اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی که به اختصار اتاق بازرگانی تهران خوانده می‌شود، اولین نهاد مدنی است که بنیاد بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و تجاری کشور بر پایه آن شکل گرفته است. در حال حاضر محمود نجفی عرب ریاست اتاق بازرگانی تهران را برعهده دارد.
 | |
| نوع | مؤسسه غیرانتفاعی |
|---|---|
| بنا نهاده | ۱۲۶۳ هجری شمسی محمدحسن امین‌الضرب |
| بنیانگذاران | محمدحسین امین‌الضرب |
| دفتر مرکزی | تهران، ایران |
| محدودهٔ فعالیت | سراسر ایران |
| افراد کلیدی | محمود نجفی عرب (رئیس) |
| وبگاه | |
پیشینه تاریخی
| اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران | |
|---|---|
 | |
| کشور | ایران |
| استان | استان تهران |
| شهرستان | تهران |
  روی نقشه تهران
۳۵٫۷۳۶۷۷۴۰۴۱۳۳۸۰۶°شمالی ۵۱٫۴۱۲۴۵۹۳۱۸۱۸۰۴۸°شرقی | |
ریشه‌های تأسیس اتاق تجارت تهران به نهادی بازمی‌گردد که برای حفاظت از منافع تجار تأسیس شد. تأسیس این نهاد احتمالاً همزمان است با تأسیس وزارت تجارت و فلاحت در سال ۱۲۸۹ هـ. ق (۱۸۷۲م) که یکی از اقدامات اصلاحی میرزا حسین خان سپهسالار، وزیر تجارت وقت، به‌شمار می‌رود. وظیفه اولیه این نهاد تنظیم مناسبات بازرگانی و دفاع از منافع کشور در حوزه تجارت بود.[1]
مجلس وکلای تجار
ده سال پس از میرزا حسین خان سپهسالار، میرزا عبدالوهاب نصیرالدوله وزارت تجارت را برعهده گرفت. در این دوره نابسامانی‌های اقتصادی بسیاری به وجود آمد که اعتراض تجار را برانگیخت. این گروه از فعالان اقتصادی در این زمان به ضرورت حمایت از منافع مشترک خود در مقابل هجوم سرمایه‌های خارجی پی بردند و دست به اعتراض زدند. این اعتراض به رهبری محمدحسن امین‌الضرب، از بازرگانان بانفود تهران، ناصرالدین شاه را به عزل نصیرالدوله واداشت. تجار خواستار تأسیس شورایی شدند که فقط بازرگانان در آن عضویت داشته باشند و دربارهٔ مسائل مرتبط تصمیم‌گیری کنند؛ بدین‌ترتیب ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۶۳ شمسی (مقارن با ۱۳۰۱ قمری و ۱۸۸۴ میلادی) فرمان تشکیل مجلس وکلای تجار ایران را صادر کرد تا بازرگانان بتوانند نمایندگان خود را انتخاب و از منافع خود حفاظت کنند.[2] اما این تلاش تجار سرانجام به دلایل مختلف از جمله مخالفت روحانیون، فشار حکام محلی و تعارضات درونی و منفعت‌طلبی در بین خود تاجران منجر به شکست و صدور فرمان لغو تشکیلات مجلس وکلای تجار ایران از سوی شاه گردید.[3]
اتاق تجارت تهران
با روی کار آمدن حکومت پهلوی، ضرورت پاسخگویی به نیازهای جدید در مراوده با جهان احساس می‌شد، بنابراین با تصویب هیئت‌دولت، در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۰۴ امر به تأسیس اتاق بازرگانان تهران داده شد. بدین‌ترتیب تجار از روز ۱۸ تا ۲۲ اردیبهشت ۱۳۰۵ شمسی در تجارتخانه ابوالقاسم تاجر اصفهانی حاضر شدند و تعرفه انتخابات اعضای اتاق تجارت تهران را دریافت کردند تا در رأی‌گیری اعضای اتاق تجارت شرکت نمایند.[4]
اولین اتاق تجاری ایران در ۱۶ مهر ۱۳۰۵ در ساختمانی کوچک در نزدیکی چهارسوق کوچک بازار به ریاست محمدحسین امین‌الضرب و دبیری میرزا غلامحسین کاشف و میرزا محمد سپهر آغاز به کار کرد. پس از آن حبیب‌الله امین‌التجار ریاست اتاق تجارت تهران را برعهده گرفت و حاج میرزا ابوطالب اسلامیه، عبدالحسین نیکپور، فقیه‌التجار، آقا میرزا علی محلوجی و آقا شیخ حسین حریری هیئت نمایندگان آن را تشکیل دادند.[5] در این دوره، سیاست‌های تمرکزگرایانه دولت پهلوی اول، امکان استقلال عمل اتاق تجارت را از آن می‌گرفت. براساس قانون تشکیل اتاقهای تجارت، از بین ۴۵ نفر از اعضای منتخب، تعداد پانزده نفر را دولت انتخاب می‌کرد.[6]
دوره فترت اتاق بازرگانی تهران
با مصوبه ۱۹ خرداد ۱۳۱۴ که اتاقهای تجارت شهرهای کشور منحل شد و فقط در ۱۶ منطقه تجاری اتاق تجارت باقی ماند، وضعیت اتاق تجارت بیش از پیش متزلزل شد و استقلال خود را از دست داد. سال ۱۳۱۸ شمسی مقارن با آغاز جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹ میلادی) بود که اوضاع تجارت ایران نیز به تبع بحران جهانی تحت تأثیر قرار گرفت. همزمان با سقوط رضاشاه در ۱۳۲۰، بیشتر بازاریانی که از امتیازهای جوازهای وارداتی در دوره انحصارات دولتی بی‌نصیب مانده بودند دست به اعتراض زدند، زیرا بر این گمان بودند که نمایندگان اتاق تجارت و رئیس آن، عبدالحسین نیکپور با نزدیک‌شدن به مقامات دولتی، امتیاز حمایت از رضاشاه را با اخذ مجوزهای وارداتی دریافت کرده‌اند. آن‌ها تهدید به بستن بازار کردند و خواستار اجرای تقاضای خود یعنی یک‌مرحله‌ای شدن انتخابات گردیدند تا از دخالت‌های دولت در امر انتخابات اتاق جلوگیری کنند.[7]
در پاسخ به این درخواست، قانون جدیدی در سال ۱۳۲۱ تهیه شد تا انتخابات به‌طور مستقیم انجام شود و اسم اتاق نیز به نام اتاق بازرگانی تغییر کند. این امر تا حدی از مداخله دولت در انتخاب اعضای اتاق بازرگانی جلوگیری می‌کرد.
