![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Sarab-e_Qandil_Panel_view.jpg/640px-Sarab-e_Qandil_Panel_view.jpg&w=640&q=50)
سپندارمذگان
روز گرامیداشت زن، زمین و مادر در ایران (۲۹ بهمن) / From Wikipedia, the free encyclopedia
جشن سِپَندارمَذگان یا اِسپَندگان یا اِسفَندارمَذگان یکی از جشنهای ایران باستان است که در ۵ اسفند گاهشمار یزدگردی و ۲۹ بهمن گاهشمار خورشیدی برای گرامیداشت زن، زمین و مادر برگزار میشود.[1] این جشن ریشه در شاهنشاهی هخامنشی دارد.[2] ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آوردهاست که ایرانیان باستان، پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین میدانستند.[3]
سپندارمذگان | |
---|---|
![]() | |
نام رسمی | جشن سپندارمذگان |
نام خودمانی | جشن اسفندگان |
برپایی توسط | ایران تاجیکستان جمهوری آذربایجان افغانستان هند[نیازمند منبع] در میان مهاجران کشورهای فوق، خاصه در: آمریکا، اروپا، کانادا، استرالیا |
گونه | جشنهای ماهانه، ایران باستان |
اهمیت | روز گرامیداشت زن و عشق |
جشنها | هدیه دادن به بانوان |
تاریخ | ۵ اسفند |
تناوب | سالانه |
مرتبط با | سپنته آرمیتی |
در گاهشماری یزدگردی (ساسانی) و گاهشماری اوستایی نو هر ماه ۳۰ روز بودهاست و ۵ روز به آخر سال اضافه میشدهاست. در این تقویم هر روزی از ماه به جای اعداد، اسم مخصوصی دارد و در روزی که اسم ماه و روز با یکدیگر همسان میشود جشنی برگزار میشود. روز ۵ ام هر ماه اسپند نامیده میشود و در ۵ ام ماه اسپند جشن سپندارمذگان برگزار میشود. این روش نامگذاری ۳۰ روز ماه به دلیل داشتن فقط ۳۰ اسم برای هر روز از ماه با گاهشماری هجری خورشیدی با ماههای ۳۱ روزه هماهنگی و امکان تعریف ندارد.
منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز ۵ اسفند یاد کردهاند، با توجه به تغییر ساختار گاهشمار ایرانی و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری خورشیدی، برخی این جشن را در۲۸ بهمن و برخی در ۵ اسفند برگزار میکنند. بر پایهٔ منابع کهن و همانطور که از نام آن پیداست این جشن به روز اسپند یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد. در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی میشدهاست که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن میشد، جشنی ترتیب میدادند متناسب با نام آن روز و ماه. همینطور روز پنجم هر ماه سپندار مذ یا اسفندار مذ نام داشت که در ماه دوازدهم سال که آن هم اسفندار مذ نام داشت، جشنی با همین عنوان میگرفتند. محمد نجاری پژوهشگر مطالعات تطبیقی زنان در هنر و ادبیات، نیز در سخنرانی خود با عنوان سوگ و سورنامه، با استناد به ابوریحان بیرونی و گُردیزی، تاریخ پنج اسفند را در گاهشمار زرتشتی درست میداند و میگوید: «بنا به گفتهٔ ابوریحان اسپندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ پشتیبان و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، جشن زنان، نامگذاری و مردم برای گرامیداشت زنان، به ایشان کادو میدادند و بخشش میکردند. این گزاره را گردیزی نیز در زین الاخبار آوردهاست: از این روی جشن را مردگیران میگفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمیگزیدند؛ بنابراین در روز پنجم ماه اسفند جشن زنانهٔ «مَردگیران» یا «مژدگیران» که ویژه زنان نام داشته، برگزار میشدهاست؛ پس تاریخ درست جشن سپندارمذگان یا اسپندگان یا مردگیران یا مژدگیران، در گاهشمار خورشیدی ۵ اسفند خواهد بود.»[4]