کوزوو

کوزوو^{[persian-alpha 1]} (به آلبانیایی: Kosova) با نام رسمی جمهوری کوزوو کشوری در مرکز شبه‌جزیره بالکان در اروپای جنوب شرقی است که در سال ۲۰۰۸ اعلان استقلال کرده گرچه صربستان آن را بخشی از خاک خود می‌داند.^[14] ۱۰۴ کشور جهان از ۱۹۳ کشور عضو رسمی سازمان ملل تا ۴ سپتامبر ۲۰۲۰ کوزوو را به رسمیت شناخته‌اند و این کشور به عضویت نهادهای بین‌المللی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول درآمده‌است. گرچه، روسیه و چین دو عضو دائم شورای امنیت استقلال کوزوو را به رسمیت نشناخته‌اند و این کشور عضو سازمان ملل نیست.

جمهوری کوزوو Republika e Kosovës  (آلبانیایی) Република Косово  (صربی) کوزوو
پرچم نشان ملی
سرود:  Himni i Republikës së Kosovës
جایگاه در قارهٔ اروپا
وضعیت	مورد مناقشه مورد قبول ۱۰۴ کشور از ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل[1] مورد ادعای صربستان، با عنوان استان خودمختار کوزوو و متوهیا (بر پایهٔ قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت
پایتخت و بزرگترین شهر	پریشتیناa ۴۲°۴۰′ شمالی ۲۱°۱۰′ شرقی
زبان(های) رسمی	آلبانیایی صربی
زبان‌های محلی	بوسنیایی ترکی استانبولی[2] رومانیایی
گروه‌های قومی (۲۰۰۵)[3]	۹۲٪ آلبانیایی ۴٪ صرب کوزوو ۲٪ بوسنیایی ۱٪ ترک ۱٪ کولی
دین(ها) (۲۰۱۱)[4]	۹۵٫۶٪ اسلام (عموما سنی) ۳٫۷٪ مسیحیت ۲٫۲٪ کاتولیک ۱٫۵٪ ارتدکس ۰٫۱٪ بی‌دین ۰٫۱٪ سایر ادیان ۰٫۱٪ نامشخص
نام(های) اهلیت	کوزوویی
حکومت	جمهوری پارلمانی متمرکز
• رئیس‌جمهور	ویوسا عثمانی
• نخست‌وزیر	آلبین کورت
• رئیس مجلس	گلاوک کانجوفکا
قوه مقننه	مجلس کوزوو
بنیان‌گذاری
• ولایت کوزوو	۱۸۷۷
• استان سوسیالیستی خودمختار کوزوو	۳۱ ژانویهٔ ۱۹۴۶
• جمهوری کوزوو	۲ ژوئیهٔ ۱۹۹۰
• توافق کوزوو	۹ ژوئن ۱۹۹۹
• مدیریت موقت توسط سازمان ملل	۱۰ ژوئن ۱۹۹۹
• اعلان استقلال	۱۷ فوریهٔ ۲۰۰۸
• پایان نظارت بین‌المللی	۱۰ سپتامبر ۲۰۱۲
• توافق بروکسل	۱۹ آوریل ۲۰۰۳
مساحت
• کل	۱۰٬۸۸۷ کیلومتر مربع (۴٬۲۰۳ مایل مربع)
• آبها (٪)	۱٫۰[5]
جمعیت
• برآورد سال ۲۰۲۱	۱٬۹۳۵٬۲۵۹[6] (۱۵۲اُم)
• تراکم	۱۵۹ بر کیلومتر مربع (۴۱۱٫۸ بر مایل مربع)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)	برآورد ۲۰۲۰
• کل	۲۳٫۵۲۴ میلیارد دلار[7]
• سرانه	13,017[7]
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)	برآورد ۲۰۲۰
• کل	۸٫۴۰۲ میلیارد دلار[7]
• سرانه	۴٬۶۴۹ میلیارد دلار[7]
شاخص جینی (۲۰۱۷)	۲۹٫۰[8] ۱۲۱اُم
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۶)	۰٫۷۴۲[9]
واحد پول	یورو (€) غیررسمی: دینار صربستان (RSD)
منطقه زمانی	یوتی‌سی+۱ (CET)
• تابستان (ساعت تابستانی)	یوتی‌سی+۲ (CEST)
گاه‌شماری	روز. ماه. سال
جهت رانندگی	سمت راست
پیش‌شماره تلفنی	۳۸۳+
کد ایزو ۳۱۶۶	XK
دامنه سطح‌بالا	.xk (پیشنهادی)
پریشتینا پایتخت رسمی[10] و پریزرن، پایتخت تاریخی کوزوو است.[10] کوزوو عضو غیررسمی منطقه یورو است. دینار صربستان معمولاً توسط صرب‌های کوزوو مورد استفاده است.[11][12][13]