سال‌های ملی شدن صنعت نفت (۱۳۲۶–۱۳۲۹) دورانی پرتلاطم برای اتاق تهران بود. مصدق در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی به واگذاری امتیاز پارچه به گروهی از تاجران متنفذ اعتراض و از وزارت امور اقتصادی و دارایی انتقاد کرد. هیئت رئیسه اتاق بازرگانی تهران از عملکرد دولت جانبداری کرد، اما بازاریان سطح متوسط به حمایت از محمد مصدق برخاستند و در سال ۱۹۴۹ زمینه ایجاد ائتلاف سیاسی جبهه ملی ایران با کمک بازاریان سطح متوسط، روشنفکران و دانشجویان غیر کمونیست فراهم شد. او پس از انتخاب به سمت نخست‌وزیری، به انحصار صادرات و واردات در دست تعداد معدودی از بازرگانان و اعضای هیئت رئیسه اتاق با استفاده از رانت دولتی اعتراض کرد و همین امر موقعیت او را در میان بازاریان تثبیت کرد.
با پایان مدت قانونی دوره چهارم اتاق در ۱۸ فروردین ۱۳۳۰، دولت محمد مصدق موضوع برگزاری انتخابات دوره بعدی اتاق را رد کرد. یک سال بعد، محمد مصدق با استفاده از اختیارات تام خود، لایحه قانونی افزایش نمایندگان اتاق تهران از ۱۵ نفر به ۳۰ نفر را تهیه کرد.
اتاق صنایع و معادن ایران
درسال ۱۳۴۰ گروهی از صاحبان صنایع از علی امینی، تأسیس اتاق صنایع و معادن را درخواست کردند. درنهایت با تلاش‌های طاهر ضیایی، در مهر ۱۳۴۱ این درخواست به تصویب رسید و در همان سال اتاق صنایع و معادن تأسیس شد و سی نفر از صاحبان صنایع و معادن به ریاست جعفر شریف‌امامی اداره آن را در دست گرفتند. شریف‌امامی در سال ۱۳۴۶ از ریاست اتاق استعفا داد و طاهر ضیایی جانشین وی شد.[8] از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۸ اتاق بازرگانی تهران و اتاق صنایع و معادن به‌طور مستقل کار می‌کردند. در سال ۱۳۴۸ قانون ادغام این دو اتاق به تصویب رسید و در بهمن ۱۳۴۸ اتاق بازرگانی تهران و اتاق صنایع و معادن با هم ادغام شدند و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران تأسیس شد. در این دوره اتاق بازرگانی تهران فعال‌ترین شعبه اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران است.
ساختار
ساختار اتاق قبل از انقلاب
لایحه تشکیلات و وظایف اتاقهای تجارت در دوره هفتم مجلس در سال ۱۳۰۹ به مجلس داده شد و به تصویب رسید.
