تبت
یک منطقه و استان خودمختار در جمهوری خلق چین که کوهستانی میباشد. / From Wikipedia, the free encyclopedia
تُبَّتُ (تبت بزرگ یا تبت باستانی یا تبت تاریخی) (به زبان تبی: བོད، تلفظ: بُد) (Greater Tibet) یک ناحیه جغرافیایی در جنوب غرب چین است و در جنوب آسیا قرار دارد. که در قدیم کشوری مستقل بود و حدود ۲٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد (دو برابر منطقه خودمختار تبت). در نتیجه بیش از یک چهارم یا بیش از ۲۵ درصد از کل خاک کشور چین امروزی را تشکیل میدهد. ناحیهٔ تبت از سال ۵۱–۱۹۵۰ به کشور چین ضمیمه شدهاست و چین آن را به چند منطقه تجزیه کردهاست. امپراتوری تبت در قرن هشتم علاوه بر تمامی استان یوننان چین و ایالت آسام هند، تمامی اویغورستان را هم دربرمی گرفت.
تبت بزرگ | |
---|---|
مختصات: | |
کشور | چین |
مساحت | |
• کل | ۲۵۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع (۱۰۰۰۰۰۰ مایل مربع) |
مجموع مساحت منطقه خودمختار تبت، اغلب استان کینگهای، غرب استان سیچوآن، بخش کوچکی از شمال استان یوننان، بخش کوچکی از استان گانسو، تمام کشور بوتان و مناطق کوچکی از نپال و هند | |
جمعیت (۲۰۲۰) | |
• کل | ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ |
قومیتها | |
• اکثریت | تبتیها |
• سایر | مردم هان، مردم هوئی، مردم دونگ ژیانگ، مردم مونپا و مردم هندوآریایی |
زبانها | زبان تبتی، زبان چینی، زبانهای هندی |
تبت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نام چینی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
زبانهای چینی | 西藏 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
معنای تحتاللفظی | "غربی Tsang" | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
الگو:Infobox Chinese/Tibetan |
این سرزمین به گونۀ سنتی شامل ۳ بخش اوـ تسانگ (مرکزی و غربی)، آمْدو (شمال شرقی) و کام (شرقی و جنوب شرقی) بوده است. تبت از دیدگاه تقسیمات کشوری میان استان خودمختار تبت و استانهای همجوار آن در جمهوری خلق چین تقسیم شده، و در نتیجه چند استان و شهرستان خودمختار را تشکیل داده است.
ناحیهٔ تبت بر روی فلاتی بلند به نام فلات تبت قرار گرفته که میانگین ارتفاع آن ۴۹۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست و مرتفعترین فلات جهان بهشمار میآید. مردم تبت قومیت، هویت، زبان، و دین خاص خود را دارند اما امروزه مهاجرت شمار فراوانی از چینیان هان و مردم هوئی اقلیت بزرگی از چینیتباران و مسلمانان را در تبت بهوجود آوردهاست. تبتیان دو دین اصلی دارند که یکی دین قدیمی بون و دیگری بوداگرایی است. پایتخت سنتی تبت، شهر لهاسا است که با ۵۶۰ هزار نفر جمعیت اکنون مرکز منطقه خودمختار تبت در چین است.
زمانی که ارتش آزادیبخش خلق در سال ۱۹۵۰ به تبت حمله کرد تبت حکومتی دینسالار به رهبری دالاییلامای چهاردهم داشت. دالاییلامای چهاردهم که تنزین گیاتسو نام دارد از آن زمان در هندوستان در تبعید بهسر میبرد. بسیاری از اهالی تبت خود را به دالایی لاما، رهبر معنوی در تبعید تبت وفادار میدانند. بسیاری از تبتیها از این مسئله شکایت دارند که فرهنگ بومی آنها به دلیل سیاستهای دولت چین در حال محو شدن است.[1] حاکمیت چین بر تبت کماکان به صورت مسئلهای بحثبرانگیز باقی ماندهاست و سازمانهای مدافع حقوق بشر، مقامات چین را متهم میکنند که درصددند فرهنگ بوداییهای تبت را نابود و وفاداران به دالایی لاما رهبر روحانی تبعیدی آنها را سرکوب کنند.[2]
پس از انقلاب شینهای علیه سلسله چینگ در سال ۱۹۱۲، سربازان چینگ خلع سلاح شدند و از منطقه تبت (Ü-Tsang) اسکورت شدند. این منطقه متعاقباً در سال ۱۹۱۳ استقلال خود را اعلام کرد، اگرچه این امر توسط دولت جمهوریخواه چین بعدی به رسمیت شناخته نشد.[۵] بعدها، لهاسا کنترل بخش غربی Xikang را به دست گرفت. این منطقه تا سال ۱۹۵۱ خودمختاری خود را حفظ کرد، زمانی که در پی نبرد چامدو، تبت به اشغال جمهوری خلق چین درآمد. دولت تبت پس از شکست قیام ۱۹۵۹ تبت منسوخ شد.[۶] امروزه، چین بر تبت غربی و مرکزی به عنوان منطقه خودمختار تبت حکومت میکند، در حالی که نواحی شرقی اکنون عمدتاً استانهای خودمختار در سیچوان، چینگهای و سایر استانهای همجوار هستند. نهضت استقلال تبت[۷] عمدتاً توسط دیاسپورای تبتی رهبری میشود.[۸] گروههای حقوق بشر دولت چین را به نقض حقوق بشر در تبت از جمله شکنجه متهم کردهاند.[۹][۱۰]
با رشد گردشگری در سالهای اخیر، بخش خدمات به بزرگترین بخش تبت تبدیل شدهاست که ۵۰٫۱٪ از تولید ناخالص داخلی محلی را در سال ۲۰۲۰ تشکیل میدهد.[۱۱] مذهب غالب در تبت بودیسم تبتی است. ادیان دیگر عبارتند از Bön، یک دین بومی شبیه به بودیسم تبتی، [۱۲] اسلام، و مسیحیت. بودیسم تبتی تأثیر اصلی بر هنر، موسیقی و جشنوارههای منطقه است. معماری تبتی منعکس کننده تأثیرات چینی و هندی است. غذاهای اصلی در تبت جو برشته، گوشت گاو و چای کره است.