مشخصات

کوزوو پس از اعلام استقلال یک‌جانبه، نام خود را از اقلیم کوزوو به جمهوری کوزوو تغییر داد. این کشور با مساحت ۱۰٬۸۸۷ کیلومتر مربع، ۱۶۹اُمین کشور جهان از نظر مساحت است. همچنین با جمعیتی در حدود ۱٬۹۳۵٬۲۵۹ نفر (برآورد ۲۰۲۱) ۱۵۲اُمین کشور جهان از نظر جمعیت است.^[15] جمهوری کوزوو از غرب با آلبانی و مونته‌نگرو، از شمال و شرق با صربستان و از جنوب با مقدونیه شمالی همسایه‌است. بزرگ‌ترین شهر و پایتخت این جمهوری، پریشتینا است. از شهرهای مهم آن می‌توان به پریزرن، اوروشواس، میترویتسا، جاکوویسا و پچ اشاره کرد.

بیشتر قومیت این جمهوری را آلبانی‌تبارها تشکیل می‌دهند، اما ۴ درصد صرب و ۴ درصد دیگر اقوام هستند. دین بیشتر مردم اسلام است، اما اقلیت‌های ارتدکس و کاتولیک و دین‌های دیگر نیز در آن ساکن هستند. یورو واحد پول جمهوری کوزوو است و سیستم حکومتی جمهوری پارلمانی با یک مجلس قانون‌گذاری در آن حاکم است.

تاریخ

مقالهٔ اصلی: تاریخ کوزوو

۱۳۸۹: کوزوو توسط مراد اول به امپراتوری عثمانی ملحق شد.

۱۹۱۲: در جنگ اول بالکان صربستان بار دیگر کوزوو را تحت کنترل خود درآورد.

۱۹۴۵: پس از جنگ جهانی دوم دولت جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی، کوزوو را با نام استان سوسیالیستی خودمختار کوزوو به‌عنوان بخشی از جمهوری سوسیالیستی صربستان، به رسمیت شناخت. پس از چهار دهه، آلبانیایی‌تبارهای کوزوو تبلیغات گسترده ای را برای خودمختاری بیشتر ترتیب دادند.

۱۹۷۴: از جانب دولت یوگسلاوی، وضعیتی برابر با یک جمهوری به کوزوو اعطا شد و در قانون اساسی یوگسلاوی نیز به تصویب رسید.

۱۹۸۰–۱۹۸۹: با وجود اعطای قانون‌گذاری به آلبانیایی‌تبارهای کوزوو، ناسیونالیست‌های آلبانیایی، پا را از این نیز فراتر گذاشتند و در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی با برگزاری شورش‌های خیابانی، خواستار استقلال کوزوو از یوگسلاوی شدند. ناسیونالیست‌های صرب کوزوو به رهبری اسلوبودان میلوسویچ، با تظاهرکنندگان آلبانیایی‌تبار درگیر شدند و این درگیری‌ها به خشونت کشیده شد.

۱۹۸۹: صربستان، تحت رهبری میلوسویچ، قانون اساسی را به تصویب رساند که خودمختاری کوزوو به حداقل رسید.

۱۹۹۱: رهبران آلبانیایی کوزوو در پاسخ با برگزاری یک همه‌پرسی، استقلال خود را از صربستان اعلام کردند. میلوسویچ که در آن زمان به رهبری یوگسلاوی نیز رسیده بود، سرکوب گسترده‌ای را علیه دولت غیررسمی کوزوو که در آن زمان بر عهدهٔ ابراهیم روگوا بود و همچنین آلبانیایی‌تبارهای کوزوو آغاز کرد.

۱۹۹۵: ارتش آزادی‌بخش کوزوو با ماهیتی شورشی و شبه‌نظامی تشکیل گردید.

۱۹۹۸: میلوسویچ کارزاری را به منظور مقابله با شبه‌نظامیان کوزوو بنیاد نهاد و دست به سرکوب زد.

۱۹۹۹: ناتو در مارس ۱۹۹۹ بدون اجازهٔ سازمان ملل به یوگسلاوی (صربستان و مونته‌نگرو) حمله کرد و کشور را طی ۷۸ روز بمباران می‌کرد. دلیل حمله، نقض حقوق آلبانیایی‌تباران کوزوو و همچنین جلوگیری از قتل‌عام و نسل‌کشی آلبانیایی‌تباران از سوی حکومت صربستان اعلام شد.

