زکی یمانی

شیخ احمد زکی یمانی (به عربی: أحمد زکی یمانی) (زاده ۳۰ ژوئن ۱۹۳۰ در مکه – درگذشته ۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۱ در لندن) وزیر نفت پیشین عربستان سعودی^[۱] و رئیس مرکز مطالعات جهانی انرژی در لندن بود.^[۲] او از خاندان آل سعود نبود^[۳] و دارای سیاستی مستقل در زمینه چگونگی تولید و صادرات نفت خام کشورهای عضو اوپک بود.^[۴] یمانی در سال ۱۹۷۵ شاهد ترور ملک فیصل، پادشاه وقت عربستان بود. وی در نشست اوپک در وین، به همراه جمشید آموزگار، وزیر کشور و نماینده ایران در اجلاس، هدف گروگان‌گیری ایلیچ رامیرز سانچز (کارلوس شغال) شد.^[۳]

زکی یمانی
زکی یمانی (چپ) در مصاحبه سال ۲۰۰۳ در خانه‌اش در لندن با خبرنگار ایرانی علی‌اکبر عبدالرشیدی
وزیر انرژی، صنعت و منابع معدنی
دوره مسئولیت ۹ مارس ۱۹۶۲ – ۵ اکتبر ۱۹۸۶
پس از	عبدالله بن حمود الطريقی
پیش از	هشام ناظر
اطلاعات شخصی
زاده	۳۰ ژوئن ۱۹۳۰ مکه، عربستان
درگذشته	۲۳ فوریهٔ ۲۰۲۱ (۹۰ سال) لندن، انگلستان، بریتانیا
ملیت	عربستان سعودی
محل تحصیل	دانشگاه قاهره دانشگاه نیویورک مدرسه حقوق هاروارد دانشگاه اکستر

زندگی حرفه‌ای

در سال‌های آغازین تصدی یمانی بر وزارت نفت عربستان در سال ۱۹۶۲ (میلادی) ملی‌گرایی در میان مردم جهان عرب موج می‌زد و نقطه قدرت این موج، کنترل عرضه نفت به جهان بود.^[۳]

پس از جنگ شش‌روزه در سال ۱۹۶۷ زکی یمانی، نخستین تحریم‌های نفتی عربستان علیه کشورهای متحد اسرائیل را اعلام کرد.^[۵][۶] اما ذخایر بالای نفتی کشورهای غربی و عرضه زیاد کشورهایی مانند ونزوئلا تلاش او را ناکام گذاشتند.^[۶]

در جریان جنگ یوم کیپور در سال ۱۹۷۳ زکی یمانی بار دیگر تولید نفت را کاهش داد و توانست دیگر کشورهای عربی را با خود همراه کند. بنابراین قیمت نفت خام در بازارهای جهانی چهار برابر شد و توان اوپک به عنوان موثرترین نهاد نفتی جهان تثبیت شد.^[۷] در پی این موفقیت او گفت: "ما اکنون ارباب کالاهای خود هستیم".^[۳]

پس از این جنگ، سیاست عربستان برای نزدیک شدن به آمریکا تغییر کرد. با انقلاب ۱۳۵۷ ایران و آغاز جنگ ایران و عراق، دولت عربستان، "فرمان یمانی" را صادر کرد. این فرمان، قیمت نفت خام عربستان را به مقدار مشخصی نگه می‌داشت تا از وارد شدن شوک نفتی به واردکنندگان نفت گرفته شود.^{[۸][۹][۱۰]}

در دهه ۱۹۸۰ (میلادی) سیاست‌های یمانی برای کنترل قیمت نفت، ناکام ماندند.^{[۱۱][۱۲][۱۳]} این موضوع باعث افت جایگاه او در دولت عربستان و در نهایت جایگزینی با هشام ناظر در اکتبر ۱۹۸۶ شد.^[۱۴][۱۵]

حمله اوپک (۱۹۷۳)

