خاک
مجموعهای متشکل از چند لایه در سطح زمین که در درجه اول از مواد معدنی تشکیل شده است / From Wikipedia, the free encyclopedia
خاک (به انگلیسی: Soil) مخلوطی از مواد معدنی، مواد آلی، گازها، مایعات و ارگانیسمها است که در کنار هم حیات را امکانپذیر کردهاند.[1] خاکها منبع حیاتی بیشتر مواد غذایی ما هستند. با توجه به ارتباط مستقیم خاک با گیاهان و درختان، مدیریت پایدار خاک یک اولویت طبیعی برای بخش کشاورزی و جنگلداری است. خاک همچنین سایر خدمات مهم اکوسیستم مانند تصفیه آب و چرخه مواد مغذی، تنظیم آب و هوا و جلوگیری از سیل را ارائه میدهد. مدیریت پایدار خاک برای تولید مواد غذایی در صنایعی مانند آبزی پروری و ماهیگیری و همچنین برای بخشهای محیط زیست و بهداشت از اهمیت بالایی برخوردار است.[2][3] بدنه خاکی کره زمین که پدوسفر خوانده میشود، چهار وظیفه اصلی دارد:
- محیطی برای رشد گیاهان است .
- محیطی برای جمعآوری، تأمین و تصفیه آب است.
- اصلاحکننده دمای هوا است.
- زیستگاه ارگانیسمها است.
در عوض همه این عوامل در کنار هم خواص خاک را تغییر میدهند.
پدوسفر با سنگ کره، آب کره، اتمسفر و زیست کره در تماس است.[4] خاک شامل ترکیب یک فاز جامد از مواد معدنی و آلی (زمینه خاک) و یک فاز متخلخل است که این فاز متخلخل گازها (اتمسفر خاک) و آب (محلول خاک) را نگه میدارد.[5][6][7] به همین دلیل دانشمندان خاک، آن را به عنوان یک سیستم سه-فازی جامد-مایع-گاز در نظر میگیرند.[8]
بیشتر خاکها، چگالی توده خشکی بین ۱٫۱ تا ۱٫۶ گرم بر سانتیمتر مکعب دارند، در حالیکه چگالی توده متراکم ذرات آن خیلی بیشتر و در حدود ۲٫۶ تا ۲٫۷ گرم بر سانتیمتر مکعب میباشد.[9]
تشکیل خاکها به گذشت زمان، مقاومت سنگ اولیه یا سنگ مادر، آب و هوا، فعالیت موجودات زنده و بالاخره توپوگرافی ناحیهای که خاک در آن تشکیل میشود بستگی دارد.
علوم خاک دو شاخه اصلی مطالعه دارد: ادافولوژی و پدولوژی. ادافولوژی تأثیر خاک بر موجودات زنده را بررسی میکند.[10] پدولوژی بر شکلگیری، توصیف (مورفولوژی) و طبقهبندی خاکها در محیط طبیعی آنها تمرکز دارد.[11]