۱۹۹۹: پس از بمباران شدید نیروهای ناتو، نیروهای صرب در ژوئن ۱۹۹۹ از کوزوو عقب‌نشینی کردند.

۱۹۹۹: شورای امنیت سازمان ملل طی قطعنامه شماره ۱۲۴۴، مصوب سال ۱۹۹۹، در کوزوو یک حکومت موقت ایجاد کرد که زیر نظارت سازمان ملل کار خود را آغاز کرد. بنا به این قطعنامه، حق تمامیت ارضی صربستان نیز محفوظ شناخته شد.

استقلال از صربستان (۲۰۰۸)

مقالهٔ اصلی: اعلان استقلال کوزوو

کوزوو در قرون وسطی بخشی از صربستان محسوب می‌شد و از قرن پانزدهم تا ابتدای قرن بیستم تحت حکومت امپراتوری عثمانی قرار داشت. در اواخر قرن نوزدهم این منطقه مرکز جنبش استقلال‌طلبی آلبانیایی‌ها شد. شکست عثمانی در جنگ اول بالکان (۱۳–۱۹۱۲) موجب شد تا کوزوو به قدرت‌های فاتح بالکان تعلق گیرد. پادشاهی صربستان بخش بزرگ کوزو را تصاحب کرده و قسمت‌های غربی هم ضمیمهٔ خاک مونته‌نگرو شد. در پایان جنگ جهانی اول هر دو کشور بخشی از پادشاهی یوگسلاوی شدند و پس از جنگ جهانی دوم کوزوو به‌عنوان یک استان خودمختار به عنوان بخشی از جمهوری صربستان در جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی قرار گرفت. با فروپاشی یوگسلاوی در آغاز دهه ۱۹۹۰ منازعات قومی دیرپای میان صرب‌ها و آلبانیایی‌تبارها شدت گرفت و در جریان جنگ کوزوو (۹۹–۱۹۹۸) به اوج خود رسید. این جنگ با دخالت ناتو به پایان رسید. ناتو یوگسلاوی را مجبور کرد که نیروهای ارتش خود را از کوزوو خارج کرده و این منطقه به موجب قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت به‌عنوان منطقه‌ای تحت‌الحمایهٔ سازمان ملل تعیین شد. در ۱۷ فوریهٔ ۲۰۰۸ پارلمان کوزوو اعلام استقلال کرد و بیشتر کشورهای عضو ناتو، اتحادیه اروپا و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی کوزوو را به‌رسمیت شناخته‌اند، اما هیچ‌یک از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و سازمان همکاری شانگهای آن را به‌رسمیت نشناخته‌اند. صربستان همچنان کوزوو را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت نمی‌شناسد اما بر اساس توافق سال ۲۰۱۳ بروکسل مشروعیت نهادهای دولتی کوزوو را پذیرفته‌است. قضات دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه هم در سال ۲۰۱۰ به درخواست صربستان یک نظریهٔ مشورتی در مورد مشروعیت قانونی استقلال کوزوو صادر کرد و به اتفاق آرا نتیجه گرفتند که این اعلام استقلال، مقررات حقوق بین‌الملل را نقض نکرده‌است.^[16]

نقشهٔ کشورهایی که استقلال کوزوو را به‌رسمیت شناخته‌اند.

سیاست

ویوسا عثمانی، رئیس‌جمهور

در ۱۷ فوریهٔ ۲۰۰۸، مجمع ملی کوزوو رسماً استقلال خود را از صربستان اعلام کرد. آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپای غربی و جهان، استقلال کوزوو را به رسمیت شناختند، ولی صربستان و روسیه از به رسمیت شناختن استقلال کوزوو خودداری کردند. آمریکا نخستین کشور جهان بود که یک هیئت دیپلماتیک به کوزوو اعزام کرد. در انتخابات کوزوو نیز، فاتمیر سیدیو در ۱۰ فوریهٔ ۲۰۰۶ با کسب اکثریت آرای مجمع ملی، به‌عنوان رئیس‌جمهور کوزوو انتخاب شد. هاشم تاچی نیز در ۹ ژانویهٔ ۲۰۰۸ با صلاحدید مجمع ملی به سمت نخست‌وزیر کوزوو برگزیده شد. قانون اساسی کوزوو در ۹ آوریل ۲۰۰۸ تصویب و در ۱۵ ژوئن قابلیت اجرایی پیدا کرد.