«طبق قانون اتاقهای بازرگانی، مقرر است که در هر سه سال یکبار انتخابات اتاقهای بازرگانی تجدید گردیده و نمایندگانی از طرف بازرگانان محل برای اتاق بازرگانی انتخاب شوند. تعداد این نمایندگان که باید آقایان بازرگانان انتخاب نمایند مساوی سه برابر عده معینه نمایندگان اتاق بازرگانی است که از بین این عده یک ثلث از نمایندگان منتخبه از طرف دولت و به موجب تصویب‌نامه هیئت‌وزیران انتخاب و به کارمندی اتاق بازرگانی تعیین می‌شوند. در حقیقت انتخابات اتاقهای بازرگانی ایران بر طبق قانون دو درجه است که درجه نخست را بازرگانان انتخاب و درجه دوم را دولت از بین منتخبان انتخاب می‌نماید و نیز بر طبق قانون در آخر هر سال یک‌سوم از منتخبان و کارمندان اتاقهای بازرگانی به حکم قرعه از کارمندان اتاق برکنار و به جای آن‌ها مطابق نظر دولت از منتخبان درجه بعدی که دارای آراء زیادی هستند منصوب و انتخاب می‌شوند و دولت حق دارد کارمندی را که به حکم قرعه خارج شده است نیز مجدداً انتخاب و به کارمندی اتاق منصوب نماید.»[9]
در ابتدای تشکیل اتاق تجارت، دوره‌های آن سه ساله بود و تعداد ۴۵ نفر به هیئت‌دولت پیشنهاد می‌شد تا از بین آن‌ها، پانزده نفر از اعضای اتاق انتخاب و تأیید شوند. در سال ۱۳۲۱ شمسی قانون جدید تشکیل اتاق بازرگانی به تصویب رسید که مقرر می‌کرد انتخابات اتاق بازرگانی یک‌مرحله‌ای باشد. این امر از مداخله دولت در انتخاب اعضای اتاق بازرگانی ممانعت به عمل می‌آورد.[10] طبق این قانون ۲۵ نفر از منتخبان اتاق بازرگانی تهران که حائز اکثریت آراء و واجد شرایط بودند انتخاب می‌شدند و هیئت‌رئیسه اتاق شامل رئیس، نایب‌رئیس، منشی و خزانه‌دار شکل می‌گرفت. در قانون ادغام اتاق‌ها، هیئت نمایندگان اتاق ایران ۷۲ نفر پیش‌بینی شده بود که ۳۵ نفر نماینده شعبه تهران، ۲۰نفر نماینده شعبه‌های شهرستان و ۱۷ نفر نماینده اتحادیه سندیکاهای تولیدکنندگان و صادرکنندگان و واردکنندگان وابسته به اتاق بودند. اتاق بازرگانی تهران تا روزهای ابتدایی انقلاب با همین روال به کار خود ادامه می‌داد و نقش مؤثری نیز در فرایندهای تصویب و اجرای قوانین و حتی تدوین برنامه‌های توسعه‌ای داشت.[11]
ساختار اتاق بعد از انقلاب
هیئت نمایندگان اتاق تهران هر چهار سال یکبار با رأی اعضا (دارندگان کارت بازرگانی یا عضویت اعم از حقیقی و حقوقی) برگزار می‌شود. در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی تاکنون ۱۰ دوره انتخابات برگزار شده است. در جریان انتخابات ۴۰ نفر نماینده بخش خصوصی (۱۶ نفر نماینده بخش بازرگانی، ۱۴ نفر نماینده بخش صنعت، ۴ نفر نماینده بخش معدن و ۶ نفر نماینده بخش کشاورزی) با رأی‌گیری انتخاب می‌شوند. همچنین برای تعامل بیشتر فعالان بخش خصوصی با دولت به این جمع انتخابی در هر دوره ۲۰ نماینده از سوی دولت (وزارتخانه‌های صنعت، معدن، تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت جهاد کشاورزی) هم اضافه می‌شوند که در مجموع ۶۰ عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران را تشکیل می‌دهند. هیئت نمایندگان در هر دوره ۵ عضو را به عنوان اعضای هیئت‌رئیسه انتخاب کرده و ریاست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران هم با رأی اعضا انتخاب می‌شود.[12][13]
کمیسیون‌های تخصصی و مشورتی
اتاق تهران برای پیشبرد اهداف خود و به عنوان تشکل و پارلمان بخش خصوصی در حال حاضر دارای ۹ کمیسیون تخصصی و مشورتی شامل: «اقتصاد سلامت»، «اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال»، «انرژی و محیط زیست»، «بازار پول و سرمایه»، «بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید»، «تسهیل تجارت و توسعه صادرات»، «حمایت قضایی و مبارزه با فساد» «صنعت، معدن» و «کشاورزی و صنایع تبدیلی» است. هر کدام از اعضای هیئت نمایندگان اتاق تهران در دو کمیسیون عضو هستند و نمایندگان تشکل‌های بخش خصوصی نیز در این کمیسیون‌ها حضور دارند و در هر جلسه از کارشناسان و نمایندگان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی هم برای حضور دعوت می‌شود. کمیسیون‌های تخصصی و مشورتی اتاق تهران هر دو هفته یکبار تشکیل جلسه داده و به‌طور تخصصی موضوعات و مسائل مربوط به حوزه تحت پوشش خود را بررسی می‌کنند و نظرات تخصصی و کارشناسی‌شده بخش خصوصی را به قوای سه‌گانه و نهادهای سیاستگذار و مجری اعلام می‌کنند. کمیسیون‌های تخصصی و مشورتی در واقع نقش نظارتی و مطالبه‌گری دارند و به نمایندگی از بخش خصوصی چالش‌های این بخش و اقتصاد ایران را بررسی کرده و راهکارهایی برای حل مشکلات ارائه می‌دهند. کمیسیون‌های تخصصی و مشورتی اتاق تهران در سال (۱۴۰۰)، ۱۲۱ جلسه رسمی (به صورت حضوری و آنلاین به دلیل کرونا) برگزار کرده و در زیرمجموعه فعالیت کمیسیون‌ها ۳۰ جلسه با عنوان کارگروه‌های تخصصی برگزار شده است.[14]
هیئت‌رئیسه ادوار اتاق بازرگانی تهران
دوره پهلوی اول
محمدحسن امین‌الضرب با تأسیس مجلس وکلای تجار (۱۲۶۳ شمسی) نهادی نوپا را در جهت حمایت از بازرگانان ایجاد کرد، اما این تلاش‌ها درنهایت تا اوایل دوران پهلوی مسکوت ماند.[15] با آغاز سلطنت رضاشاه نظم نوینی در حال شکل‌گیری بود که اصلاحات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مختلفی را در پی داشت. اتاق تجارت در شانزدهم مهر ۱۳۰۵ شمسی آغاز به فعالیت کرد و اولین جلسه آن، به ریاست محمدحسین امین‌الضرب در روز سه‌شنبه ۲۶ اسفند ۱۳۰۹ تشکیل شد. از تصمیمات مهم آن، تنظیم نظامنامه اتاق بود. مهم‌ترین قانون اقتصادی که در این دوران تصویب شد، قانون انحصار تجارت خارجی بود که در سال ۱۳۰۹ به تصویب مجلس رسید و نارضایتی بسیاری از تجار را در پی داشت و بسیاری از جلسات اتاق به این موضوع اختصاص می‌یافت. طبق این قانون، تجارت خارجی ایران در دست دولت قرار گرفت و حق واردات و صادرات کالاها و محصولات در انحصار دولت بود.
