From Wikipedia, the free encyclopedia
بحران دیپلماتیک قطر در روز ۵ ژوئن ۲۰۱۷ با قطع روابط دیپلماتیک ۴ کشور عربی به محوریت عربستان سعودی با قطر آغاز شد. در مقابل نیز کشورهای ایران و ترکیه به حمایت از قطر پرداختند.[8]
| بحران دیپلماتیک قطر الأزمة الدبلوماسية مع قطر | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از زمستان عربی، درگیری دیپلماتیک قطر و عربستان سعودی و درگیری نیابتی ایران و عربستان سعودی | |||||||
| |||||||
| طرف‌های درگیر در اختلاف | |||||||
|
سایر: |
حمایت: سایر:
| ||||||
| |||||||
ابتدا چهار کشور عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی، بحرین به محوریت عربستان سعودی با قطر قطع روابط دیپلماتیک نمودند، پس از آن برخی کشورهای عربی از این اقدام عربستان سعودی پشتیبانی کرده و روابط خود را با قطر قطع کردند. کشورهایی که به عربستان سعودی پیوستند عبارت بودند از لیبی، یمن، مالدیو، سنگال، موریتانی، چاد، کومور، نیجر و گابن که به کارزار عربستان سعودی علیه قطر پیوستند.[9][10][11][12][13][14][15][16][17] دولت اردن نیز شامگاه سه‌شنبه ۶ ژوئن ۲۰۱۷ اعلام کرد که سطح مناسبات دیپلماتیک خود را با قطر کاهش می‌دهد.[18]
این نخستین بار نبود که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با قطر وارد تنش جدی می‌شوند. پیرو این چالش در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۱۷ روابط تمامی راه‌های زمینی، دریایی و هوایی عربستان و کشورهای همسو با قطر بسته شد. این کشورها ادعا کرده بودند که پادشاه قطر (تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی) چندی پیش طی یک سخنرانی ایران را قدرتی بزرگ و ضامن ثبات در منطقه خوانده و حماس را نماینده فلسطینیان دانسته بود. گفته‌شد این سخنان امیر قطر موجب ناخشنودی دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس مخصوصاً عربستان شد؛ بنا بر این، اظهارات، امیر قطر نه تنها از ایران پشتیبانی می‌کرد؛ بلکه در مقابل تلاش عربستان و متحدانش برای انزوای ایران می‌ایستاد. این اظهارات در فاصله کوتاهی پس از حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در ریاض منتشر شد.[19][20][21]
در نهایت، با فشار ایالات متحده آمریکا در واپسین روزهای ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به کشورهای تحریم‌کننده قطر، این کشورها حاضر شدند بدون حل و فصل موارد مورد اختلاف، به محاصره همه‌جانبه خود علیه این کشور پایان دهند و محمد بن سلمان از تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، دعوت کرد تا در چهل و یکمین نشست شورای همکاری خلیج فارس، شرکت کند و بدین‌سان، روابط این کشورها در این دوره به وضعیت عادی بازگشت.[23]
در ۲۳ ماه مه ۲۰۱۷ بعد از پایان اجلاس کشورهای عربی با حضور امیر قطر که ترامپ نیز در آن شرکت داشت توسط خبرگزاری قطر اظهاراتی از طرف امیر قطر، شیخ تمیم، منتشر شد که در آن آمده است: «ایران وزنه مهمی در خاورمیانه و جهان اسلام است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت و قطر روابط جدی خود با آمریکا و ایران را همزمان حفظ می‌کند، صلاح نیست که تنش‌ها با ایران بالا گیرد وی ایران را کشوری دارای وزنه منطقه‌ای و اسلامی توصیف کرد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و در ادامه خواست تنشی با ایران آغاز نشود.» به‌دنبال آن قطر اعلام کرد که این اظهارات مربوط به امیر قطر نیست و خبرگزاری قطر توسط افراد ناشناس هک شده و این اظهارات را روی خبرگزاری قطر گذاشته‌اند.[24]
