امپراتوری تیموری
دودمانی ترکتبار، پارسیمآب و مسلمان در خاورمیانه / From Wikipedia, the free encyclopedia
امپراتوری تیموری یا امپراتوری گورکانی (۸۸۵–۷۴۹ ش/ ۱۵۰۶–۱۳۷۰م) یک امپراتوری ترکی-مغولی[15][16][17] با فرهنگ ترکی-ایرانی بود.[18][19] بنیانگذار این دودمان امیر تیمور گورکانی بود که ادعا میکرد نسبش به چنگیز خان میرسد و در قبیلهٔ ترکی-مغولی برلاس بهدنیا آمد. تیمور قلمرویی گسترده و دولتی سترگ ایجاد کرد و سرزمین ماوراءالنهر را به اهمیتی رساند که تا آن زمان هیچگاه بدان پایه نرسیده بود. او مرزهای خود را نخست در سرتاسر آسیای میانه و سپس سراسر ماوراءالنهر و خراسانِ ایران و بخشهایی از امپراتوری عثمانی و هندوستان گسترش داد. از آنجایی که فتوحات تیمور بیشتر جنبهٔ یورش و هجوم داشت تا تسخیر و سلطه، اغلب این مناطق پس از درگذشت امیر تیمور از تصرف تیموریان خارج شد. با این حال ماوراءالنهر مدتی مرکز دولتی شد که بیشتر ایران و افغانستان امروزی را افزون بر ماوراءالنهر در بر میگرفت.
امپراتوری تیموری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۳۷۰–۱۵۰۷ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
امپراتوری تیموری تحت حکومت امیر تیمور، ۱۴۰۵ میلادی[11] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
وضعیت | امپراتوری | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | سمرقند (۱۳۷۰–۱۴۰۵) هرات (۱۴۰۵–۱۵۰۷) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | زبان فارسی (زبان رسمی، درباری، ادبی، نظامی و دیوانی)[12] جغتایی (خاندانی و ادبیات) عربی (دینی) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | اسلام سنی (دین رسمی) و ادیان دیگر شامل: شیعه، اسماعیلیه، مزدیسنا، هندوئیسم، حروفیه، کلیسای مشرق | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی مطلقه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
امیر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۵ | تیمور (اولین) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۵۰۶ تا ۱۵۰۷ | بدیعالزمان میرزا (آخرین) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوره تاریخی | قرون وسطای متأخر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱۳۶۳ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
• تأسیس امپراتوری تیموریان | ۱۳۷۰ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• آغاز گسترش قلمرو به سمت غرب | ۱۳۸۰ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱۴۰۲ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
• سقوط سمرقند | ۱۵۰۵ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• سقوط هرات | ۱۵۰۷ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
• تأسیس امپراتوری گورکانی | ۱۵۲۶ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱۴۰۵[13][14] | ۴٬۴۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۷۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | تانکا | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | ایران عراق ترکیه سوریه کویت ارمنستان جمهوری آذربایجان افغانستان ترکمنستان ازبکستان قزاقستان تاجیکستان قرقیزستان پاکستان هند گرجستان |
هنگامی که امپراتوری پهناور تیمور تجزیه شد، دورهای از هرج و مرج پیش آمد. بهمحض اینکه تیمور مُرد، ترکان عثمانی و آل جلایر و ترکمانان در صدد تصرف سرزمینهای ازدسترفتهٔ خود برآمدند. با این همه، فرزندان تیمور موفق شدند که شمال ایران را کمابیش به مدت یکسده برای خود نگاه دارند. هرچند آنان بیشتر با یکدیگر در کشمکش بودند. سرانجام شاهرخ موفق شد که مناقشات اقوام خود را تا حدی رفع، و قدرت و اعتبار حکومت را حفظ کند؛ ولی پس از مرگ او نیز، تصرفاتش به قسمتهای کوچکتر مجزا شد و بههمین سبب دودمان صفویان و امرای شیبانی آنها را به متصرفات خود پیوست کردند. با این همه، خاندان تیموری از میان نرفت و نوادگان تیمور پس از چندی بستر فرمانروایی خود را به هندوستان بردند و امپراتوری بزرگ گورکانیان را بنیاد گذاردند.