امین‌الضرب تا ۱۳۱۱ ریاست اتاق را برعهده داشت و بعد از درگذشت او، حبیب‌الله امین‌التجار اصفهانی تا سال ۱۳۱۲ رئیس اتاق بود.[16]
در اسفند ۱۳۱۲ دوره فعالیت سه‌ساله اتاق تجارت تهران خاتمه یافت و انتخابات جدید برگزار شد و ریاست اتاق به عبدالحسین نیکپور رسید. عبدالحسین نیکپور دوران ریاست طولانی خود را (از سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۳۵) با فراز و نشیب آغاز کرد. در دوران ریاست نیکپور، اتاق تجار بار دیگر نام خود را تغییر داد و براساس عرف بین‌المللی، عنوان اتاق بازرگانی برای آن انتخاب شد.[5][17][18]
اتاق بازرگانی در دوره دوم (۱۳۱۱ تا ۱۳۲۰) قدرتش کاهش یافت و حتی در تنظیم روابط درونی تجار و تأمین مالی اتاق از طریق مالیات‌های اعضاء ناتوان بود و دخالت‌های دولت نیز استقلال تجار را مخدوش می‌کرد.[19] تجارت کشور در این دوران به تمرکزگرایی بیشتر سوق پیدا کرد و قدرت شرکت‌های سهامی خصوصی و دولتی بر قدرت تجار منفرد پیشی گرفت.
از سقوط رضاشاه تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
پس از خروج رضاشاه از کشور، در انتخابات دور جدیدی که در سال ۱۳۲۱ صورت گرفت محمدرضا خرازی، بیشترین رأی را کسب کرد، اما با ائتلاف دو جبهه مخالف وی در درون اتاق، ریاست اتاق مجدداً به نیکپور رسید و خرازی معاونت او را برعهده گرفت.
در دوره ریاست نیکپور اتاق دارای قدرت بود و می‌توانست وزرای مربوط را احضار کند، اما به‌تدریج که دولت‌ها قوی‌تر می‌شدند، اتاق ضعیف می‌شد.[20] از تصمیمات مهم در دوره ریاست نیکپور بر اتاق، می‌توان به تشکیل بنگاه خیریه بازرگانان، احداث بیمارستان بازرگانان، تشکیل اتحادیه بازرگانان و اتحادیه اصناف بازار تهران برای بهبود اوضاع اقتصادی کشور و انجام امور خیریه و رفع اختلافات صنفی و تجاری و… اشاره نمود.
از کودتا تا انقلاب اسلامی
با وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، دولت محمد مصدق سرنگون شد و اداره امور بیش از پیش در دستان محمدرضا شاه متمرکز گردید. در دوران حکومن مصدق اتاق بازرگانی تشکیل نشد و اتحادیه بازرگانان به عنوان تشکل بازرگانان عمل می‌کرد.[21]
در این دوره نیکپور به نمایندگی مجلس سنا انتخاب شد و توانست از جایگاه خود برای افزایش یا حمایت از منافع تجار مرفه و چالش با مقامات دولتی استفاده کند، بنابراین تا پایان سال ۱۳۳۴ اتاق بازرگانی توانست استقلال بیشتری نسبت به سال‌های قبل پیدا کند.[22]
در سال ۱۳۳۵ ریاست نیکپور بر اتاق به پایان رسید و عمر کوتاه ریاست ابوالحسن صادقی بر اتاق بازرگانی فرارسید، اما ابوالحسن صادقی یک‌سال بعد در زمان مراسم افتتاح فروشگاه فردوسی سکته کرد و درگذشت.[20]
در سال ۱۳۳۶ اکبر لاجوردیان جایگزین برادرزاده‌اش قاسم لاجوردی در اتاق بازرگانی شد و توانست با همراهی چند تن از اعضای جوان اتاق از جمله علی اکبر محلوجی، محمد خسروشاهی و علی خویی ریاست اتاق را از حالت انحصاری خارج کند.[23] در ابتدای همین سال اتاق بازرگانی تصمیم گرفت باشگاهی به نام «باشگاه بازرگانان» تأسیس کند و کتابخانه اتاق بازرگانی را نیز در این محل دایر کند.[24] پس از صادقی، محمدرضا خرازی سرپرستی اتاق را برعهده گرفت، اما به علت مخالفت دولت با خرازی، ریاست اتاق به علی وکیلی رسید. علی وکیلی با دولت سازش بیشتری داشت و این منجر به چرخش اتاق از استقلال به وابستگی بیشتر به دولت گردید. البته علی وکیلی تحصیلکرده اروپا و خوش‌فکر بود و بسیاری از کارهای ابداعی اقتصادی در زمان او صورت گرفت.[20] از جمله اقدامات دوره وکیلی می‌توان به تشکیل دبیرخانه اتاق بازرگانی بین‌المللی، تأسیس مرکز اسلامی هامبورگ، گسترش شرکت‌های سهامی و تأسیس مؤسسه اعتباری دانشگاه (ماد) اشاره کرد.[25]
با برکناری علی امینی و برنامه اصلاحات ارضی و انقلاب سفید، رفته‌رفته دولت تسلط بیشتری بر امور پیدا کرد و به همین میزان از قدرت نهادهای مدنی کاسته شد. بعد از بیماری علی وکیلی و کناره‌گیری وی از اتاق، محمد خسروشاهی با حمایت دولت به ریاست اتاق بازرگانی تهران رسید. یکی از فعالیت‌ها در دوران خسروشاهی تشکیل فدراسیون اتاقهای بازرگانی سراسر کشور بود که فعالیت‌های بین‌المللی اتاق تهران به این فدراسیون محوّل شد.[26]
در اولین انتخابات اتاق تهران که پس از ادغام برگزار شد، علی اکبر محلوجی به ریاست اتاق برگزیده شد و از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ به مدت یک دوره ریاست اتاق را برعهده داشت. پس از آن انتخابات هیئت نمایندگان اتاق تهران در ۲۶ بهمن ۱۳۵۳ برگزار شد و عنایت بهبهانی به ریاست اتاق انتخاب شد. بهبهانی در اردیبشهت سال ۱۳۵۷ از ریاست اتاق استعفا کرد و چند ماه پایانی تا پیروزی انقلاب اسلامی، طاهر ضیایی به صورت همزمان ریاست دو اتاق بازرگانی تهران و اتاق ایران را برعهده داشت.