وزیر خارجه قطر بلافاصله سخنرانی منسوب به تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی را تکذیب کرد و اعلام کرد گروهی توطئه کرده بودند که با هک کردن خبرگزاری رسمی قطر و انتشار چنین اظهاراتی، روابط با این کشور را تیره کنند. قطر بارها تأکید کرد که شیخ تمیم آل ثانی چنین جملاتی را نگفته و با رخنه‌گرها برخورد خواهد شد.[25]
روز دوشنبه ۵ ژوئن ۲۰۱۷ وزیر خارجه قطر ساعاتی بعد از اینکه بحرین، مصر، عربستان و امارات اعلام کردند روابطشان با این کشور شبه جزیره را قطع می‌کنند گفت هیچ توجیه قانونی برای ۴ کشور عرب که روابطشان با قطر را قطع می‌کنند نیست و این تصمیم نقض حاکمیت قطر است.[26]
در تاریخ ۸ ژوئن ۲۰۱۷ شیخ محمد دیپلمات ارشد قطر گفت تعدادی از کشورها قطر را متهم ساختند که از گروه‌های تروریستی منطقه‌ای حمایت کرده است ادعاهایی که توسط دوحه تکذیب شده است. او اضافه کرد این کشور شبکه خبری الجزیره را نخواهد بست. او همچنین گفت امیر قطر تا وقتی کشورش در محاصره باشد کشور را ترک نمی‌کند؛ بنابراین نمی‌تواند در ملاقات پیشنهادی با پرزیدنت ترامپ برای میانجیگری شرکت کند.[27]
در همین تاریخ وزارت کشور قطر اعلام کرد، افراد هک کننده سایت خبرگزاری دولتی این کشور در اینترنت شناسایی شده‌اند.[28]
وزیر خارجه قطر روز ۱۰ ژوئن ۲۰۱۷ اعلام کرد کشورش با تهران روابط مثبت دارد که خارج از چارچوب شورای همکاری خلیج فارس نیست. محمد بن عبدالرحمان آل ثانی گفت هرگز با قاسم سلیمانی در عراق دیدار نداشته است و این دروغ، بخشی از توطئه علیه ما است.[29]
 |
 | |
عبدالفتاح سیسی (راست) رهبر کودتای ۲۰۱۳ مصر علیه محمد مرسی (چپ) که از سوی قطر حمایت می‌شد. | ||
کشورهای عربی با شروع بحران اقدامات زیر را انجام دادند:
کارشناسان می‌گویند که با ۳۵ میلیارد دلار ذخیره ارزی بانک مرکزی قطر و ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در دیگر نقاط جهان، تا زمانی که آن کشور توانایی گاز طبیعی را دارد تحریم‌ها هیچ تأثیری بر آن نداشته و قطر به رشد خود ادامه خواهد داد.[37]
بنا به گزارش منتشر شده در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۷ چهار کشور عمده عربی ۱۸ فرد و گروه دیگر مرتبط با قطر را به فهرست تروریسم خود اضافه کردند. این فهرست شامل سه بنیاد خیریه یمنی، سه گروه رسانه‌ای در لیبی، دو تشکل مسلح و یک مؤسسه مذهبی است و براساس گزارش خبرگزاری رویترز پیش از این نیز در فهرست گروه‌های تروریستی اعلام شده توسط ایالات متحده قرار داشتند و تحت تحریم هستند. چهار کشور عربستان سعودی، امارات، مصر و بحرین در بیانیه مشترک خود افزودند: «فعالیتهای تروریستی گروه‌ها و افراد مورد اشاره به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با مسئولان قطری مرتبط بوده است.»[38]
