گسترش اندیشه خداناباوری در ایران From Wikipedia, the free encyclopedia
خداناباوری علمی در ایران، خداناباوری نو در ایران یا به اختصار، خداناباوری در ایران، پدیده‌ای رو به رشد و گرایش به خداناباوری علمی و بی‌دینی در سال‌های اخیر در ایران است.
به گفته دویچه وله فارسی در دوره نظام جمهوری اسلامی ایران به دلیل استفاده از دین برای سرکوب معترضان (و سایر دلایل)، دین‌ناباوری مانند سونامی در میان جوانان ایرانی افزایش یافته‌است.[1]
اندیشهٔ خداناباوری علمی، به معنای رد وجود خدا و حقانیت دین، در نتیجهٔ مطالعهٔ نوشتارهای قدرتمند علمی (معمولاً مطالعهٔ نوشتارهای گسترهٔ فیزیک، کیهان‌شناسی، زیست‌شناسی فرگشتی و نظریهٔ فرگشت) است.[2][3]
این نوع نگرش از ریشه، با خداناباوری فلسفی تفاوت دارد. برهان‌های خداناباوران علمی، اغلب برگرفته از تحلیل و بررسی نوشتارهای علمی، و درک نظریه‌های جدید علومی مانند فیزیک و زیست‌شناسی است و جدا از استدلال‌های فلسفی، تاریخی و اجتماعی در رد دین و خدا است.[2][3] این اندیشه برخلاف ادیان که بر ایمان دینی استوارند، بر تحقیق و پژوهش علمی، جستجو در میان یافته‌های علمی، تفکر انتقادی و ابتکار انسان استوار است.[3]
دین در ایران (مؤسسه گمان ۲۰۲۰)[4]
در مرداد ۹۹، گمان (گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان)، گزارشی را منتشر کرد و که به گفته این گروه، از تاریخ ۱۷ خرداد ۹۹ تا ۱ تیر ۱۳۹۹ به‌مدت ۱۵ روز انجام گرفت. در این نظرسنجی، بیش از ۵۰ هزار پاسخ‌دهنده شرکت کردند و حدود ۹۰٪ پاسخ‌دهندگان ساکن ایران بوده‌اند.[4][5]
بر اساس این گزارش:[4]
دین در ایران (سال ۲۰۱۱)[7]
بر پایه نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو در سال ۲۰۱۲ درصد خداناباوران در ایران ۰٫۱ درصد بوده‌است.[8] بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۰، وضعیت دین در ایران، این‌گونه بود: ۹۹٫۹۸٪ مسلمان و ۰٫۰۲٪ به دیگر اقلیت‌های به رسمیت شناخته باور دارند؛ همانند مسیحیت، یهودیت و زرتشت. بر پایهٔ نظرسنجی انجام‌شده توسط مؤسسه جهانی پیمایش ارزش‌ها (WVS) انجام شده ۹۶٫۵٪ درصد از ایرانیان خود را مسلمان می‌دانند.[7] بر پایهٔ اطلاعات نامه جهان-که توسط CIA منتشر شده-۹۰ الی ۹۵ درصد از ایرانیان مسلمان، خود را به عنوان شیعه، که مذهب اصلی در ایران است، می‌شناسند و حدود ۵ الی ۱۰ درصد از آنها خود را سنی یا صوفی می‌دانند.[9]
به گفته سایت آتئیست ایران گرایش روزافزون ایرانیان به خداناباوری علمی و بی‌دینی در سال‌های اخیر، پژوهشگران[کدام؟] را واداشته که به‌دنبال دلایل آن بروند. دیدگاه بیشترشان در این‌باره، گسترش آزادی اندیشه و ظهور علم مدرن، به‌خصوص در گسترهٔ ژنتیک، فیزیک و زیست‌شناسی است که نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از جوامع، باعث گسترش این اندیشه شده‌است. این آزادی اندیشه به همراه دسترسی به اینترنت، باعث شده مردم و به‌خصوص جوانان، پاسخ پرسش‌هایشان درمورد پیدایش جهان، به وجود آمدن انسان و… را با جستجو در یافته‌های جدید علمی پیدا کنند.[10]
مطالعهٔ کتاب‌های پرفروش ریچارد داوکینز، زیست‌شناس مشهور بریتانیایی، سم هریس، کریستوفر هیچنز و دنیل دنت (و برخی از افراد دیگر)، دلیل دیگری برای این پدیده است.[2][3] این چهار نفر که تأثیر بسیاری هم در خداناباوری نو گذاشته‌اند، به چهار سوار معروف‌اند.[12][13][14] این کتاب‌ها به همراه بسیاری از کتاب‌های ممنوعه دیگر، به‌خصوص درمورد نقد دین، در ایران به‌طور زیرزمینی به فروش می‌روند.[2][3]
به گفتهٔ برخی از جامعه‌شناسان، دلیل این پدیده، فضای ایجاد شده توسط حکومت جمهوری اسلامی ایران است که ایرانیان به آن معترض‌اند. به گفته این کارشناسان، ایرانیان تحت فشار حکومت، مجبور به انکار یا مخفی کردن باورهایشان در جامعه هستند، درحالی‌که در فضای مجازی می‌توانند آزادانه افکار و عقاید خود را بیان کنند. اکنون نیز، بسیاری از ایرانیان در فضای مجازی، خود را خداناباور یا دین‌ناباور اعلام می‌کنند؛ در حالی است که تعداد بسیاری از آنها در خانواده‌های مذهبی زاده شده‌اند.[15]
