سرطان
گروهی از بیماریها که شامل رشد و گسترش غیرطبیعی سلول هستند / From Wikipedia, the free encyclopedia
سَرَطان و یا چَنگار[2] (به انگلیسی: Cancer) به گروهی از بیماریها گفته میشود که شامل رشد غیرطبیعی سلولهای تغییر یافته با توانایی حمله یا انتشار به سایر قسمتهای بدن است. در سلولهای سرطانی سازوکارهای طبیعی تقسیم و رشد سلولها دچار اشکال میشود. این تودههای سلولی با تومورهای خوشخیم که توانایی متاستاز و گسترش در بدن ندارند، متضاد است و میتوانند در بخشهای مختلف بدن تومور ایجاد کنند. علائم و نشانههای بیماری بسته به شرایط و نوع سرطان متفاوت است اما علائم احتمالی عبارتند از ایجاد توده در بخشی از بدن، خونریزی غیرطبیعی، سرفههای طولانی، کاهش وزن غیرقابل توضیح و تغییر در دفع مدفوع.[3] این علائم در حالی که میتوانند نشانه سرطان باشند در مواردی از اختلالات و عارضههای دیگری نشات میگیرند.[3] امروزه بیش از ۱۰۰ نوع سرطان در انسان شناخته شدهاست.[4]
سرطان | |
---|---|
نامهای دیگر | تومور بدخیم، نئوپلاسم بدخیم، کَنسِر، چنگار |
گلیوما آنزیوسنتریک در نیمکره راست | |
مجموعهای از سلولهای سرطانی با سیتوپلاسم قهوه ای رنگ که در داخل بخش مرکزی کبد قرار دارند | |
طرز تلفظ | |
تخصص | انکولوژی |
نشانهها | توده، خونریزی غیرطبیعی، سرفه طولانی مدت، کاهش وزن بیدلیل، تغییر در دفع مدفوع |
عوامل خطر | قرار گرفتن در معرض ماده سرطانزا، تنباکو، چاقی، رژیم غذایی ناسالم، کمبود فعالیت بدنی، بیش از حد الکل (مخدر)، عفونتهای خاص |
درمان | پرتودرمانی، جراحی، شیمی درمانی، درمان هدفمند |
پیشآگهی | میانگین بقای پنج ساله ۶۶٪ (ایالات متحده آمریکا) |
فراوانی | ۲۴ میلیون در سال (۲۰۱۹)[1] |
مرگها | ۱۰ میلیون در سال (۲۰۱۹) |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
مصرف دخانیات عامل حدود ۲۲ درصد مرگ و میرهای ناشی از سرطان است.[5] ۱۰ درصد دیگر به دلیل چاقی، رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا سوءمصرف الکل رخ میدهد.[5][6][7] عوامل دیگر نظیر عفونتهای خاص، قرار گرفتن در معرض پرتو یونیزان و آلایندههای محیطی نیز در ابتلا به سرطان مؤثر است.[8] همچنین تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از سرطانها به دلیل نقصهای ژنتیکی ارثی رخ میدهند.[9] در کشورهای در حال توسعه، ۱۵ درصد از سرطانها به دلیل عفونتهایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، هپاتیت B، هپاتیت C، ویروس پاپیلوم انسانی، ویروس اپشتین–بار و ویروس نقص ایمنی اکتسابی (HIV) است.[5] بهطور معمول، تغییرات ژنتیکی بسیاری قبل از ایجاد سرطان در سلول نیاز است و این عوامل، تا حدی، با تغییر ژنهای یک سلول همراه هستند و شرایط را برای ایجاد سرطان فراهم میکنند.[10] سرطان اگر دارای توده سلولی باشد، با معاینه پزشکی و در غیر این صورت میتوان با علائم و نشانههای خاص یا آزمایشهای غربالگری تشخیص داد که معمولاً با تصویربرداری پزشکی بررسی و با بیوپسی تأیید میشود.[11]
خطر ابتلا به برخی سرطانها را میتوان با سیگار نکشیدن، حفظ وزن مناسب، محدود کردن مصرف الکل، خوردن مقدار زیادی سبزیجات، میوهها و غلات کامل، واکسیناسیون علیه برخی بیماریهای عفونی، محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده و گوشت قرمز و قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید، کاهش داد.[12][13] تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری برای سرطان دهانه رحم و روده بزرگ مفید بوده؛[14] با این حال مزایای غربالگری سرطان سینه مورد مناقشه است.[15][16] سرطان اغلب با ترکیبی از پرتودرمانی، جراحی، شیمیدرمانی و درمان هدفمند، مورد درمان قرار میگیرد.[5][17] انتخاب درمان مناسب برای موارد خاص سرطان باید با مرحله منحصر به فرد تومور، سلامت بیمار و ساختار ژنتیکی سلولهای صورت میگیرد. مراقبت تسکینی و علائم، بخش مهمی از مراقبتهای حین بیماری هستند.[5] مدیریت درد مزمن به ویژه در افراد مبتلا به نوع پیشرفته بیماری، اهمیت دارد.[5] شانس بقا به نوع سرطان و وسعت بیماری در شروع درمان بستگی دارد.[9] در کشورهای توسعهیافته امید به زندگی پنج ساله برای کودکان زیر ۱۵ سال در هنگام تشخیص، بهطور متوسط ۸۰٪ است.[18] در ایالات متحده نیز میانگین بقای پنج ساله ۶۶٪ برای همه سنین است.[19]
در سال ۲۰۱۵، حدود ۹۰٫۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به سرطان بودند.[20] در سال ۲۰۱۹، موارد سرطان سالانه ۲۳٫۶ میلیون نفر افزایش یافت و ۱۰ میلیون مرگ در سراسر جهان وجود داشت که نشان دهنده افزایش ۲۶ درصدی و ۲۱ درصدی در دهه گذشتهاست.[20][21]
در مردان شایعترین انواع سرطان، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و سرطان معده[22][23] و در زنان، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان ریه و سرطان دهانه رحم است.[24] همچنین سرطان پوست، غیر از ملانوما، حدود ۴۰٪ موارد جدید ابتلا به سرطان در هر سال را تشکیل میدهد.[25][26] در کودکان، به جز در آفریقا که لنفوم غیرهاجکین بیشتر رخ میدهد، لوسمی حاد لنفاوی و تومورهای مغزی شایعتر هستند.[27] در سال ۲۰۱۲، حدود ۱۶۵۰۰۰ کودک زیر ۱۵ سال مبتلا به سرطان تشخیص داده شدند.[25] خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن بهطور قابل توجهی افزایش مییابد و بسیاری از سرطانها در کشورهای توسعه یافته بیشتر رخ میدهند.[28] با توجه به اینکه افراد بیشتری تا سنین بالا زندگی میکنند و تغییرات سبک زندگی در کشورهای در حال توسعه رخ میدهد، نرخ ابتلا به سرطان حال افزایش است.[29] کل هزینههای اقتصادی جهانی سرطان تا سال ۲۰۱۰، ۱٫۱۶ تریلیون دلار آمریکا (معادل ۱٫۵۶ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۲) در سال برآورد شدهاست.[30]