به گفته توییتر اسکای نیوز عربستان سعودی یک التیماتوم ۲۴ ساعته به قطر برای پذیرش ده خواسته را داده است.[39] شبکه الجزیره قطر[نیازمند منبع] و روزنامه السیاسه کویت، از ده شرط عربستان برای ازسرگیری روابط با قطر خبر دادند. اما رسانه‌های عربستانی آن را تکذیب کرده‌اند. این شرط‌ها عبارتند از:
وزیر خارجه بحرین خالد بن احمد آل خلیفه در ۸ ژوئن ۲۰۱۷ گفت یکی از شرایط عادی شدن روابط ما با قطر این است که قطر از ایران که دشمن شماره یک کشورهای عربی خلیج فارس است دوری جوید. وی گفت از اینکه قطر علیه بحرین توطئه و تبلیغات رسانه‌ای می‌کند و نیز از اینکه از تروریست‌ها و گروه‌هایی که علیه کشور من دست به عمل می‌زنند حمایت می‌کند در عذاب هستیم.[43][44]
در تاریخ ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷ چهار کشور عربی توسط کویت یک فهرست از تقاضاهای خود را به امیر قطر ارائه دادند که شامل موارد زیر بوده است:
در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۷ وزرای خارجه قطر و عربستان به واشینگتن رفتند تا در مورد اختلافات بین دو کشور گفتگو کنند، وزیر خارجه قطر ضمن رد ۱۳ خواسته کشورهای عربی، خواستار گفتگو برای حل بحران بود و وزیر خارجه عربستان نیز اعلام کرد که ۱۳ شرط گذاشته شده قابل مذاکره نیستند و قبل از هر چیز قطر بایستی این شروط را پذیرفته و اجرا کند؛ لذا مذاکرات در آمریکا به نتیجه‌ای نرسید.[47]
روز ۵ ژوئیه ۲۰۱۷ چهار کشور عربی مصر، عربستان، امارات و بحرین در قاهره پایتخت مصر جلسه‌ای تشکیل داده و پاسخ منفی قطر را بررسی کردند، وزیر امور خارجه مصر بعد از پایان جلسه این چهار کشور بیانیه‌ای را قرائت کرد و ضمن ابراز تأسف از پاسخ منفی قطر گفت که این کشورها امیدوارند که قطر تصمیم درستی بگیرد، وی همچنین پاسخ‌های قطر به خواسته‌ها را منفی و بی محتوا خواند.[48]
در ۱ ژوئیه ۲۰۱۷ و دو روز مانده به پایان مهلت ده روزه تعیین شده توسط عربستان، قطر شرایط عربستان و متحدانش را رد کرد.[49] زیرا پذیرش این شروط منجر به از دست رفتن حق حاکمیت وستفالی آن و تبدیل به یک کشور تحت‌الحمایه و مهم‌تر از آن تضعیف موقعیت پادشاه و وقوع یک کودتا خواهد شد (در تاریخ قطر، کودتاهای زیادی بوده).[37] روز ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۷ شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در یک سخنرانی تلویزیونی گفت شرایط کشورهای تحریم کننده نباید با حاکمیت ما در تضاد باشد و اختلافات اخیر در شورای همکاری خلیج فارس و محاصره اقتصادی قطر به ساکنان این کشور صدمه زده و زمان پایان دادن به آن فرا رسیده است.[50]
در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۷ وزرای خارجه کشورهای تحریم کننده در یک نشست خبری در دفتر نمایندگی دائم امارات در سازمان ملل متحد اعلام کردند که دیگر «اجرای دقیق» شروط سیزده‌گانه از سوی قطر را شرط پایان تحریم‌ها نمی‌دانند و ضرب الاجلی نیز در نظر ندارند. آنها خواسته‌های خود را به «شش اصل» برای مقابله با افراطی‌گری و تروریسم کاهش دادند.[51][52]
اما در ۳۰ ژوئیه وزرای خارجه کشورهای تحریم کننده، بار دیگر بر ضرورت عمل کردن قطر به خواسته‌های سیزده‌گانه پافشاری کرده و اعلام کردند که تنها در این صورت حاضر به انجام گفتگو با قطر و رفع تحریم هستند.[52]
