امپراتوری مائوریا
From Wikipedia, the free encyclopedia
شاهنشاهی مائوریا یا موریا (سانسکریت، मौर्य) سلسلهای مقتدر در هند باستان که بین سالهای ۳۲۱ تا ۱۸۵ پیش از میلاد فرمانروایی میکردند. سلسله مائوریا یا موریای هند بعد از سقوط امپراتوری هخامنشی بدست اسکندر یونانی در هند روی کار آمد.[1][2] مائوریاها پس از سلسله ماگادها به قدرت رسیدند و در اوج قدرت بر تمامی شبهقارهٔ هند و بخشهایی از افغانستان، پاکستان و ایران کنونی سلطه داشتند. بزرگترین شاه سلسله موریای هند آشوکا، نوه چاندارگوپتا نام داشت. وی سراسر هند و افغانستان را به تصرف خود درآورد و در ترویج کیش بودا تلاش فراوان کرد. او از بزرگترین فرمانروایان تاریخ هند است.[1][2] پایتخت شاهنشاهی مائوریا شهر پاتالی پوترا بود. چاندراگوپتا مائوریا بنیانگذار این سلسله بود و مقتدرترین فرمانروای آن آشوکا شاه بود که به بوداگرایی گروید. دین بودا در عهد این پادشاه مقتدر از حدود شبهقارهٔ هند تجاوز و توسط مبلغین از شمال غربی تا کشمیر و قندهار و کابل نفوذ کرد و به تدریج به سواحل رود جیحون رسید.
امپراتوری مائوریا | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۳۲۲ پ. م–۱۸۵ پ. م | |||||||||||||||||
امپراتوری مائوریا در بیشترین گسترهٔ خود | |||||||||||||||||
پایتخت | پاتالیپوترا (امروزه پتنه) | ||||||||||||||||
زبان(های) رایج | زبانهای هندوایرانی (پراکریت، زبان سانسکریت، پراکریت ماگادهی و …) | ||||||||||||||||
دین(ها) | آیین چندگانه موریاییسم آیین بودایی جینیسم آیین آویجیکا | ||||||||||||||||
حکومت | شاهنشاهی مطلق بر اساس امپراتوری نظام دار | ||||||||||||||||
امپراتور | |||||||||||||||||
• ۳۲۰–۲۹۸ پ. م | چاندراگوپتا مائوریا | ||||||||||||||||
• ۲۹۸–۲۷۲ پ. م | بیندوساره | ||||||||||||||||
• ۲۶۸–۲۳۲ پ. م | آشوکا شاه | ||||||||||||||||
• ۲۳۲–۲۲۴ پ. م | داشاراتا | ||||||||||||||||
• ۲۲۴–۲۱۵ پ. م | سمپراتی | ||||||||||||||||
• ۲۱۵–۲۰۲ پ. م | شالیشوکا | ||||||||||||||||
• ۲۰۲–۱۹۵ پ. م | دیواوارمان | ||||||||||||||||
• ۱۹۵–۱۸۷ پ. م | شاتادانوان | ||||||||||||||||
• ۱۸۷–۱۸۵ پ. م | بریهادراتا | ||||||||||||||||
دوره تاریخی | قرن وسطی میان | ||||||||||||||||
• بنیانگذاری | ۳۲۲ پ. م | ||||||||||||||||
• فروپاشی | ۱۸۵ پ. م | ||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||
۵٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۹۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | |||||||||||||||||
واحد پول | پانَه | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
امروز بخشی از | افغانستان بنگلادش بوتان (کشور) هند ایران نپال پاکستان میانمار |
این امپراتوری در اساس از پادشاهی ماگادها در جلگههای هند و گنگ (ایالت کنونی بیهار، شرق اوتار پرادش و بنگال) پدید آمده بود که در شرق شبه قاره هند واقع بود. مرکز این امپراتوری، شهر کهن پاتالی پوترا بود که امروزه شهر پتنه نامیده میشود. این امپراتوری در ۳۲۲ سال پیش از میلاد مسیح توسط چاندراگوپتا مائوریا تأسیس شد. وی با سرنگون کردن سلسله ناندا به سرعت قدرت خود را به سوی غرب گسترش داد و با بیرون کردن نیروهای یونانی و ایرانی از خاک هند، دولت مستقل و مقتدر و فراگیری پدیدآورد. در ۳۲۰ پیش از میلاد این امپراتوری سراسر نیمه شمالی هند را در اختیار داشت و ساتراپهایی را که قبلاً در اختیار سربازان اسکندر بود به تصرف درآورد.
در زمان خود، امپراتوری مائوریا یکی از پهناورترین ممالک عالم بهشمار میرفت. در گستردهترین حالت، این امپراتوری از شمال به مرزهای طبیعی رشته کوههای هیمالیا و از شرق به جنگلهای انبوه آسام در بنگال و برمه کنونی، و از غرب به بلوچستان و افغانستان کنونی (شامل استانهای کنونی هرات و قندهار) و از جنوب نزدیکی سری لانکا میرسید. تنها پادشاهی کوچکی که جنوب شرق هند مقاومت میکرد کالینگا بود که توسط آشوکا فتح شد. شصت سال پس از درگذشت آشوکا، سقوط و انحطاط این سلسله آغاز شد. در ۱۸۵ با تأسیس دولت شونگا در ماگادها، سلسله موریا رسماً منقرض شد.
در عهد امپراتوری چاندراگوپتا، امپراتوری موریا توانست سرزمینهای رود سند را که در تصرف دولت سلوکیان بود به تصرف درآورد. سلوکوس اول پادشاه سلوکیان، در پاسخ به این حمله چاندراگوپتا لشکر گرانمایهای راهی هند کرد. اما چاندراگوپتا سپاه مقدونی را شکست داد و سلطه هند را بر افغانستان و بلوچستان و نواحی اطراف سند تثبیت کرد. عصر موریا، تنها عصر اقتدار سیاسی و نظامی هند نبود. در دوره موریا، فرهنگ و تمدن به اوج خود رسید. بهویژه در دوران نیم قرن سلطنت آشوکا (نواده چاندرا گوپتا) صلح و امنیت و نیز تغییرات دینی، گسترش علوم و فلسفه و نیز خلق آثار باشکوه هنری در هند رواج یافت.
معماری دوران هخامنشی در ایران تأثیر زیادی بر معماری دودمان «موریایی» در هند گذاشتهاست که از جمله این تأثیرات میتوان به سرستون چهارشیر کاخ آشوکا اشاره کرد. آشوکا تحت تأثیر سنگ نوشتههای پادشاهان هخامنشی ایران و با الهام از آنها دستور میداد تا فرمانهایش را بر سنگها و ستونها و درون غارها بنگارند. سنگنبشتهها، ستوننوشتهها و غارنوشتههای وی در بیش از سی جایگاه در هند، پاکستان و افغانستان باقیماندهاست.