جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران
	استوانه کوروش در مرکز نشان رسمی جشن‌های ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران
تاریخ	۲۰ تا ۲۴ مهر ۱۳۵۰ (خورشیدی)
مدت	۵ روز
مکان	تخت جمشید، استان فارس
سازماندهی توسط	دودمان پهلوی

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران با نام رسمی «دو هزار و پانصدمین سال بنیان‌گذاری شاهنشاهی ایران به‌ دست کوروش بزرگ» نام مجموعه جشن‌هایی است که به‌مناسبت دو هزار و پانصد سال تاریخ مدون شاهنشاهی ایران و در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی از تاریخ ۱۲ تا ۱۶ اکتبر ۱۹۷۱ (برابر با سه شنبه ۲۰ مهر تا شنبه ۲۴ مهر ۱۳۵۰) در تخت جمشید برگزار شد. در این جشن‌ها سران حکومتی و پادشاهان ۶۹ کشور جهان شرکت کردند.^[1] این جشن در سال ۱۹۸۰ به عنوان مجلل‌ترین و یکی از پرهزینه‌ترین جشن‌های مهمانی در طول تاریخ بشر، جزو رکوردهای گینس ثبت شد.^[2]

اطلاعات اجمالی تاریخ, مدت ...

بستن

سازماندهی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله

مقدمات

پیشنهاد برگزاری جشن‌ها اولین‌بار توسط شجاع‌الدین شفا مطرح گردید.^[3]

برای برگزاری جشن‌ها، سازمانی به نام «شورای مرکزی جشن‌های شاهنشاهی» تأسیس شد. اسدالله علم وزیر دربار وقت هم به عنوان رئیس شورای مرکزی جشن‌ها، تعیین شد و سناتور جواد بوشهری هم نیابت علاء را بر عهده داشت.

به گفته محمد باهری با توجه به حضور تقریباً اکثر سران دنیا در این جشن، مراسم با نظم خیلی بالایی اجرا شد که مرهون مدیریت اسدالله علم بود. باهری دربارهٔ اسکان و رفت و آمد سران کشورها می‌گوید که نظم به قدری بالا بود که حتی یک چمدان گم نشد.^[4]

جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در شهر مرودشت و در کنار تخت جمشید (پارسه) با حضور سران کشورهای گوناگون جهان برگزار شد. از میهمانان در خیمه‌های بزرگی که به همین مناسبت سفارش داده شده بود، پذیرایی شد. شرکت فرانسوی مزون ژانسِن، طراحی و دکور خیمه‌های جشن‌های ۲۵۰۰ ساله را بر عهده داشت.^[5]

زدنیک لیشکا، آهنگ‌ساز برجسته اهل چکسلواکی، قطعاتی را برای جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران، تحت عنوان «میراث دوران‌ها» ساخته و تنظیم کرد.

آغاز مراسم در پاسارگاد و در جوار آرامگاه کوروش بود که طی آن شاه نطق خود را خواند و سپس سران و پادشاهان ۶۹ کشور جهان، به کوروش بزرگ ادای احترام کردند.

ده میلیون بیننده، این مراسم را از تلویزیون تماشا کردند. پس از پایان پیام شاه، ۱۰۱ تیر توپ در آسمان پاسارگاد شلیک شد. تاج گل باشکوهی در پای آرامگاه کوروش نهاده شد.^{^{[نیازمند منبع]}}

هزینه برگزاری جشن‌ها

اسدالله علم وزیر دربار طی مصاحبه‌ای با روزنامه اطلاعات جمع مخارج جشن‌ها را ۱۶ میلیون ۸۰۰ هزار دلار اعلام کرد:^[6]

هزینه پذیرایی از کلیه سران کشورها و میهمانان داخلی و خارجی و خبرنگاران و ایران‌شناسان ۱۸٫۱۲ میلیون تومان معادل ۲٫۳ میلیون دلار
هزینه ساختمان اقامتگاه سران و دهکده توریستی ۴۷٫۱۸ میلیون تومان معادل ۶٫۳ میلیون دلار
هزینه رژه و تجهیزات افراد ۱٫۶ میلیون تومان معادل ۲۰۰ هزار دلار
هزینه انتشار کتب در داخل و خارج کشور ۱۴ میلیون تومان
هزینه خرید اتومبیل که بعداً فروخته می‌شود ۵ میلیون تومان (هزینه آن صاحبان صنایع، بازرگانان و صاحبان بانک‌ها پرداخت کردند)
هزینه جاده‌سازی و راه‌سازی جز برنامه عمرانی کشور بوده و بودجه آن قبلاً تأمین شد.
خبرنگاران خارجی و فیلم‌بردارن با هزینه خود به ایران مسافرت کرده بودند و در ایران فقط تسهیلات لازم در اختیارشان گذاشته شد.
جمع مخارج جشن‌ها معادل ۰٫۰۰۲۵ (۲۵ ده هزارم) کل بودجه کشور بوده است.