جغرافیا

مقالهٔ اصلی: جغرافیای کوزوو

چشم‌اندازی از طبیعت کوزوو در نزدیکی مرز آلبانی

پایتخت کوزوو، شهر پریشتینا ۶۳۰ هزار نفر جمعیت دارد و مساحت آن ۱۰٬۸۸۷ کیلومتر مربع است.

کوزوو کشوری مرتفع است. پست‌ترین نقطهٔ این کشور، وایت درین در کنار مرز با آلبانی با ۲۹۷ متر ارتفاع از سطح آب‌های آزاد و بلندترین نقطه، قلهٔ دراویکا با ۲٬۵۶۵ متر ارتفاع است که در غرب این کشور قرار دارد.

اقلیم

کوزوو دارای اقلیم قاره‌ای است به‌طوری که دارای زمستان‌هایی سرد و پر برف و تابستان‌هایی نسبتاً گرم است. جریان‌های هوای سرد آلپ و هوای گرم و مرطوب مدیترانه‌ای باعث ایجاد تنوع آب و هوایی در این منطقه شده‌است. آب و هوای بیشتر مناطق کوزوو، تحت تأثیر اقلیم آلپی و اقلیم مدیترانه‌ای هستند.^[17]

تقسیمات کشوری

ساختمان دولت جمهوری کوزوو در پریشتینا

کوزوو بر اساس قوانین داخلی و توافقنامهٔ بروکسل در سال ۲۰۱۳ به هفت ناحیه تقسیم شده‌است. این نواحی نیز به ۳۸ شهرداری تقسیم می‌شوند. بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین ناحیهٔ کوزوو، ناحیهٔ پریشتینا به مرکزیت پریشتینا است که مساحتی معادل ۲٬۴۷۰ کیلومتر مربع (۹۵۳٫۶۷ مایل مربع) و ۴۷۷٬۳۱۲ نفر جمعیت دارد.

اقتصاد

واحد پول کوزوو، یورو است. از مهم‌ترین صادرات کوزوو می‌توان به انواع فلزات، تولیدات چرمی و ماشین‌آلات اشاره کرد.

جمعیت‌شناسی

جمعیت کوزوو در سال ۲۰۲۱، حدود ۱٬۹۳۵٬۲۵۹ نفر برآورد شده‌است.^[18] در کوزوو، آلبانیایی‌ها با ۹۲٪ اکثریت و صرب‌ها با ۴٪ و بقیه نیز با ۴٪ اقلیتی شامل بوسنیایی‌ها، گورانی‌ها، کولی‌ها، ترک‌ها، مصری‌ها و دیگر قومیت‌ها را تشکیل می‌دهند.^[19] صرب‌های کوزوو عموماً در نواحی شمالی زندگی می‌کنند و در این کشور، زبان صربی نیز زبانی رسمی است.

دین

ادیان در کوزوو[20]
دین			درصد
اسلام (عموما سنی)[21]			۹۵٫۶٪
مسیحیت			۳٫۷٪
-(کاتولیک)			۲٫۲٪
-(ارتدکس)			۱٫۵٪
بی‌دین			۰٫۱٪
سایر باورها			۰٫۱٪
نامعلوم			۰٫۱٪

کوزوو دارای حکومتی سکولار و کشوری بدون دین رسمی است. آزادی ادیان و آزادی اندیشه، در قانون اساسی این کشور، مورد تأکید قرار گرفته‌است.^[22][23][24] جامعهٔ کوزوو با سرعتی بالا، سکولارسازی شده و این جامعه از نظر آزادی و تساوی حقوق باورمندان به ادیان و خداناباوران و تحمل عقاید مختلف، در ردهٔ نخست کشورهای جنوب اروپا و در ردهٔ نهم جهان، قرار دارد.^[25][26]

بیش از ۹۵٪ مردم کوزوو پیرو اسلام و در حدود ۴٪ پیرو مسیحیت هستند.^[27] اکثر آلبانیایی‌تبارهای کوزوو مسلمان هستند و این مسئله در خصوص بوسنیایی‌ها، گورانی‌ها، ترک‌ها و برخی از گروه‌های روکمی، آشکالی و مصری نیز صدق می‌کند.

جستارهای وابسته

• به رسمیت شناختن بین‌المللی کوزوو
• استان خودمختار کوزوو و متوهیا
• استان سوسیالیستی خودمختار کوزوو

یادداشت

1. تلفظ اصلی کوسوو است.

