درفش کاویانی
درفش اسطورهای و تاریخی ایران باستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
دِرَفشِ کاویانی پرچم اسطورهای ایران در دورههای پیشدادی و کیانی و پرچم تاریخیِ ایران تا پایان شاهنشاهی ساسانی بود که بنا به روایت فردوسی در شاهنامه، این درفش با خیزش کاوهٔ آهنگر دربرابر ضحاک و آغاز پادشاهی فریدون پدید آمد. از درفش کاویانی نوارهایی به رنگهای سرخ، زرد، کبود و بنفش آویزان بود و در میانهٔ آن نیز شکل یک ستاره (اختر) قرار داشت و به همین دلیل است که در برخی منابع با نام اختر کاویانی نیز شناخته میشود.
پذیرفتهشده | در دورهٔ اسطورهای پیشدادی و کیانی در دورهٔ تاریخیِ ساسانی |
---|---|
طرح | درفش کاویانی از جنس چرم (پوست پلنگ یا خرس یا شیر) بود و چهار شُرّابه به رنگهای سرخ، زرد، کبود و بنفش از آن آویخته بودند. |
این پرچم پس از قیام کاوه علیه ضحاک به وجود آمد، هنگامی که کاوه پیشبند چرمی آهنگریاش را بر نیزهای چوبی استوار کرد و مردم را گرد خود جمع کرد تا دربرابر ضحاک بشورند. پس از پیروزی این قیام، و به پادشاهی رسیدن فریدون، او این درفش را گرامی داشت و جواهراتی به آن افزود. به گفتهٔ منابع، این درفش ابعادی حدود ۵ متر در ۷٫۵ متر داشته و جنس آن از چرم یا پوست پلنگ و یا پوست شیر بودهاست.
برخی از پژوهشگران عقیده دارند این پرچم در دورههای تاریخی ایران همچون شاهنشاهی هخامنشی و اشکانی نیز پرچم ملی ایران بودهاست. با این حال، منابع پذیرفتهشدهای در دسترس است که نشان میدهد این درفش در شاهنشاهی ساسانی پرچم رسمی ساسانیان بوده و از آن در جنگها نیز استفاده میشد. در نبرد قادسیه درفش کاویانی به دست اعراب مسلمان افتاد و جواهرهای روی آن به غارت رفت و خود درفش نیز به دستور عمر بن خطاب به آتش کشیدهشد. درفش کاویانی در تاریخ ایران بارها نماد آزادیخواهی بوده و از آن در متون تاریخی نام برده شدهاست. برای نمونه، یعقوب لیث که ادعای «میراث پادشاهان ایران» را کردهبود و در پی «احیای شکوه و جلال آنان» بود، شعری برای خلیفهٔ عباسی فرستاد و در آن گفت: «درفش کاویانی (عَلَم الکابیان) همراه من است و امیدوارم که زیر سایهٔ آن بر ملتها فرمانروایی کنم». در دوران مدرن نیز این درفش نقشی نمادین در جنبشهای سیاسی و اجتماعی داشت و در ملیگرایی نوین ایران توأمان دارای نقشی عقیدتی، فرهنگی و روشنفکری بوده و نماد میهنپرستان بهشمار رفتهاست.