بعد از انقلاب اسلامی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سید علینقی خاموشی در اولین انتخابات اتاقهای بازرگانی به عنوان رئیس اتاق بازرگانی تهران و ایران انتخاب شد و این دو اتاق بازرگانی که کاملاً در هم ادغام و ممزوج شده بودند با هیئت‌رئیسه‌ای، که غالب اعضایش مشترک بودند، ادامه حیات دادند. سید علینقی خاموشی تا پنجمین دوره انتخابات هیئت نمایندگان اتاقهای بازرگانی در کسوت ریاست اتاق تهران باقی ماند تا اینکه در این انتخابات اسفند ۱۳۸۱، گروهی موسوم به تحول‌خواهان در هیئت‌رئیسه اتاق تهران اکثریت صندلی‌ها را در اختیار گرفتند و حکم به ریاست محمدرضا بهزادیان دادند و در انتخابات دور پنجم بهزادیان پیروز شد.
با حضور بهزادیان و اقدامات آتی در جهت تفکیک اتاق تهران و نیز ارکان مالی آن، منازعات اتاقهای تهران و ایران گسترش یافت و در جایگاه مقابل، سید علینقی خاموشی نیز با اخذ رأی مثبت هیئت‌نمایندگان توانست موجبات استیضاح بهزادیان و هیئت‌رئیسه اتاق تهران را فراهم نماید.[27]
با عزل بهزادیان و جایگزینی محمد نهاوندیان، وی توانست در دوران کوتاه یک‌ساله ریاست بر اتاق تهران، خود را به‌عنوان اقتصادخوانده‌ای با مشی دیپلماتیک و قدرت چانه‌زنی نشان دهد و با همین روند در انتخابات ششمین دوره هیئت نمایندگان اتاقهای بازرگانی شرکت کند و با کسب ۱۶۵ رأی از هیئت نمایندگان اتاق ایران بر مسند ریاست این اتاق بنشیند. صندلی ریاست اتاق تهران نیز در انتخابات ششم به یحیی آل‌اسحاق رسید.
یحیی آل‌اسحاق را باید احیاگر اتاق بازرگانی در دهه هفتاد دانست. او زمانی که وزیر بازرگانی بود، همگام با سیاست توسعه اقتصادی اکبر هاشمی رفسنجانی، به اتاق و مدیران آن، میدان وسیعی داد و آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌ها به بازی گرفت. آل‌اسحاق که از ابتدای سال ۱۳۸۶ ریاست اتاق بازرگانی تهران را برعهده گرفت، تلاش زیادی برای رایزنی و مذاکره با مقامات دولتی در جهت مطرح کردن اتاق بازرگانی و استفاده از مشاوره‌های این اتاق در تصمیم‌گیری داشت. نمونه این تلاش‌ها نیز اوج گرفتن نشست‌های صبحانه با مسئولان در دوران ریاست آل‌اسحاق بوده است.[28]
مسعود خوانساری از سال ۱۳۹۴ (دوره هشتم) ریاست اتاق بازرگانی را برعهده داشته است. در این دوره فعالیت‌های اجتماعی اتاق بازرگانی تهران گسترش بیشتری یافت که می‌توان به فعالیت‌های درمانی، خیریه و حمایت از کسب‌وکارهای نوین اشاره کرد. یکی از ابتکارات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی در این دوره، برگزاری مراسم نشان امین‌الضرب است که این نشان به کارآفرینان و پیشکسوتان نمونه تعلق می‌گیرد.[29][30][31][32]
در دوره دهم انتخابات اتاق بازرگانی تهران، محمود نجفی عرب به ریاست اتاق بازرگانی تهران انتخاب شد.