دلیل دیگری که برای این پدیده عنوان شده، ترویج خرافات از سوی برخی مسئولان جمهوری اسلامی و رسانه‌ها به‌طور رسمی و استفاده حداکثری از دین برای مقابله با معترضان اعتراضات سال ۱۳۸۸ است.[15] یکی از کسانی‌که بارها متهم به ترویج خرافات شده‌است، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور پیشین است. احمدی‌نژاد، بعد از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، مدعی شد که یک «هاله نور» در تمام مدت سخنرانی، او را احاطه کرده بود. او بعدها بیان چنین ادعاهایی را رد کرد.[15] پس از اختلاف میان او و رهبر جمهوری اسلامی، برخی از رسانه‌های اصولگرا از کمک گرفتن دولت از رمالان خبر دادند. حتی به گفته مسئولان قضایی جمهوری اسلامی، چندین نفر هم در این رابطه دستگیر شدند. برخی از خبرگزاری‌ها اظهارات فردی را منتشر کردند که متهم شده بود با استفاده از رمالی و همکاری با برخی از نزدیکان احمدی‌نژاد، از صدها زن سوءاستفاده جنسی کرده‌است.[15]
به گفته احمد قدیری ابیانه تفاوت بین رفتار و گفتار علما، روحانیون و مسئولان از عوامل دین‌گریزی است. به گفته یک دلیل دیگر این است که اگر اسم حکومت، دینی باشد و بعد از جانب این حکومت چه از جانب مستقیم توسط خود حکومت و چه به هر دلیل بیرونی دیگری مثلاً تحریم، یا هر چیزی مردم دچار مشکل شوند و حکومت را مقصر ببینند نسبت به دین هم بدبین می‌شوند.[16]
به‌گفته احمد قدیری ابیانه به جز رفتار مسئولان، عدم پاسخ به شبهات و تصورات اشتباه از دین از عوامل دین‌گریزی در ایران است.[17] به گفته مهراب صادق نیا تبلیغ و تبیین دین به روش‌های سنتی به جوانان امروز، عدم استفاده درست از رسانه‌ها برای تبلیغ دین، اشتباهات مسولان و روحانیون از عوامل دین گریزی است.[18] به گفته باشگاه خبرنگاران جوان هجمه فرهنگی شبکه‌های ماهواره‌ای و طراحی محتوایی دشمن و کم‌کاری نهادهای متولی و آموزش و پرورش از عوامل مؤثر و اثرگذار در دین گریزی به‌شمار می‌رود.[19]
به گفته دویچه وله با اینکه شماری از سران نظام جمهوری اسلامی ایران، حوزوی هستند؛ پدیدهٔ خداناباوری و ندانم‌گرایی، مانند گرایش به موسیقی و همانندهای آن، در میان حوزویان به ویژه جوان، هر چند به گونهٔ پنهانی، در حال گسترش است.[20][21] به گفته یکی از جامعه‌شناسان اصولگرا[کدام؟]، ارتداد از اسلام در میان طلبه‌ها فراوان شده‌است.[22][23] و به گفته او رنسانس ایران از قم و از میان طلبه‌های مرتد آغاز خواهد شد؛ مانند همان رخدادی که در غرب برای کشیشان روی داد و منجر به رنسانس شد.[24][25]
ایران قوانین سختگیرانه‌ای دربارهٔ خداناباوران یا به‌طور کلی، افراد مرتد دارد، زیرا در قوانین اسلامی، حکم ارتداد برای مرد اعدام (چه توبه کند یا نکند) و برای زن، حبس ابد (در صورت عدم توبه) است. برطبق گزارش اتحادیه جهانی انسان‌گرا و اخلاق‌گرا، در مقایسه با سایر کشورها، افراد مرتد در کشورهای اسلامی با شدیدترین برخورد روبرو می‌شوند. ایران یکی از هفت کشوری است که مجازات افراد مرتد در آن، اعدام است.[26] افراد مرتد در ایران، شهروند حساب نمی‌شوند و از حق و حقوق شهروندی نیز، محرومند؛ آنها برای برخورداری از این حقوق، باید خود را پیرو یکی از پنج دین رسمی (اسلام، مسیحیت، یهودیت، زرتشتی و صابئی) کشور، اعلام کنند.
شمار چشمگیری از ایرانیان در حال دور شدن از اسلام هستند.[27] انسان‌های خداناباور (آتئیست) اگر باورشان را آشکار کنند، با کیفر اعدام روبه‌رو می‌شوند.[28][29] افراد دین‌ناباور، مانند پیروان دین‌های غیر کتابی، از جهت قانونی، حق تحصیل در دانشگاه را ندارند.[30] سابقهٔ محکومیت افراد به دلیل شرکت در مراسم دینی وجود داشته‌است. در آذر ۱۳۹۹، ابوالحسن کمالی به هفت ماه زندان در خانه با پابند الکترونیکی و شرکت در مراسم‌های مذهبی (با تأیید روحانی مسجد) محکوم شد. اتهامات وی، «توهین به مقدسات و نشر اکاذیب» بوده‌است.[31]
همه کسانی که از دین اسلام، روی‌گردان شوند، حکمشان اعدام است.[32] تا کنون افراد بسیاری در ایران به‌دلیل مرتد شدن، به زندان رفته یا اعدام شده‌اند. سینا دهقان، آتئیست،[33] یکی از چنین افرادی است.[34][35][36] او یک کانال در لاین برای نوشتن ایده‌های خود در نقد اسلام و قرآن ایجاد می‌کند. در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۵ در راه بازگشت از مرکز آموزش خدمت سربازی به خانه، توسط اطلاعات سپاه دستگیر می‌شود. به گفته او پس از شکنجه و بازجویی طولانی تحت فشار شدید، آنها مرا مجبور به اعتراف به اقدامات خود کردند و آنها مرا به مجازات اعدام، محکوم کردند. او تا هنگام اجرای کیفر اعدام، در زندان به سر می‌برد.[37]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
