت امیر نوروز و صدرجهان و اقدامات بعضاً نابخردانه و دردسرسازشان که به طغیان نیز منجر شد، به قتل آنان دست یازید و آنان را از عرصهٔ قدرت حذف نمود. غازان خان هنگامی که به سلطنت رسید، اصلاحات بسیاری را در زمینههایی شامل عمرانی، اقتصادی، دینی و حقوقی در حکومت به وجود آورد و باعث شد اوضاع مملکت بهبود یابد.
غازان خان در دوران فرمانروایی خود نبردهایی با ممالیک مصر و شامات داشت و روابط دوستانهای نیز با پادشاهان ارمنستان، گرجستان، هتوم دوم و امپراطوری روم شرقی برقرار کرد. در این نبردها، ابتدا پیروزی نصیب مغولان شد، اما با اتحاد نیروهای مصر و شامات غازان خان شکست خورد و عدهای علت مرگ او را نیز همین شکست میدانند. وی در ۷۰۳ ه.ق در حوالی قزوین پس از قریب به نه سال سلطنت به سن ۳۲ سالگی[پ 3] وفات یافت و برعکس رسم و رسومات مغول که خان در مکانی نامعلوم دفن میشد او را در شنب غازان دفن کردند.