عربی شبه‌جزیره‌ای

عربی شبه‌جزیره‌ای (به عربی: لهجات شبه الجزيرة العربية) یا عربی جنوبی گویش‌های عربی هستند که در شبه‌جزیره عربستان سخن گفته می‌شوند. سخنوران گویش‌ها در عربستان سعودی، یمن، عمان، امارات متحده عربی، کویت، بحرین، قطر، جنوب عراق، جنوب ایران و مناطق قبیله ای اردن (اردنی‌های بومی) می‌زیند.

عربی شبه‌جزیره‌ای
عربی جنوبی
پراکنش:	شبه‌جزیره عربستان
تبار:	آفروآسیایی سامی سامی مرکزی عربی عربی شبه‌جزیره‌ای
زیرگروه‌ها:	—
گلاتولوگ	arab1393[1]
پراکندگی گویش‌های عربی شبه‌جزیره‌ای.   عربی خلیجی   عربی بحرانی   عربی شحی   عربی عمانی   عربی نجدی   عربی حجازی   عربی ظفاری   عربی یمنی

این منطقه، سرزمین مادری زبان عربی است و گویش عربی آن نیز بیشتر از سایرین به عربی کلاسیک نزدیک است. آن‌ها اکثر نحو و واژگان کلاسیک را حفظ کرده‌اند اما با عربی کلاسیک مانند سایر گویش‌ها تفاوت‌هایی دارند.

گویش‌ها

گویش‌های عربی شبه‌جزیره‌ای شامل موارد زیر می‌شوند:

• عربی یمنی رایج در یمن
• عربی حجازی رایج در منطقه حجاز در غرب عربستان سعودی
• عربی نجدی رایج در منطقه نجد در مرکز عربستان سعودی
• عربی حضرموتی رایج در منطقه حضرموت
• عربی خلیجی رایج در ساحل خلیج فارس
• عربی بحرانی رایج در بحرین
• عربی عمانی رایج در عمان
• عربی ظفاری رایج در عمان و یمن
• عربی شحی رایج در منطقه کوهستانی امارات و مسندم عمان

