خلیج فارس
خلیجی در خاورمیانه / From Wikipedia, the free encyclopedia
خلیج فارس (شاخاب پارس یا دریای پارس)، نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقهٔ خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیج فارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است،[1] طول آن حدود ۹۰۰ کیلومتر و عرض متوسط آن ۲۵۰ کیلومتر است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگهٔ هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانهٔ اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانهٔ دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود.[2]
خلیج فارس | |
---|---|
موقعیت | غرب آسیا |
گونه | خلیج |
درونشارشهای کلان | خلیج عمان، اروندرود |
کشورهای حوضه | ایران عمان قطر عربستان سعودی کویت بحرین امارات متحده عربی عراق |
بیشترین درازا | ۹۸۹ کیلومتر (۶۱۵ مایل) |
مساحتِ رو | ۲۵۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۹۷٬۰۰۰ مایل مربع) |
میانگین ژرفا | ۵۰ متر (۱۶۰ فوت) |
بیشترین ژرفا | ۹۰ متر (۳۰۰ فوت) |
جزیرهها | فهرست |
جاهای مسکونی | بوشهر، بندر عباس، بصره، شارجه، قشم، بندر لنگه، بندر خمیر، دبی، دوحه، منامه، ابوظبی، کویت، دمام، ظهران |
عمق خلیج فارس در عمیقترین نقطه، حدوداً ۹۰ متر است.
هشت کشور در اطراف خلیج فارس قرار دارند. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در حوضه خلیج فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند.[3] به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بشمار میآید.
نام تاریخی این پهنه آبی، همواره با نامهای سرزمین ایران پیوند داشته و در زبانهای گوناگون، ترجمه یا معادل «خلیج فارس، بحر فارس و دریای پارس» بوده است. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی، «خلیج فارس» است، سازمان آبنگاری بینالمللی از نام «خلیج ایران» که آن را معادل (خلیج فارس) دانسته است برای این خلیج استفاده میکند.[4] برخی از کشورهای عربی در دهههای اخیر با تحریف نام خلیج فارس واژهٔ خلیج عربی یا بهسادگی، خلیج مینامند.[5]
خلیج فارس از شمال و شمال شرق به ایران، از شمال غرب به عراق و کویت، از غرب به عربستان، از جنوب غرب به بحرین و قطر، از جنوب به امارات و از جنوب شرق به عمان متصل است.
خلیج فارس دارای مناطق ماهیگیری فراوان، آبسنگهای پهناور (عمدتاً صخرهای و گاهی مرجانی) و صدفهای مروارید فراوان است، اما بومشناسی آن بهدلیل صنعتی شدن و نشت نفت آسیب دیده است.
خلیج فارس در حوضهٔ خلیج فارس است که منشأ نوزیستی دارد و مربوط به فرورانش صفحهٔ عربستان در زیر رشتهکوه زاگرس است.[6] آبگیری کنونی این حوضه، ۱۵۰۰۰ سال پیش بهدلیل بالا آمدن سطح آب دریاها از عقبنشینی یخچالی هولوسن آغاز شد.[7]