شگفتی فضا

«شگفتی فضا» (انگلیسی: Space Oddity) ترانه‌ای است که دیوید بویی، خواننده-ترانه‌سرای انگلستانی نوشته و ضبط کرده‌است. این ترانه اولین بار در ۱۱ ژوئیهٔ ۱۹۶۹ به عنوان تک‌آهنگ ۷-اینچی منتشر شد و بعداً قطعهٔ اول دومین آلبوم استودیویی‌اش به نام دیوید بویی شد. بعد از شکست تجاری اولین آلبوم بویی، مدیر برنامهٔ او فیلمی تبلیغاتی سفارش کرد تا بویی را به مخاطبان بیشتری معرفی کند. بویی برای این فیلم «شگفتی فضا» را نوشت که داستانی دربارهٔ فضانورد تخیلی به‌نام سرگرد تام است. عنوان و موضوع آن تا حدودی الهام‌گرفته از فیلم ۲۰۰۱: ادیسه فضایی (۱۹۶۸) و احساس ازخودبیگانگی بویی در آن مقطع از دوران کاری‌اش بود. از لحاظ موسیقایی، «شگفتی فضا» یکی از پیچیده‌ترین ترانه‌هایی بود که بویی در آن زمان نوشته بود و الهام‌گرفته از موسیقی بی جیز بود.

«شگفتی فضا»
جلد نسخهٔ انتشار هلندی/ایتالیایی ۱۹۶۹
تک‌آهنگ دیوید بویی
از آلبوم دیوید بویی
بی-ساید	«پسر چشم وحشی از فری‌کلاد»
تاریخ پخش	۱۱ ژوئیه ۱۹۶۹ (۱۹۶۹-0۷-۱۱)
تاریخ ضبط	۲۰ ژوئن ۱۹۶۹
استودیو	ترایدنت، لندن
ژانر	سایکدلیک فولک[1]
زمان	۵:۱۵ (نسخهٔ آلبوم) ۴:۳۳ (ادیت تک‌آهنگ بریتانیا) ۳:۲۶ (ادیت تک‌آهنگ ایالات متحده)
ناشر	فیلیپس (انتشار ۱۹۶۹ بریتانیا) مرکوری رکوردز (انتشار ۱۹۶۹ ایالات متحده) آرسی‌ای (پخش مجدد ۱۹۷۳ ایالات متحده و پخش مجدد ۱۹۷۵ بریتانیا)
ترانه‌نویس(ها)	دیوید بویی
تهیه‌کننده(ها)	گاس داجن
گاه‌نگاری تک‌آهنگ‌های دیوید بویی
«دوستت دارم تا سه شنبه» (۱۹۶۷) «شگفتی فضا» (۱۹۶۹) «پسر تنها، دختر تنها» (۱۹۷۰)
موزیک ویدئو
"Space Oddity" در یوتیوب

پیش‌نمایش «شگفتی فضا» در اوایل ۱۹۶۹ بود و نسخهٔ فیلم تبلیغاتی همان فوریه ضبط شد و این فیلم شامل یک کلیپ تبلیغاتی از این ترانه است. بعد از امضای قرارداد با مرکوری رکوردز، نسخهٔ جدید آلبوم در ژوئن ۱۹۶۹ در استودیو ترایدنت لندن ضبط شد. این قطعه قبل از آلبوم ضبط شد زیرا ناشر می‌خواست ترانه را قبل از فرود آپولو ۱۱ منتشر کند. بعد از اینکه تونی ویسکانتی از تهیه‌کنندگی ترانه خودداری کرد و آن را یک اثر نوظهور می‌دانست، تهیه‌کنندگی به گاس داجن واگذار شد و به دقت این روند را ترتیب داد. در مراحل ضبط، از ملوترون که توسط ریک ویکمن نواخته شده و استایلوفون استفاده شده‌است. این ترانه در دو فرمت مونو و استریو میکس شد و جلد گرامافون تک‌آهنگ شامل تصویری بود که در آن زمان برای تک آهنگ‌های رادیویی نادر بود.