مقالهٔ اصلی: حمله اوپک

شیخ احمد زکی یمانی سال 1981

زکی یمانی و جمشید آموزگار، هدف‌های اصلی گروگانگیری در حمله انیس نقاش و کارلوس شغال به دفتر اوپک در وین در ۲۱ دسامبر ۱۹۷۳ بودند. آنها به همراه نمایندگان امارات متحده عربی، و قطر جزء کشورهای دشمن شناخته شده و زیر صندلی آنها بمب گذاشتند. ودیع حداد به انیس نقاش و کارلوس دستور داده بود که زکی یمانی و جمشید آموزگار را بکشند اما آنها از این کار، خودداری کردند. کارلوس از دولت اتریش درخواست هواپیما کرد تا گروگان‌ها را به هر جا خواست ببرد و از این کشور خواست بیانیه‌ای دربارهٔ آرمان فلسطین هر دو ساعت از رادیو و تلویزیون اتریش پخش کند و گرنه ابتدا زکی یمانی و جمشید آموزگار را خواهد کشت و بعد سالن را منفجر خواهد کرد.^[۱۶][۱۷]

انیس نقاش در دسامبر ۲۰۰۰ در گفتگو با تلویزیون الجزیره اعلام کرد که هدف اصلی گروگانگیری، آزادسازی جمشید آموزگار و زکی یمانی، هر یک در برابر دریافت پنج میلیون دلار آمریکا از دولت‌های ایران و عربستان بود. در نهایت با پرداخت این پول، همهٔ گروگان‌ها آزاد شدند.^[۳]

درگذشت

یمانی در ٢٣ فوریهٔ ۲۰۲۱ به‌دلیل کهولت سن و در ۹۰ سالگی درگذشت.^[۱۸]

منابع

1. «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۲.
2. «زکی یمانی: اوپک باید تولید نفت را افزایش دهد». خبرگزاری شانا. ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۲.
3. «احمد زکی یمانی؛ درگذشت وزیر نفت قدرتمندی که گروگان کارلوس شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۵ اسفند ۱۳۹۹.
4. «احمد زکی یمانی و قیمت نفت». همشهری آنلاین. ۲ آذر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۳.
5. Gamal, Rania El (2021-02-23). "Yamani, the Saudi oil minister who brought the West to its knees". Reuters (به انگلیسی). Retrieved 2021-02-23.
6. Stork, Joe (1974). "Oil and the International Crisis". MERIP Reports (32): 3–34. doi:10.2307/3011736. ISSN 0047-7265.
7. "Oil Squeeze". Time. 1979-02-05. Archived from the original on 7 March 2008. Retrieved 7 September 2013.
8. McFadden, Robert D. (23 February 2021). "Ahmed Zaki Yamani, Former Saudi Oil Minister, Dies at 90". The New York Times. Retrieved 23 February 2021.
9. Martin, Douglas (1981-08-15). "YAMANI HOPEFUL ABOUT OIL PRICE PACT (Published 1981)". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2021-02-23.
10. "The Lecture for The Prize Chapter 36: The Good Sweating - How Long Can It Go? | EGEE 120: Oil: International Evolution". www.e-education.psu.edu. Archived from the original on 19 April 2016. Retrieved 2021-02-23.
11. McFadden, Robert D. (23 February 2021). "Ahmed Zaki Yamani, Former Saudi Oil Minister, Dies at 90". The New York Times. Retrieved 23 February 2021.
12. Gamal, Rania El (2014-10-14). "Facing new oil glut, Saudis avoid 1980s mistakes to halt price slide". Reuters (به انگلیسی). Retrieved 2021-02-23.
13. Content, Syndicated. "Yamani, the Saudi oil minister who brought the West to its knees". KELO-AM (به انگلیسی). Retrieved 2021-02-23.
14. Kechichian, Joseph A. (9 April 2012). "King Faisal's lieutenant on world stage". Gulf News. Retrieved 25 October 2012.
15. "Saudis fire Yamani as oil minister". Spokane Chronicle. 30 October 1986. Retrieved 7 January 2013.
16. «روزی که وزیر نفت ایران تا پای مرگ رفت». دیپلماسی ایرانی. ۲۶ شهریور ۱۳۹۳.
17. Patrick Bellamy. "Carlos the Jackal: Trail of Terror". truTV. Archived from the original on 7 January 2012. Retrieved 15 December 2015.
18. «زکی یمانی درگذشت». www.asriran.com. ۵ اسفند ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۲۳.