,%20May%202017.jpg)
پس از آنکه کشورهای عربستان، مصر، امارات و بحرین روابط خود با قطر را قطع کردند و این کشور را به حمایت از تروریسم متهم ساختند، قیمت نفت خام روز دوشنبه ۵ ژوئن ۲۰۱۷ با افزایش جهشی مواجه شد. بر اساس این گزارش، قیمت هر بشکه نفت برنت در این روز با ۱٫۱ درصد افزایش به ۵۰ دلار و ۴۸ سنت رسید. قیمت نفت خام آمریکا هم با یک درصد رشد به ۴۸ دلار و ۱۷ سنت رسید. علت افزایش قیمت نفت، نگرانی دربارهٔ بی‌ثباتی در خاورمیانه و تأثیر آن بر بازار نفت بوده است.[70][36]
به نقل از فایننشال تایمز، به گفتهٔ افراد مطلع در این زمینه، پادشاهی عربستان سعودی پس از پیروزی جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب در سال ۲۰۲۰، برای پایان دادن به بحران، تلاش کرده است.[71]
در ۴ ژانویهٔ ۲۰۲۱ کویت، همسایهٔ عربستان سعودی و یکی از اعضای دیگر شورای همکاری خلیج فارس، به همراه ایالات متحده، مشترکاً میانجیگری توافقی را برای حل بحران انجام دادند. بر اساس این توافق، عربستان سعودی به محاصرهٔ همسایهٔ خود در خلیج فارس پایان می‌دهد و مرزهای خود را برای قطر باز می‌کند.[72][73]
در ۵ ژانویهٔ ۲۰۲۱، تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر برای شرکت در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در شهر قدیمی العلا وارد عربستان سعودی شد.[74] رهبران کنفرانس، بیانیه‌ای در العلا را امضا کردند. بن سلمان پیش از امضای این قرارداد گفت که حمایت کویت و آمریکا منجر به «توافق العلا» شده است که در این اجلاس مبارک امضا خواهد شد و در آن بر همبستگی کشورهای عربی و اسلامی تأکید شده است. علاوه بر این، یک بیانیهٔ پایانی امضا شد که هنوز محتوای آن منتشر نشده است. فیصل بن فرحان آل سعود وزیر امور خارجه عربستان گفت که آنها توافق کرده‌اند که روابط کامل با دوحه از جمله از سرگیری پروازها را به روال قبل بازگردانند. قطر ظاهراً هیچ‌یک از ۱۳ خواسته را برآورده نکرده است. تحلیلگران می‌گویند که کشورهای پیرامون خلیج فارس در عوض، در مورد یک توافق امنیتی مشترک موافقت کرده‌اند.[75][76]
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از حل بحران و باز شدن مرزهای هوایی، زمینی و دریایی بین عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، مصر و قطر استقبال کرد. در بیانیه‌ای که در ۵ ژانویه ۲۰۲۱ منتشر شد، وی ابراز امیدواری کرد که «همهٔ کشورهای مربوط با روحیه‌ای مثبت، تقویت روابط خود ادامه دهند.» او همچنین از تلاش‌های امیر فقید کویت و سلطان فقید عمان برای حل بحران خلیج فارس تقدیر کرد. یک تحلیلگر سیاست خاورمیانه بر این باور بود که پیمان محرمانه میان رهبران خلیج فارس احتمالاً چندسطحی و شامل چندین توافق دوجانبه است.[77][78]
تا ۱۸ اوت ۲۰۲۱، سه دولت مستقل روابط دیپلماتیک خود را با قطر احیا نکرده بودند.[79][80][81][82]
تا ۱۰ اوت ۲۰۱۹، دو کشور نیجر و جیبوتی، همچنان روابط دیپلماتیک خود با قطر را بدون قطع کامل روابط کاهش داده بودند.[83][84][85]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