رؤسای اتاق بازرگانی تهران
رؤسای اتاق پیش از انقلاب
| ردیف | نگاره | نام | آغاز ریاست | پایان ریاست | مدت ریاست | اقدامات |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱. |  |
محمدحسین امین الضرب | ۱۳۰۵ | ۱۳۱۱ | ۷ سال | - تصویب لایحه برداشتن عوارض تحمیلی از کالاهای صادراتی
-انتشار مجله تجارت - به‌تصویب رساندن قانون تشکیل اتاقهای تجارت |
| ۲. |  |
حبیب‌الله امین‌التجار | ۱۳۱۱ | ۱۳۱۲ | ۱ سال | - برگزاری کنفرانس اتاقهای تجارت |
| ۳. |  |
عبدالحسین نیکپور | ۱۳۱۲ | ۱۳۳۵ | ۲۳ سال | - انحلال اتاقهای تجارت پیشین و تعیین ۱۶ منطقه تجاری
- بازگشایی اتاق تجارت ایران و آلمان - تک‌مرحله‌ای شدن انتخابات اتاق بازرگانی - تأسیس اتحادیه بازرگانان - تأسیس اتحادیه اصناف بازار تهران - تشکیل بنگاه خیریه بازرگانان - احداث بیمارستان بازرگانان - راه‌اندازی یک مجله به زبان انگلیسی سال ۱۳۲۶ - تصویب اعتبار مخصوص از درآمدهای اتاق تهران برای کمک به بودجه اتاقهای بازرگانی شهرستان‌ها |
| ۴. |  |
ابوالحسن صادقی | ۱۳۳۶ | ۱۳۳۷ | ۱ سال | - حمایت از آزادی تجارت
- تأسیس کتابخانه بازرگانی |
| ۵. |  |
علی وکیلی | ۱۳۳۷ | ۱۳۴۲ | ۵ سال | - تأسیس اتاقهای بازرگانی شهرستان‌ها
- انتشار مجله جدید در اتاق تهران (۱۴ خرداد ۱۳۳۷) - انتشار کتابی حاوی کلیه قوانین و مقررات، آئین‌نامه‌ها، تصویب‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مالیاتی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷ - کمک به ساخت مسجد ایرانیان با نام مرکز اسلامی هامبورگ - حضور بانوان بازرگان در انتخابات اتاق (۳ بهمن ۱۳۴۲) - تأسیس دانشکده بازرگانی - تشکیل کمیته ملی ایرانی وابسته به اتاق بازرگانی بین‌المللی - تأسیس مؤسسه اعتباری دانشگاه (ماد) |
| ۶. |  |
محمد خسروشاهی | ۱۳۴۲ | ۱۳۴۸ | ۶ سال | - تأسیس اولین شرکت سهامی کشتی‌رانی ملی با حضور بازرگانان (۱۸ آذر ۱۳۴۳)
- تشکیل کمیسیون برای بررسی سرمایه‌های کوچک و سرگردان (فروردین ۱۳۴۴) - اعزام هیئت اقتصادی به کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس (۱۳۴۵) - برگزاری کنفرانس اتاقهای بازرگانی |
| ۷. |  |
جعفر شریف‌امامی | ۱۳۴۱ | ۱۳۴۶ | ۵ سال | - تصویب قانون ایجاد اتاق صنایع و معادن در مجلس
-استقلال اتاق صنایع و معادن |
| ۸. |  |
طاهر ضیائی | ۱۳۴۶ | ۱۳۵۷ | ۱۱ سال | - برگزاری سمینار کنترل کیفی محصولات صنعتی
- ادغام دو اتاق بازرگانی و اتاق صنایع و معادن - آغاز فعالیت شرکت اطلاعات اعتباری - آغاز فعالیت اتاق بازرگانی ایران و انگلیس |
| ۹. |  |
علی اکبر محلوجی | ۱۳۴۹ | ۱۳۵۳ | ۴ سال | - در ۲۶ بهمن ۱۳۵۳ به سبب بیماری از ریاست اتاق تهران کناره گرفت. |
| ۱۰. |  |
عنایت بهبهانی | ۱۳۵۴ | ۱۳۵۷ | ۳ سال | - افزایش شصت درصدی صدور کارت بازرگانی |
رؤسای اتاق پس از انقلاب
| ردیف | نگاره | نام | تحصیلات | آغاز ریاست | پایان ریاست | مدت ریاست | اقدامات |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱. |  | علینقی خاموشی | کارشناسی صنایع نساجی از کالج بلک‌برن | ۱۳۵۸ | ۱۳۸۱ | ۲۳سال | - شکل‌گیری کمیته تهیه و توزیع کالاها
-جلوگیری از تعطیل شدن اتاق بازرگانی - شکل‌گیری حدود ۲۰ اتاقهای مشترک با کشورهای دیگر - راه‌اندازی اتاق ایران و انگلیس |
| ۲. |  | محمدرضا بهزادیان | کارشناسی ارشد صنایع نساجی از دانشگاه صنعتی امیرکبیر | ۱۳۸۱ | ۱۳۸۴ | ۳ سال | - جدا کردن اتاق تهران از اتاق ایران و تفکیک مالی و مکانی دو اتاق
- کاهش مدت زمان صدور و تمدید کارت بازرگانی |
| ۳. |  | محمد نهاوندیان | دکترای اقتصاد از دانشگاه جرج واشینگتن | ۱۳۸۴ | ۱۳۸۵ | ۱ سال | - عضویت در هیئت اجرائی فدراسیون اتاقهای جهان
- الکترونیکی کردن صدور کارت بازرگانی - تصویب قانون بهبود مستمر قانون کار در مجلس شورای اسلامی |