مقایسه واژگان

مقایسه بین چند گویش در عربستان سعودی

واژه	عربی معیار	حجازی شهری	قبیله حرب (حجازی)	قبیله حرب (نجدی)	نجدی شهری
"آب"	ماء māʼ	مویة mōya	ما mā یا مویة mōya		مویة mōya
"می‌خواهم"	أرید ʼurīd	أبغی ʼabḡa یا گاهی أبی ʼaba	أبی ʼaba	أبی ʼabi
"کجا؟"	أین ʼayn	فین fēn	وین wēn
"چی؟"	ماذا māḏā	إیش ʾēš	ویش wēš		وش wiš
"چرا؟"	لماذا limāḏā	لیش lēš یا لیه lēh
"بامداد"	ضُحَی ḍuḥā	ضُحَی ḍuḥa	ضَحی ẓaḥa (ظَحی)
"اکنون"	الآن alʼān	دحین daḥīn یا daḥēn	ذحین daḥīn	هالحین hal-ḥīn	الحین il-ḥīn
"قهوه"	قَهْوَة qahwa	قَهْوَة gahwa	قْهَوَة ghawa		قْهَوَة ghawa یا قَهْوَة gahwa
"نان"	خُبْز ḵubz	خُبْز ḵubuz یا عیش ʿēš	عیش ʿayš	خِبْز ḵibz	خِبْز ḵibz
"همچنین"	أیْضًا ʾayḍan یا کَذٰلِکَ ka-ḏālika	کمان kamān یا برضه barḍu	کمان kamān یا برضه barẓu (برظه)	کَذٰلِکَ ka-ḏālik	بَعَد baʿad
"بدو"	یَرْکُض yarkuḍu یا یَجْرِی yajrī	یِجْری yijri	یَجْرِی yajri	یَرْکُض yarkiẓ (یَرْکِظ)
"شاید"	یُمْکِن yumkin	یِمْکِن yimkin یا بَلْکی balki*		یِمْکِن yimkin
"بودیم"	کُنَّا kunnā	کُنَّا kunna	کِنَّا kinna
"گفتند"	قالوا qālū	قالوا gālu	قالوا gālaw		قالوا gālaw یا قالوا gālu
"گاوها"	بَقَر baqar	بَقَر bagar	بُقَر bugar		بِقَر bigar
"گردن"	رَقَبة raqaba	رَقَبة ragaba	رْقُبة rguba		رْقَبة rgaba
"کوچک"	قَلیل qalīl	قَلیل galīl	قِلیل gilīl
"نیرومند"	قَوِیّ qawiyy	قَوی gawi	قُوی guwi
"با تو سخن گفت"	کَلَّمَکَ kallamaka	کَلَّمَک kallamak	کَلَّمْک kallamk
"همه" یا "بخور!"	کُلّ kull	کُلّ kull		کِل kill
"بزرگ‌تر شد"	کَبُرَ kabura	کِبِر kibir		کِبَر kibar
"نوشید"	شَرِب šarib	شِرِب širib		شِرَب širab
"ایستاد"	سَکَن sakan	سَکَن sakan	سِکَن sikan
"راست گفت"	صَدَق ṣadaqa	صَدَق ṣadag	صِدَق ṣidag
"می‌داند"	یَعْرِف yaʿrif	یِعْرِف yiʿrif	یْعَرِف yʿarif
"نوشت"	کَتَبَ kataba	کَتَب katab	کِتَب kitab
"می‌نویسد"	یَکْتُبُ yaktubu	یِکْتُب yiktub	یَکْتِب yaktib	یَکْتِب yaktib یا یْکَتِب ykatib
"وارد می‌شود"	یَدْخُل yadḵul	یِدْخُل yidḵul	یَدْخِل yadḵil
"می‌شماریم"	نَحْسِبُ naḥsibu	نِحْسِب niḥsib	نْحَسِب nḥasib		نْحَسِب nḥasib یا نِحْسِب niḥsib
"تکه چوب"	خَشَبَة ḵašaba	خَشَبَة ḵašaba	خْشِبَة ḵšiba		خْشِبَة ḵšiba یا خَشَبَة ḵašaba
"می‌نشیند"	تَقْعُد taqʿud	تِقْعُد tigʿud	تَقْعُد tagʿud	تَقْعِد tagʿid
"گفتم"	قُلْت qult	قُلْت gult		قِلْت gilt
"بیدار شد"	صَحِیَ ṣaḥiya	صِحِی ṣiḥi	صَحَی ṣaḥa
"کَندن"	اِحْفِرْ iḥfir	اَحْفُر aḥfur	اِحْفِرْ iḥfir
"ببر!"	خُذْ ḵuḏ	خُذْ ḵud (خُد)	خُذْ ḵuḏ	خِذْ ḵiḏ
"بگو!"	قُل qul	قول gūl		قِل gil یا rarely قول gūl
"برو!"	اِذْهَب iḏhab	روح rūḥ		رح riḥ یا rarely روح rūḥ
"رها کن!"	خَلِّ ḵalli	خَلِّی ḵalli	خل ḵall
"گور"	قَبْر qabr	قَبُر gabur		قبر gabir
"تنگ‌دستی"	فَقْر faqr	فَقِر fagir	فَقُر fagur	فَقِر fagir
"پسین"	عَصْر ʿaṣr	عَصُر ʿaṣur	عَصِر ʿaṣir
"شتر"	جَمَل jamal	جَمَل jamal	جِمَل jimal		جِمَل jimal یا جَمَل jamal
"راستی"	حَقیقة ḥaqīqa	حَقیقة ḥagīga	حِقیقة ḥigīga
"بزرگ"	کَبیر kabīr	کَبیر kabīr	کِبیر kibīr		کِبیر kibīr یا کَبیر kabīr
"خشک شد"	یَبِس yabisa	یِبِس yibis		یِبَس yibas
"ما"	نَحْن naḥnu	احنا iḥna یا نحنا niḥna	حنا ḥinna
"ایشان"	هُم hum	َّهُم humma	هُم hum
"او"	هُوَ huwa	هُوَّ huwwa	هو hū یا huw یا huwah یا آهو ihwa	هو hū یا huw
"این"	هذا hāḏā	هذا hāda (هدا)	هذا hāḏa
"همچون"	مِثْل miṯl یا کما kama	زَی zay	مِثْل miṯl یا کما kima یا زَی zay		مِثْل miṯil یا زَی zay

یادداشت‌ها:

• بَلْکی باستانی است و به ندرت در هردو گویش استفاده می‌شود.

جستارهای وابسته

• عربی نوین معیار
• عربستانی جنوبی نو

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Peninsular Arabic». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۲۰.

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Arabian Peninsula Arabic". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)