شاه اسماعیل یکم
بنیانگذار امپراتوری صفویه (۱۵۰۱–۱۵۲۴) / From Wikipedia, the free encyclopedia
شاه اسماعیل یکم (۱۷ ژوئیه ۱۴۸۷ – ۲۳ مهٔ ۱۵۲۴)[3] نخستین شاه دودمان صفوی و بنیانگذار امپراتوری صفوی بود که از ۱۵۰۱ تا ۱۵۲۴ میلادی بهعنوان شاه ایران حکومت کرد.[4] پادشاهی او را غالباً سرآغاز تاریخ ایران مدرن[5] و یکی از امپراتوریهای باروت دانستهاند.[6] گسترش مذهب شیعه در ایران به اجبار که در زمان او آغاز شد، با اینکه تا آن هنگام اکثریت مردم ایران سنی و شافعی مذهب بودند، پیامدهای بزرگی در تاریخ ایران داشت که منفعت سیاسی دویست ساله آن، جدا کردن دولت رو به رشد صفوی از همسایگان سنی قدرتمند خود (خلافت عثمانی در غرب و خانات بخارا در شرق) و تمایز در مرزهای غربی بود.[7]
شاه اسماعیل یکم | |||||
---|---|---|---|---|---|
شاهنشاه ایران صوفی مرشد کامل | |||||
نخستین پادشاه صفوی | |||||
سلطنت | ۲۲ دسامبر ۱۵۰۱ – ۲۳ مه ۱۵۲۴ ۱ جمادیالثانی ۹۰۷ – ۱۹ رجب ۹۳۰ | ||||
تاجگذاری | ۲۲ دسامبر ۱۵۰۱ در تبریز[2] | ||||
پیشین | تأسیس امپراتوری صفوی | ||||
جانشین | تهماسب یکم | ||||
وزیران |
| ||||
زاده | ۱۷ ژوئیه ۱۴۸۷ میلادی ۱۳ رجب ۸۹۲ قمری اردبیل، پادشاهی آققویونلو | ||||
درگذشته | ۲۳ مه ۱۵۲۴ (۳۶ سال) ۱۹ رجب ۹۳۰ حوالی تبریز، ایران صفوی | ||||
آرامگاه | |||||
همسر(ان) | تاجلو بیگم بهروزه خانم حیات | ||||
فرزند(ان) بیشتر… | تهماسب یکم القاسب میرزا پریخان خانم | ||||
| |||||
دودمان | صفوی | ||||
پدر | شیخ حیدر | ||||
مادر | عالمشاه بیگم | ||||
امضاء |
حکومتی که شاه اسماعیل بنیانگذاشت بیش از دو قرن دوام آورد و در اوج دوران خود (در زمان شاه عباس بزرگ) بر تمام ایران امروز، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، شرق قفقاز شمالی، عراق، کویت، افغانستان، بخشهایی از سوریه، ترکیه، پاکستان، ازبکستان و ترکمنستان حکومت میکرد.[8][9][10][11] تأسیس دوبارهٔ ایران بهعنوان یک پایگاه اقتصادی بین شرق و غرب، ایجاد دولت و دیوانسالاری، نوآوری در معماری و حمایت از صنایع دستی و هنر از دیگر دستاوردهای امپراتوری صفوی بود. شاه اسماعیل موفق شد در خلال ۱۰ سال، پس از حرکت از لاهیجان به اردبیل و فتح تبریز، از آنجا سراسر ایران از کرمان و پارس و خراسان تا خوزستان و عراق کنونی را زیر پرچم یک دولت واحد شیعی درآورد.[12]
شاهان صفوی دین ایرانیان را به شیعه دوازدهامامی تغییر دادند و مرزهای ایران را با مذهب شیعه تعریف کردند که باعث شد در آینده پس از تأسیس دولت–ملتهای مدرن، هنوز یک مرزبندی عقیدتی مرزهای ایران را تعریف کند و در دورههایی تندرویهای شیعی (بهخصوص شیخالاسلامها) باعث بروز درگیری در مناطق مرزی و کوچکتر شدن ایران میشد؛ مثلاً تندرویهای محمدباقر مجلسی در اوائل قرن ۱۸ میلادی در ایجاد تنفر نسبت به اهل تسنن خراسان که منجر به هجوم افغانها به اصفهان و از بین رفتن صفویه در ۱۷۲۲ میلادی شد و یک هویت افغان را در شمال شرق خراسان تثبیت کرد که در قرن بعدی از عوامل جدایی افغانستان و کوچکتر شدن ایران شد.[13]