| ۴. |  | یحیی آل اسحاق | دکترای مدیریت استراتژیک | ۱۳۸۵ | ۱۳۹۴ | ۹ سال | - تقویت روابط دیپلماتیک در شرایط تحریم
- تقویت روابط اتاق تهران با حاکمیت - اصلاح ساختار اتاق تهران - برگزاری جلسات صبحانه با مسئولان - ایجاد شورای اقتصادی و شورای بین‌الملل در اتاق تهران - تشکیل کمیسیون فضای کسب‌وکار کارآفرینی |
| ۵. |  | مسعود خوانساری | کارشناسی ارشد مهندسی برنامه‌ریزی و سیستم | ۱۳۹۴ | ۱۴۰۱ | ۸ سال | - تقویت فعالیت اتاق در حوزه مسئولیت اجتماعی
- تأسیس بنیاد خیریه نیکوکاری بازرگانان در اتاق تهران - تقویت و بازسازی بیمارستان بازرگانان - به عضویت درآمدن اتاق در کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد (آنسیترال) - الکترونیک کردن روند صدور گواهی مبدأ - برگزاری جایزه نشان امین‌الضرب - علمی کردن پژوهش‌ها و تحقیقات اتاق تهران - راه‌اندازی مرکز اسناد دیجیتال اتاق بازرگانی تهران |
| ۶. |  | محمود نجفی عرب | دکترای داروسازی | ۱۴۰۲ | ... | ||
جداول ادوار، رؤسا و اعضاء هیئت‌رئیسه
اسامی هیئت‌رئیسه اتاق پیش از انقلاب
| دوره | تاریخ شروع | رئیس | اعضا هیئت‌رئیسه | توضیح | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| دوره قاجار | |||||||||
| نخست | ۱۴ مرداد ۱۲۶۳ | محمدحسن امین‌الضرب | هیئت‌رئیسه: عبدالباقی، آقا محمدامین، حاجی علی‌اکبر، حاج حسن، حاج محمد حسین، حاج ملاحسین، حاج علی‌اکبر دهدشتی، حاج محمدحسین کاشانی، سید خلف، حاج محمدحسین عمو، حاج ابراهیم، حاج عبدالرزاق، حاج ابوالفتح و حاج محمدجعفر | اعلام تشکیل مجلس وکلای تجار | |||||
| دوره پهلوی اول | |||||||||
| اول | ۳۰ آذر ۱۳۰۵ | محمدحسین امین‌الضرب | نواب رئیس: حاج میرزا ابوطالب اسلامیه و سرهنگ رضا قلیخان
منشی: غلامحسین کاشف و سپهر مخبر: عبدالحسین نیکپور خزانه‌دار: علی وکیلی |
نخستین جلسه اتاق تجارت تهران | |||||
| دوم | ۲۶ اسفند ۱۳۰۹ | محمدحسین امین‌الضرب | هیئت‌رئیسه: غلامحسین کاشف، حاج محمدحسین بلورفروشان، حاج میرزا علی‌محمد محلوجی | ||||||
| سوم | ۳۰ فرودین ۱۳۱۳ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: غلامحسین کاشف
منشی: احمد اخوان خزانه‌دار: رضا بوشهری |
||||||
| چهارم | ۶ تیر ۱۳۱۶ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: علی وکیلی
منشی: احمد اخوان خزانه‌دار: عبدالرزاق قاضی‌زاده |
||||||
| دوره پهلوی دوم | |||||||||
| اول | ۱۵ مهر ۱۳۲۱ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: عیسی کورس
منشی: احمد اخوان و حسن کاشانیان خزانه‌دار: عبدالرزاق قاضی‌زاده |
||||||
| دوم | ۲ آبان ۱۳۲۳ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: عیسی کورس و احمد اخوان
منشی: غلامحسین کاشف و حسن کاشانیان |
||||||
| سوم | ۱۷ آبان ۱۳۲۵ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: علی وکیلی و محمدرضا خرازی | ||||||
| چهارم | ۲۱ فروردین ۱۳۲۸ | عبدالحسین نیکپور | نایب‌رئیس: علی وکیلی و محمدرضا خرازی | ||||||
| پنجم | ۵ اسفند ۱۳۳۳ | عبدالحسین نیکپور، ابوالحسن صادقی | نایب‌رئیس: علی وکیلی، محمدرضا خرازی
منشی: احمد جلیل‌زاده خزانه‌دار: حسن هاشمی دبیرکل: حسین فرهودی |
||||||
| ششم | ۸ اسفند ۱۳۳۶ | ابوالحسن صادقی، علی وکیلی | نایب‌رئیس: محمدمهدی لاری و محمدجواد حریری
منشی: علی‌اکبر خسروشاهی، کاظم کورس دبیرکل: حسین فرهودی |
||||||
| هفتم | ۲۴ اسفند ۱۳۳۹ | علی وکیلی | نایب‌رئیس: محمدمهدی لاری و محمدجواد حریری
دبیران: علی‌اکبر خسروشاهی، کاظم کورس |
||||||
| هشتم | ۲۲ اسفند ۱۳۴۲ | علی وکیلی، محمد خسروشاهی | نایب‌رئیس: علی اکبر محلوجی و کاظم کورس- علی اکبر محلوجی و هوشنگ انصاری
دبیر و خزانه‌دار دوره وکیلی: علی‌اصغر پیرزاد و علی رحیم‌زاده خویی دبیر: قاسم هاشمی عضو هیئت‌رئیسه: رضا حکیم‌زاده |
||||||
| نهم | ۲۷ اسفند ۱۳۴۷ | محمد خسروشاهی | نایب‌رئیس: علی اکبر محلوجی و محمود دهدشتی
