From Wikipedia, the free encyclopedia
هَدَد/هداد (اوگاریتی: 𐎅𐎄)، اَدَد/اداد (اکدی: 𒀭𒅎) یا ایشکور به سومری، خدای طوفان و باران در ادیان کنعانی و بین‌النهرین باستان بود. در ۲۵۰۰ قبل از میلاد، نام او به عنوان هددا در فرست خدایان ابلا آمده است. از شام، هدد توسط عموری‌ها به بین‌النهرین معرفی شد و در آنجا به عنوان خدای اکدی (آشوری/بابلی) اداد شناخته شد. اداد معمولاً با لوگوگرام 𒀭𒅎 نوشته می‌شوند - همان نمادی که برای خدای آب‌وهوای هوریان، تشوب استفاده می‌شود. هدد همچنین پیدار، راپیو، بعل زفون یا اغلب به سادگی بعل (ارباب) نامیده می شد، اما این عنوان برای خدایان دیگر نیز به کار می رفت. گاو نر حیوان نمادین او بود. در شمایل‌نگاری او با ریش ظاهر می‌شد. اغلب چماق و صاعقه در دست دارد و شاخ گاونر بر سر دارد. هدد با خدای یونانی زئوس، خدای رومی ژوپیتر و همچنین بیل بابلی برابر بود.
| اَداد | |
|---|---|
خدای آب و هوا، طوفان، رعدوبرق و باران | |
 سربازان پیکره‌ای از ادد را می‌برند، امپراتوری آشوری نو | |
| اقامتگاه | آسمان |
| نماد | صاعقه، گاو نر، شیر |
| اطلاعات شخصی | |
| والدین | سین و نین‌گال یا داگون |
| خواهر و برادر | کیشار، اینانا |
| همسر | شالا |
| فرزندان | گیبیل یا گررا |
| همتایان | |
| همتای یونانی | زئوس |
| همتای رومی | ژوپیتر |
| همتای کنعانی | بعل |
| همتای مصری | حوروس |
| همتای هوری | تشوب |
در اسطوره‌ها او را خدای تندر و آذرخش می‌دانند.
وی در هنگامه طوفان بزرگ، طوفانی بس عظیم می‌فرستد، تا اوتنپیشتیم (نوح بابلی) کشتی خود را به آب اندازد.
قدیمی‌ترین اشاره‌ها به خدای سومری، ایشکور به اواسط هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد. پرسش او بیشتر در شهرهای لاگاش، اداب و کرکار رواج داشت. تقریباً در همان زمان خدای سامی، اداد در ابلا و ماری نیز پرستش می‌شد.[۱] نام ایشکور در فهرست خدایان یافته شده در شوروپاک ظاهر می‌شود، اما نسبت به سایر خدایان اهمیت کمتری داشته‌است. شاید به این دلیل که باران و طوفان در سومر کمیاب بوده و کشاورزی در آنجا به آبیاری بستگی داشته‌است. همچنین خدایان انلیل و نینورتا نیز دارای ویژگی‌های خدای طوفان و هوا بودند، که نقش متمایز ایشکور را در دین سومری کاهش می‌داد. همین باعث شد ایشکور در اساطیر سومری گاهی به عنوان دستیار یا همراه این خدایان برجسته‌تر ظاهر شود. در یک مناجات، ایشکور به طور مکرر به عنوان "گاو نر بزرگ درخشان، نام تو بهشت است" اعلام می شود. او همچنین پسر آنو، ارباب شهر کرکار، برادر دوقلوی انکی، ارباب فراوانی، پروردگاری که بر طوفان سوار است و شیر بهشت خوانده می‌شود.
در زمان ظهور امپراتوری اکد در پایان هزاره سوم پیش از میلاد و تبادل فرهنگی/دینی بین اکدیان و سومریان، ایشکور با خدای سامی اداد، یکسان شناخته شد. اگرچه اداد از شمال بین‌النهرین سرچشمه می‌گیرفت، اما با همان سومروگرامی که ایشکور را در جنوب بین‌النهرین تعیین می‌کرد، شناسایی می‌شد. عبادت او پس از سلسله اول بابلی در بین‌النهرین رواج یافت. اداد در اکد، با نام مستعار "رامانو" به معنای "رعدگر" نیز شناخته می‌شد. بسیاری از محققان قبلا رامانو را خدای مستقل اکدی می‌پنداشتند، اما بعدها او را با همان اداد یکی دانستند.[۲]
در کتیبه‌های نذری، سرودها و طلسمات، دو جنبه از اداد/ایشکور توصیف می‌شود. از یک طرف، او باران را در فصل مناسب می‌آورد تا زمین را بارور کند. از سوی دیگر او طوفان می فرستد تا ویرانی به بار آورد. او بر روی بناهای تاریخی و مهرهای استوانه‌ای، با کلاه شاخدار و همراه با صاعقه (گاهی به شکل نیزه) در دست به تصویر کشیده شده‌است. به گفته آلبرتو گرین، توصیفات اداد که از دوره کاسیان و در منطقه ماری شروع شد، بر شخصیت ویرانگر، طوفانی و نقش او به عنوان خدای جنگجوی ترسناک، برخلاف شخصیت صلح‌جو و ساده‌تر ایشکور (در سومر)، تأکید می‌کند.[۳] [۴]
در متون دیگر، اداد/ایشکور گاهی پسر خدای ماه نانا/سین (توسط نین‌گال) و برادر اوتو/شمش و اینانا/ایشتر است. او را گاهی به عنوان پسر انلیل نیز توصیف می کنند.[۵] همسر اداد/ایشکور (هم در متون سومری اولیه و هم در متون بسیار متأخر آشوری) الهه غلات، شالا بود.[۶] در آهنگی از کتابخانه آشوربانی‌پال که به صورت اول شخص نوشته شده است، شالا خود را همسر صالح اداد/ایشکور معرفی می کند.[۷] شالا و ایشکور دومین زوج الهی هستند که در کتیبه‌های مهر استوانه‌ای سیپار پس از آیا و شمش مورد استناد قرار می‌گیرند.[۸] گیبل خدای آتش گاهی پسر ایشکور و شالا نامیده می‌شود.