هزینه برگزاری جشن‌ها و ساخت تأسیسات جانبی و بناها معادل حدود ۱۲۰۰ میلیون تا ۳۰۰۰ میلیون تومان (معادل حدود ۲۲۰ میلیون دلار با نرخ برابری سال ۱۳۵۰) از سوی منابع مختلف ذکر شده است. البته رقم هزینه شده برای این مراسم به گفته عبدالرضا انصاری که مسوول مستقیم برگزاری جشن بود نزدیک به دویست میلیون تومان بود که ۶۰ میلیون آن از محل کمک بخش خصوصی، ۵۰ میلیون از محل کمک دولتی و بقیه از محل ذخیره دفتر برگزاری جشن‌های شاهنشاهی ایران تأمین شد. برای تأمین هزینه برگزاری جشن‌ها از سال ۱۳۳۹ تا پایان جشن، از روش‌های مختلفی استفاده گردید. از جمله صرفه جویی در هزینه‌های سازمان‌ها و ادارات دولتی و همچنین تخصیص بودجه.^[7]^[8]

این در حالی‌ست که ژان لوروریه هزینه جشن‌ها و پروژه‌های عمرانی مرتبط را پانصد میلیون دلار و ویلیام شوکراس، سیصد میلیون دلار برآورد می‌کند.^[9]^[10] البته این هزینه شامل ساختن بنای یادبود شهیاد در تهران، توسعه زیرساخت مخابراتی شهرستان اسدآباد همدان، توسعه فرودگاه شیراز و ساخت و تجهیز هتل‌های تهران و شیراز و راه‌سازی نیز بود. در پایان این جشن‌ها دوازده میلیون تومان در صندوق کمیته برگزاری جشن‌ها باقی‌ماند که به مسجد اعظم آیت‌الله بروجردی در قم اختصاص یافت که با مخالفت آیت الله بروجردی مواجه شد.^[11]^[12]

ادعاشده که در آخرین شب حضور سران کشورها در ایران، از رستوران ماکسیم^[13] در پاریس سفارش شام داده شده بود.

میهمانان خارجی جشن

۲۰ پادشاه و امیر، ۵ ملکه، ۲۱ شاهزاده، ۱۶ رئیس‌جمهور، ۳ نخست‌وزیر، ۴ معاون رئیس‌جمهور و ۶۹ وزیر خارجه از ۶۹ کشور در مراسم شرکت کردند.^{^{[نیازمند منبع]}}

سایر مقامات

کلیمازسکی معاون رئیس‌جمهور لهستان
اسپیرو اگنو معاون رئیس‌جمهور آمریکا
النا چائوشسکو بانوی اول و معاون نخست‌وزیر رومانی
رویی پاتریکیو وزیر امور خارجه پرتغال
جوانکا بروز بانوی اول یوگسلاوی
ایملدا مارکوس بانوی اول فیلیپین
شاهزاده مولای عبدالله از مراکش و پرنسس لامیا
فرماندار کل پاول هاسلوک از استرالیا
فرماندار کل رولند میشنر از کانادا
فرماندار پال هزلاک میشنر از استرالیا
کریم آقاخان، امام شیعیان اسماعیلی

رژه تاریخ

نام رژه‌ای که در روز دوم جشن در مقابل تخت جمشید برگزار شد و در این برنامه ارتش ایران در دوره‌های مختلف تاریخی ایران از برابر شاه و میهمانان رژه رفتند. برنامه با تقدیم نامه‌ای از سوی ملت به شاه ایران به وسیله دو سوار که از مجلس شورای ملی در تهران تا مرودشت را با اسب طی کرده بودند شروع شد. آغاز رژه با به حرکت درآمدن درفش کاویانی در مقابل صف سربازان بود و در ردیف دوم درفش همانشان کوروش و ارتش هخامنشی قرار داشتند.^[14]

یادمان‌ها

برج شهیاد به یادبود جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در تهران طراحی و ساخته شد.
ورزشگاه آریامهر (که جهت میزبانی از بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران ساخته شده بود) در پایان این جشن‌ها به‌طور رسمی افتتاح شد.
در جریان جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران، منشور کوروش به رغم مخالفت دولت وقت بریتانیا، برای چند روز به ایران آورده شد و به نمایش درآمد.^[15]
ساخت ۲۵۰۰ مدرسه در روستاهای ایران^[4]