زبان فون

فون (fɔ̀ngbè یا fõbè) زبانی از خوشه زبانی گبه شرقی است که به شاخه ولتا–نیجر از خانواده زبان‌های نیجر-کنگو تعلق دارد. فون با داشتن ۱٫۷ میلیون گویشور، در میان مردم فون در بنین رایج است. فون مانند دیگر زبان‌های گبه یک زبان تحلیلی با ترتیب نهاد فعل مفعول در جمله است.

فون
fɔ̀ngbè/fõbè
زبان بومی در	بنین، نیجریه، توگو
قومیت	مردم فون
شمار گویشوران	۲٫۲ میلیون  (۲۰۰۰–۲۰۰۶)[1]
تبار	نیجر-کنگو اطلس-کنگو ولتا-کنگو ولتا–نیجر گبه فون
سامانه نوشتاری	لاتین
وضعیت رسمی
زبان رسمی در	بنین
کدهای زبان
ایزو ۲–۶۳۹	fon
ایزو ۳–۶۳۹	fon
گلاتولوگ	fonn1241  (زبان فون)[2]
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

زبان‌های گبه

واج‌شناسی

«خوش آمدید» (Kwabɔ) به فون در داروخانه‌ای در فرودگاه کوتونو در بنین

فون دارای هفت واکه دهانی و پنج واکه خیشومی است.

واکه‌های فون

	دهانی		خیشومی
	پیشین	پسین	پیشین	پسین
بسته	i	u	ĩ	ũ
بسته-نیمه	e	o
نیمه باز	ɛ	ɔ	ɛ̃	ɔ̃
باز	a		ã

همخوان‌های فون

	لب		تیغه‌ای		کامی		نرم‌کامی		لبی‌نرمکامی
خیشومی	m ~ b		n ɖ
ایستایی	(p)		t	d	tʃ	dʒ	k	ɡ	kp	ɡb
سایشی	f	v	s	z			x	ɣ	xʷ	ɣʷ
ناسوده			l ɾ		ɲ ~ j				w

نواخت

فون دارای دو نواخت واجی، بلند و کوتاه است. نواخت بلند پس از همخوان صدادار به صورت افزایش (کوتاه-بلند) پدیدار می‌شود. چهار حالت برای واژگان دوهجایی امکان‌پذیر است: بلند-کوتاه، کوتاه-بلند، بلند-بلند، کوتاه-کوتاه.

در واژگان درازتر، مانند فعل و عبارات اسمی، یک نواخت بلند تمایل دارد تا هجای آخر باقی بماند که اگر این هجا دارای نواخت کوتاه باشد، نواخت افت می‌کند (کوتاه-بلند).

نوشتار

الفبای فون بر پایه الفبای لاتین است که بدان حروف Ɖ/ɖ، Ɛ/ɛ، و Ɔ/ɔ و همچنین دونگاره‌های gb، hw، kp، ny، و xw افزوده شده‌اند.

الفبای فون

حروف بزرگ	A	B	C	D	Ɖ	E	Ɛ	F	G	GB	H	HW	I	J	K	KP	L	M	N	NY	O	Ɔ	P	R	S	T	U	V	W	X	XW	Y	Z
حروف کوچک	a	b	c	d	ɖ	e	ɛ	f	g	gb	h	hw	i	j	k	kp	l	m	n	ny	o	ɔ	p	r	s	t	u	v	w	x	xw	y	z
تلفظ (IPA)	a	b	tʃ	d	ɖ	e	ɛ	f	ɡ	ɡb	ɣ	ɣw	i	dʒ	k	kp	l	m	n	ɲ	o	ɔ	p	r	s	t	u	v	w	x	xw	j	z

متن نمونه

از اعلامیه جهانی حقوق بشر

GBETA GBƐ Ɔ BI TƆN EE ƉƆ XÓ DÓ ACƐ E GBƐTƆ ƉÓ KPODO SISI E ƉO NA ƉÓ N'I LƐ KPO WU E WEXWLE

Ee nyi ɖɔ hɛnnu ɖokpo mɛ ɔ, mɛ ɖokpoɖokpo ka do susu tɔn, bɔ acɛ ɖokpo ɔ wɛ mɛbi ɖo bo e ma sixu kan fɛn kpon é ɖi mɛɖesusi jijɛ, hwɛjijɔzinzan, kpodo fifa ni tiin nu wɛkɛ ɔ bi e ɔ, ...

استفاده

برنامه‌های رادیویی به فون از کانال‌های رادیو و تلویزیون بنین پخش می‌شوند. برنامه‌های تلویزیونی نیز به فون در کانال ماهواره‌ای La Beninoise نشان داده می‌شوند.^[3]

در گذشته زبان فرانسوی تنها زبان آموزش در بنین بود، اما در دهه دوم سده بیست و یکم، دولت در حال آزمایش برخی از درسی در مدارس بنین به زبان‌های محلی این کشور، از جمله فون است.^[4][5][6]

منابع

1. فون at اتنولوگ (18th ed., 2015)
2. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Fon". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
3. "BTV - La Béninoise TV - La Béninoise des Télés | La proximité par les langues". www.labeninoisetv.net (به فرانسوی). Archived from the original on 3 July 2018. Retrieved 2018-07-03.
4. Akpo, Georges. "Système éducatif béninois: les langues nationales seront enseignées à l'école à la rentrée prochaine". La Nouvelle Tribune (به فرانسوی). Archived from the original on 21 June 2019. Retrieved 2018-07-03.
5. "Reportage Afrique - Bénin: l'apprentissage à l'école dans la langue maternelle". RFI (به فرانسوی). 2013-12-26. Retrieved 2018-07-03.
6. "Langues nationales dans le système scolaire: La phase expérimentale continue, une initiative à améliorer - Matin Libre" (به فرانسوی). Archived from the original on 3 July 2018. Retrieved 2018-07-03.

پیوند به بیرون

• برنامه ای در فیس بوک برای استفاده و یادگیری زبان Fon که توسط Jolome.com ساخته شده‌است
• اولین وبلاگ کاملاً در Fongbe. دسترسی به یک انجمن Fongbe داده شده‌است
• مجله زبانهای آفریقای غربی: مقالاتی درباره فون
• مانوئل داهومن: grammaire, chrestomathie, dictionnaire français-dahoméen et dahoméen-français، ۱۸۹۴ توسط موریس دلافوس در بایگانی اینترنت (به زبان فرانسوی)