نام اداد در کتیبه‌ها و متون دینی زبان‌های سامی شمال‌غربی به شکل هَدَد آمده‌است. هدد در مذهب اوگاریتی و کنعانی، پروردگار آسمان است که دارای کنترل بر باران و رویش محصولات زراعی است. او صاحب باروری و حافظ حیات و رشد است. غيبت او باعث خشکسالی، گرسنگی و هرج و مرج می‌شود. از هدد در متون اوگاریتی اکثرا به صورت «بعل» نام برده می‌شد. بعل عنوانی به معنای مالک یا ارباب است که در زبان‌های سامی شمال‌غربی به خدایان مختلف (به غیر از هدد) نیز اطلاق می‌شد.[۹] محققان پیشنهاد می‌کنند که با افزایش اهمیت فرقه هدد، نام واقعی او برای کسانی جز کاهن اعظم که نتوانستند با صدای بلند نام را تلفظ کنند بسیار مقدس تلقی می‌شد، پس به جای آن از نام مستعار «بعل» به معنای «ارباب/صاحب» استفاده می‌شد. همانگونه که بابلی‌ها از عنوان بیل برای مردوک استفاده می‌کردند. با این حال اقلیتی معتقدند که بعل یک خدای بومی کنعانی بوده که آیینش با جنبه‌هایی از خدای بین‌النهرینی اداد شناسایی شده یا جذب آن شده‌است.[۱۰] صرف نظر از رابطه اصلی آنها، در هزاره اول پیش از میلاد، این دو متمایز بودند: هدد توسط آرامی‌ها و بعل توسط فنیقی‌ها و سایر کنعانیان پرستش می‌شد.[۱۰] اسطوره چرخه بعل از اوگاریت اطلاعات زیادی را در درباره بعل/هدد در اختیار دارد.
خدای برتر ال در کوه لیل، جایی که مجمع خدایان با هم ملاقات می‌کنند، ساکن است. در آغاز چرخه به نظر می رسد که بین ال و بعل خصومتی وجود دارد. ال یکی از پسرانش به نام یم را به عنوان پادشاه خدایان منصوب می‌کند و نام یم را به عزیز ال تغییر می‌دهد. ال به پسرش یم می‌گوید که برای حفظ تاج و تختش باید با بعل روبه‌رو شود.
در نبرد بین بعل و یم، بعل به نحوی ضعیف می‌شود، اما خدای صنعتگر، کوثر-وا-خاسیس دو چماق جادویی برای بعل به‌عنوان سلاح می‌سازد که به بعل کمک می‌کند تا یم را بزند و بعل پیروز می‌شود. عشتروت پیروزی بعل را اعلام می‌کند و به بعل/هدد با عنوان سوار بر ابرها درود می‌فرستد. به اصرار عشتروت، بعل یم را تکه‌تکه می‌کند و اعلام می‌کند که او مرده است و گرما تضمین می‌شود.
کاخی برای بعل با نقره، طلا و چوب سرو از جبل لبنان و سیریون ساخته می‌شود. بعل در کاخ جدید خود جشن بزرگی را برای دیگر خدایان برگزار می‌کند. با اصرار کوثر-وا-خاسیس بعل پنجره‌ای در قصر خود باز می‌کند و رعد و برق را می‌فرستد. سپس از موت، خدای خشکسالی و دنیای مردگان، پسر دیگر ال دعوت می‌کند تا به جشن بپیوندد.
اما هنگامی که به موت، خوارنده گوشت و خون انسان، فقط نان و شراب تقدیم می‌شود مورد اهانت قرار می‌گیرد. او تهدید می‌کند که بعل را تکه‌تکه می‌کند و او را می‌بلعد و بعل نمی‌تواند در برابر مرگ بایستد. شکاف در اینجا تفسیر را مشکوک می‌کند. به نظر می رسد با توصیه الهه خورشید شپشو، بعل با یک گوساله ماده جفت‌گیری می‌کند و به گوساله حاصل لباس خود را می‌پوشاند و سپس خود را آماده می‌کند تا به دنیای مردگان برود. خبر مرگ ظاهری بعل حتی ال را به سوگواری سوق می‌دهد. آنات، خواهر بعل جسد بعل که احتمالاً گوساله مرده است را پیدا می‌کند، و او جسد را با ضیافت به خاک می‌سپارد.
خدای عثتر به جای بعل منصوب می‌شود اما او جانشین ضعیفی است. در همین حین، آنات موت را پیدا می‌کند، او را با شمشیر می‌شکافد، با آتش می‌سوزاندش و جسدش را به سوی پرندگان می‌اندازد. اما زمین همچنان از خشکسالی ترک خورده است تا اینکه شپش بعل را بازمی‌گرداند. هفت سال بعد، موت برمی‌گردد و به بعل حمله می‌کند، اما زمانی که شپش به موت می‌گوید ال اکنون از بعل حمایت می‌کند، نبرد متوقف می‌شود. موت تسلیم بعل می‌شود و او را به عنوان پادشاه قبول می‌کند.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