منابع

1. "Israel's ties with Kosovo: What new opportunities await?". The Jerusalem Post. 1 February 2021. Archived from the original on 7 February 2021. Retrieved 8 February 2021.
2. "Municipal language compliance in Kosovo". OSCE Minsk Group. Archived from the original on 5 March 2021. Retrieved 17 February 2021. Turkish language is currently official in Prizren and Mamuşa/Mamushë/Mamuša municipalities. In 2007 and 2008, the municipalities of Gjilan/Gnjilane, southern Mitrovicë/Mitrovica, Prishtinë/Priština and Vushtrri/Vučitrn also recognized Turkish as a language in official use.
3. "Kosovo Population 2019". World Population Review. Archived from the original on 28 July 2019. Retrieved 8 August 2019.
4. "Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report". unstats.un.org. United Nations Statistics Division. 2011. Archived from the original on 25 September 2020. Retrieved 17 December 2017.
5. "Water percentage in Kosovo (Facts about Kosovo; 2011 Agriculture Statistics)". Kosovo Agency of Statistics, KAS. Archived from the original on 29 August 2017.
6. "Kosovo - The World Factbook". 4 November 2021. Archived from the original on 4 February 2021. Retrieved 24 January 2021.
7. "World Economic Outlook Database, October 2019". International Monetary Fund. Archived from the original on 8 October 2020. Retrieved 24 September 2020.
8. "GINI index (World Bank estimate)–Kosovo". World Bank. Archived from the original on 24 January 2019. Retrieved 24 September 2020.
9. "Kosovo Human Development Report 2016". United Nations Development Programme (UNDP). 19 October 2016. Archived from the original on 14 July 2020. Retrieved 24 September 2020.
10. "Ligji Nr. 06/L-012 për Kryeqytetin e Republikës së Kosovës, Prishtinën" (به آلبانیایی). Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës. 6 June 2018. Archived from the original on 24 September 2020. Retrieved 24 September 2020.
11. "Foreign travel advice Kosovo". www.gov.uk. UK Government. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 26 November 2021.
12. "Kosovo loses millions of euros from the use of the Serbian dinar". Kosova Press. 12 September 2020. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 26 November 2021.
13. "Points of dispute between Kosovo and Serbia". France 24. 9 November 2018. Archived from the original on 26 November 2021. Retrieved 26 November 2021.
14. "Accordance with International Law of the Unilateral Declaration of Independence in Respect of Kosovo" (PDF). International Court of Justice (ICJ). 22 July 2010. Archived from the original (PDF) on 24 September 2020. Retrieved 24 September 2020.
15. «Kosovo - The World Factbook». web.archive.org. ۲۰۲۱-۰۲-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۱۰.
16. ACCORDANCE WITH INTERNATIONAL LAW OF THE UNILATERAL DECLARATION OF INDEPENDENCE IN RESPECT OF KOSOVO بایگانی‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine ADVISORY OPINION OF 22 JULY 2010
17. «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۱۱.
18. «Kosovo - The World Factbook». web.archive.org. ۲۰۲۱-۰۲-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۱۰.
19. CIA. "World Factbook". CIA. Archived from the original on 1 July 2016. Retrieved 24 July 2009.
20. "World Factbook–Kosovo". The World Factbook. 19 June 2014. Archived from the original on 4 February 2021. Retrieved 30 January 2014.
21. Ghaffar, Mughal Abdul (30 December 2015). "Muslims in Kosovo: A Socio-economic and Demographic Profile: Is the Muslim Population Exploding?". Balkan Social Science Review. 6: 155–201. Archived from the original on 20 December 2021. Retrieved 20 December 2021.
22. "Kosovo's Constitution of 2008 (with Amendments through 2016), article 8" (PDF). Archived (PDF) from the original on 2 November 2019. Retrieved 2 November 2019 – via constituteproject.org.
23. Perritt Jr, Henry H. (2009). The Road to Independence for Kosovo: A Chronicle of the Ahtisaari Plan. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-47943-1. Archived from the original on 16 February 2018 – via Google Books.
24. Naamat, Talia; Porat, Dina; Osin, Nina (2012). Legislating for Equality: A Multinational Collection of Non-Discrimination Norms. Volume I: Europe. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-9004226128. Archived from the original on 7 March 2022. Retrieved 1 November 2020 – via Google Books.
25. Olivier Roy, Arolda Elbasani (2015). The Revival of Islam in the Balkans: From Identity to Religiosity (به انگلیسی). Springer. p. 67. ISBN 978-1-137-51784-5. Archived from the original on 7 March 2022. Retrieved 1 November 2020.
26. "Freedom of Thought 2014 report (map)". Freedom of Thought. Archived from the original on 10 October 2017. Retrieved 8 September 2015.
27. CIA. "World Factbook". CIA. Archived from the original on 20 December 2018. Retrieved 24 March 2017.