این تکآهنگ قبل از فرود آپولو ۱۱ روی ماه منتشر شد و از سوی منتقدان موسیقی مورد تحسین قرار گرفت و بی‌بی‌سی از آن به عنوان موسیقی پس‌زمینه در طول پوشش خبری فرود استفاده کرد. با این حال این تکآهنگ در ابتدا در بریتانیا فروش ضعیفی داشت و در ایالات متحده توسط ایستگاه‌های رادیویی متوقف شد. این ترانه تا سپتامبر به رتبهٔ ۴۸ جدول بریتانیا رسید و بویی آن را در اوایل اکتبر در برنامه تلویزیونی بریتانیایی بهترین‌های پاپ اجرا کرد. این اجرا به «شگفتی فضا» کمک کرد تا به رتبه پنجم جدول صعود کند و برای سه سال دیگر به اولین و تنها موفقیت بویی در این جدول تبدیل شود. پس از موفقیت تجاری آلبوم زیگی استارداست (۱۹۷۲)، آرسی‌ای رکوردز ترانه را مجدداً به عنوان تک‌آهنگ در ایالات متحده منتشر کرد و در رتبه ۱۵ جدول این کشور قرار گرفت و اولین موفقیت بویی در ایالات متحده شد. آرسی‌ای بار دیگر این ترانه را در سال ۱۹۷۵ به عنوان بخشی از یک ماکسی تک‌آهنگ منتشر کرد که در نهایت اولین تک‌آهنگ رتبه یک بویی در بریتانیا شد. بویی در تک‌آهنگ «خاکستر به خاکستر» (۱۹۸۰) و «ستارهٔ سیاه» (۲۰۱۵) به سرگرد تام اشاره کرده‌است.

تعدادی از هنرمندان «شگفتی فضا» را بازخوانی کرده و دیگران ترانه‌هایی منتشر کرده‌اند که به شخصیت سرگرد تام اشاره می‌کند. بازخوانی کریس هدفیلد، فضانورد کانادایی، توجه گسترده رسانه‌ها را به خود جلب کرد؛^[2] موزیک ویدئوی همراه آن که در ایستگاه فضایی بین‌المللی فیلم‌برداری شد، اولین موزیک ویدیوئی بود که در فضا ضبط شد.^[3] «شگفتی فضا» در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی مختلفی ظاهر شده و نقشی محوری در فیلم زندگی پنهان والتر میتی (۲۰۱۳) دارد. «شگفتی فضا» که در اوایل یک قطعهٔ نوظهور تلقی می‌شد، اکنون یکی از برترین ترانه‌های بویی محسوب می‌شود و یکی از محبوب‌ترین ترانه‌هایش باقی مانده‌است.^[4] نام این ترانه در فهرست‌های متعدد «برترین‌ها» از جمله «۵۰۰ ترانه‌ای که راک اند رول را شکل دادند» در تالار مشاهیر راک اند رول آمده‌است.^[5][6]

منابع

1. Beaumont, Mark (12 January 2016). "Life Before Ziggy – Remembering David Bowie's Early Years". NME. Retrieved 9 May 2019.{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link)
2. Knapp, Alex (13 May 2013). "Astronaut Chris Hadfield Sings David Bowie As He Departs The International Space Station". Forbes. Retrieved 29 May 2013.{{cite news}}: نگهداری CS1: url-status (link)
3. Davis, Lauren (12 May 2013). "Chris Hadfield sings "Space Oddity" in the first music video in space". Gawker Media. Archived from the original on 25 May 2013. Retrieved 29 May 2013.
4. Thompson, Dave. ""Space Oddity" – David Bowie". AllMusic. Retrieved 17 September 2021.
5. "500 Songs That Shaped Rock". Rock and Roll Hall of Fame. Retrieved 16 February 2016.{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link)
6. "Experience The Music: One Hit Wonders and The Songs That Shaped Rock and Roll". Rock & Roll Hall of Fame. Archived from the original on 9 May 2012. Retrieved 6 January 2017.

• Buckley, David (2005) [1999]. Strange Fascination – David Bowie: The Definitive Story. London: Virgin Books. ISBN 978-0-7535-1002-5.
• Cann, Kevin (2010). Any Day Now – David Bowie: The London Years: 1947–1974. Croyden, Surrey: Adelita. ISBN 978-0-9552017-7-6.
• Doggett, Peter (2012). The Man Who Sold the World: David Bowie and the 1970s. New York City: HarperCollins Publishers. ISBN 978-0-06-202466-4.
• Gillman, Peter; Gillman, Leni (1987) [1986]. Alias David Bowie. New English Library. ISBN 978-0-450-41346-9.
• O'Leary, Chris (2015). Rebel Rebel: All the Songs of David Bowie from '64 to '76. Winchester: Zero Books. ISBN 978-1-78099-244-0.
• Pegg, Nicholas (2016). The Complete David Bowie (Revised and Updated ed.). London: Titan Books. ISBN 978-1-78565-365-0.
• Perone, James E. (2007). The Words and Music of David Bowie. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-99245-3.
• Sandford, Christopher (1997) [1996]. Bowie: Loving the Alien. London: Da Capo Press. ISBN 0-306-80854-4.
• Spitz, Marc (2009). Bowie: A Biography. New York City: Crown Publishing Group. ISBN 978-0-307-71699-6.
• Trynka, Paul (2011). David Bowie – Starman: The Definitive Biography. New York City: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-03225-4.

پیوند به بیرون

• نسخهٔ کریس هدفیلد در یوتیوب