سوخت فسیلی
From Wikipedia, the free encyclopedia
سوخت فسیلی (به انگلیسی: Fossil fuel) یک ماده حاوی هیدروکربن است که در زیر زمین از بقایای گیاهان و جانوران مرده تشکیل شدهاست و انسان آن را استخراج کرده و میسوزاند تا انرژی برای استفاده آزاد کند. سوختهای فسیلی اصلی شامل زغالسنگ، نفت و گاز طبیعی[1] هستند که انسان از طریق معدنکاری و حفاری استخراج میکند. سوختهای فسیلی ممکن است برای تأمین گرما برای استفاده مستقیم (مثلاً برای پخت و پز)، نیرو دادن به موتورها (مانند موتورهای احتراق داخلی در وسایل نقلیه موتوری) یا تولید برق سوزانده شوند.[2]
منشأ اصلی سوختهای فسیلی، تجزیه بیهوازی ارگانیسمهای مرده مدفون، حاوی مولکولهای آلی ایجاد شده در فتوسنتز باستانی است.[3] تبدیل این مواد منبع به سوختهای فسیلی با کربن بالا معمولاً نیازمند فرآیندهای مربوط به زمینشناسی است که میلیونها سال طول میکشد و گاهی به بیش از ۶۵۰ میلیون سال نیز میرسد.[4]
سوختهای فسیلی میتوانند توسط پالایشگاهها و صنایع شیمیایی به سایر مواد شیمیایی یا مشتقات تبدیل شوند. سوختهای فسیلی تصفیهشده معمولاً شامل نفت سفید، بنزین و پروپان است و مواد شیمیایی رایج شامل بیشتر پلاستیکها و مواد شیمیایی کشاورزی مانند کودها و آفتکشها میشود. تا سال ۲۰۱۸، منابع اصلی انرژی اولیه جهان شامل نفت (۳۴٪)، زغالسنگ (۲۷٪) و گاز طبیعی (۲۴٪) است که سهم ۸۵٪ برای سوختهای فسیلی در مصرف انرژی اولیه در جهان را شامل میشود. منابع غیر فسیلی شامل هستهای (۴٫۴٪)، برق آبی (۶٫۸٪)، و سایر منابع انرژی تجدیدپذیر (۴٫۰٪) از جمله زمین گرمایی، خورشیدی، جزر و مد، باد، چوب، و زباله است.[5] سهم منابع تجدیدپذیر (از جمله زیست توده سنتی) از کل مصرف انرژی نهایی جهان در سال ۲۰۱۸ برابر ۱۸٪ بودهاست.[6]
سوختهای فسیلی در همه مراحل استخراج، حملونقل و مصرف، آسیبهای جدی زیستمحیطی و پیامدهای منفی مستقیم بر جوامع محلی وارد میکنند. مهمتر از همه، سوزاندن سوختهای فسیلی حدود ۳۵ میلیارد تن (۳۵ گیگا تن) دیاکسید کربن (CO2) در سال تولید میکند،[7] که حدود ۸۹٪ از کل انتشار دیاکسید کربن در جهان را شامل میشود.[8] فرآیندهای طبیعی روی زمین تنها میتوانند بخش کوچکی از این مقدار را جذب کنند (عمدتاً از طریق جذب توسط اقیانوسها)، بنابراین سالانه میلیاردها تن افزایش خالص دیاکسید کربن اتمسفر وجود دارد.[9] دیاکسید کربن یک گاز گلخانهای است که واداشت تابشی را افزایش میدهد، و به همین دلیل سوختهای فسیلی منبع اصلی انتشار گازهای گلخانهای هستند که باعث گرم شدن کره زمین و اسیدی شدن اقیانوسها میشوند. علاوه بر این، بیشتر مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا به دلیل محصولات احتراق سوختهای فسیلی است: تخمین زده میشود که این آلودگی بیش از ۳٪ از تولید ناخالص داخلی جهانی هزینه دارد،[10] و حذف تدریجی سوختهای فسیلی باعث نجات جان ۳٫۶ میلیون نفر در سال میشود.[11]
به رسمیت شناختن بحران آب و هوا، آلودگی و سایر اثرات منفی ناشی از سوختهای فسیلی منجر به انتقال سیاستهای گسترده و جنبش فعالی با تمرکز بر پایان دادن به استفاده از آنها به نفع انرژیهای تجدیدپذیر شدهاست. با این حال، از آنجایی که صنعت سوختهای فسیلی برای اقتصاد جهانی بسیار مهم است و از گذشته به شدت یارانه دریافت میکند، انتظار میرود این انتقال، اثرات اقتصادی قابل توجهی داشته باشد. بسیاری از ذینفعان استدلال میکنند که این تغییر باید یک انتقال عادلانه باشد و سیاستی را ایجاد کند که به داراییهای سرگردان صنعت سوخت فسیلی بپردازد. سیاست بینالمللی در قالب هدف توسعه پایدار ۷: انرژی مقرونبهصرفه و پاک، هدف توسعه پایدار ۱۳: اقدام اقلیمی و توافقنامه آبوهوایی پاریس، برای تسهیل این انتقال در سطح جهانی طراحی شدهاست. در سال ۲۰۲۱، آژانس بینالمللی انرژی به این نتیجه رسید که اگر اقتصاد و جامعه جهانی بخواهد از بدترین تأثیرات تغییرات آبوهوایی جلوگیری کند و به اهداف بینالمللی برای کاهش تغییرات آب و هوایی دست یابد، هیچ پروژه جدید استخراج سوخت فسیلی نمیتواند افتتاح شود.[12]