تکتبار
From Wikipedia, the free encyclopedia
در علم شاخهبندی (کلادیستیک) زیستشناسی، تکتبار (به انگلیسی: Monophyly) و تکتباری (به انگلیسی: Monophyletic) به گروهی از جانداران گفته میشود که یک نیای اصلی و همه نوادگان آن را دربر بگیرد.
تکتباری گروهی که شامل تمام انواع مشتق شده از یک گونه اجدادی باشد، به نوعی که هر گونهای که از نوع اجدادی مذکور تکامل یافته باشد جزء آن قرار گیرد و تمام آن گونهها، از یک گونهٔ اجدادی و نه بیشتر مشتق شده باشند. مثلاً «پرندگان» گروهی تکتباری است. در طبقهبندی، تنها گروههایی که تکتباری باشند از نظر علمی معتبرند.
طبقهبندیهای مبتنی بر تبارزایش تلاش در ایجاد و معرفی جانداران و آرایههایی دارند که تکتباری هستند یعنی گروههایی که دارای یک گونه نیایی مشترک میباشند.
به عنوان نمونه شواهد نشان میدهد که همه پرندگان و خزندگان از یک نیای مشترک پدید آمدهاند بنابراین با قرار دادن آنها در یک دسته گروهی تشکیل میشود که هم نیای اصلی و هم همه نوادگان او را دربر میگیرد و بنابراین یک تکتباری (زرد در شکل کنار) است. از آنجا که پرندگان تفاوتی عمده با خزندگان پیدا کردهاند زمانی که آنها را از دسته خزندگان برداشته و حذف کنیم یک پیراتباری (پارافیلتیک) (آبی فیروزهای در شکل دوم) باقی میماند. یک مثال دیگر در نظر گرفتن گروهی به نام جانوران خونگرم است که شامل تنها پستانداران و پرندگان میشود (قرمز / نارنجی در شکل) به این دسته، چندتباری (پلیفیلتیک) گفته میشود زیرا اعضای آن اخیراً نیای مشترک نداشتهاند.
طبقهٔ سنتی خزندگان (منطقه سبزرنگ) یک گروه نافراگیر شامل همه آبپردهداران (آمنیوتا) به جز پستاندران و پرندگان است. بر خلاف آن، کلاد آبپردهداران خودش یک تکتباری است.
در درخت تبارزایی نخستیسانان، یک تکتباری (میمونان، به رنگ زرد) مشاهده میشود. همچنین یک گروه نافراگیر (پیشمیمونان، به رنگ آبی و شامل منطقه قرمز)، و یک چندتباری (چشمگرد و شبگردان هندی، به رنگ قرمز) نیز مشاهده میشود.