دبیر: علی‌محمد بنکدارپور خزانه‌دار: اکبر لاجوردیان از سال سوم به بعد نایب‌رئیس: علی اکبر محلوجی، علی رضایی و محمد دهدشتی دبیران هیئت‌رئیسه: عنایت بهبهانی و عبدالله خویی خزانه‌دار: علی‌محمد بنکدارپور |
||||||
| دهم | ۲۰ اسفند ۱۳۵۲ | محمد خسروشاهی، علی اکبر محلوجی، عنایت بهبهانی | نایب‌رئیس اول: محمدابراهیم نیکپور
نایب‌رئیس دوم: اکبر لاجوردیان خزانه‌دار: علی کوچکعلی دبیر: مهین افشار (آمنه ملکی) دبیر از سال دوم: حسن متین |
از این تاریخ به بعد اتاق بازرگانی تهران به صورت شعبه‌ای از اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران درمی‌آید. | |||||
| یازدهم | ۲۵ فروردین ۱۳۵۴ | عنایت بهبهانی | نایب‌رئیس: اکبر لاجوردیان، مهین افشار (آمنه ملکی)
دبیر هیئت‌رئیسه: علی توکلیان خزانه‌دار: علی کوچکعلی‌زاده |
در ۴ اردیبهشت ۱۳۵۷ عنایت بهبهانی از ریاست اتاق تهران استعفا داد و از این تاریخ به بعد طاهر ضیایی با حفظ سمت ریاست اتاق تهران را برعهده گرفت. | |||||
اسامی هیئت‌رئیسه اتاق پس از انقلاب
| دوره | تاریخ شروع | رئیس | اعضا هیئت‌رئیسه | توضیح | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| دوره جمهوری اسلامی | |||||||||
| اول | علینقی خاموشی | ||||||||
| شرایط سخت کشور ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، اعم از ترورها، تغییر دولت‌ها و ماه‌های نخست آغاز حملهٔ صدام حسین به ایران، از مهم‌ترین اتفاقات دوره نخست است. اعضای دوره نخست اتاق بازرگانی نقش مهمی در پیشبرد اقتصاد نوپای نظام جمهوری اسلامی ایران داشتند. نقش اتاق بازرگانی در تأمین سلاح و کالاهای موردنیاز مردم در این دوره بسیار مهم و بی‌بدیل بود. دولت وقت به‌رغم اینکه اعتقاد زیادی به تفکر انحصارگرایی داشت و اهمیت زیادی به بخش خصوصی نمی‌داد ولی رابطه خوبی با تجار و بازرگانان و اتاق بازرگانی داشت. | |||||||||
| دوم | علینقی خاموشی | ||||||||
| سوم | علینقی خاموشی | ||||||||
| چهارم | علینقی خاموشی | ||||||||
| پنجم | ۲۵ اسفند ۱۳۸۱ | محمدرضا بهزادیان- محمد نهاوندیان | هیئت‌رئیسه دوره بهزادیان: نایب‌رئیس اول: جمشید عدالتیان نایب‌رئیس دوم: علاءالدین میرمحمدصادقی- هیئت‌رئیسه دوره نهاوندیان: شاهرخ ظهیری، علاءالدین میرمحمدصادقی
خزانه‌دار: محمد مهدی رئیس‌زاده منشی: عباسعلی قصاعی‌زاده منشی دبیرکل دوره بهزادیان: محمدمهدی رئیس‌زاده - دبیرکل دوره نهاوندیان: محمدمهدی راسخ |
در ۴ بهمن ۱۳۸۴ محمدرضا بهزادیان استیضاح و برکنار می‌شود و محمد نهاوندیان به ریاست اتاق را برعهده می‌گیرد. | |||||
| ورود اصلاح‌طلبان به اتاق بازرگانی به حضور چند تن از اعضای آن‌ها انجامید. محمدرضا بهزادیان برای ریاست اتاق بازرگانی برنامه‌ریزی کرد و سرانجام موفق شد ۳ سال به‌عنوان رئیس اتاق بازرگانی تهران فعالیت کند. تعدد جناح‌های سیاسی در این دوره از انتخابات، به سیاسی شدن بیشتر اتاق بازرگانی انجامید که بسیاری از منتقدان، این دوره را، دوره جایگزینی سیاست به‌جای اقتصاد در اتاق بازرگانی می‌دانند. | |||||||||
| ششم | ۲ اسفند ۱۳۸۵ | محمد نهاوندیان- یحیی آل‌اسحاق |
دبیرکل: محمدمهدی راسخ |
||||||
| هفتم | ۴ اسفند ۱۳۸۹ | یحیی آل‌اسحاق | هیئت‌رئیسه: محمد صادق مفتح، علاءالدین میرمحمدصادقی
خزانه‌دار: حمید حسینی منشی: محمدحسین برخوردار دبیرکل: محمدمهدی راسخ، احمد دوست‌حسینی و ابراهیم بهادرانی |
||||||
| هشتم | ۱۸ اسفند ۱۳۹۳ | مسعود خوانساری | هیئت‌رئیسه: مهدی جهانگیری، علاءالدین میرمحمدصادقی، سیده فاطمه مقیمی
خزانه‌دار: حامد واحدی دبیرکل: بهمن عشقی | ||||||
| نهم | ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ | مسعود خوانساری[33] | نایب‌رئیس اول: علاءالدین میرمحمدصادقی، نایب‌رئیس دوم: محمد اتابک
منشی: سیده فاطمه مقیمی خزانه‌دار: ناصر ریاحی دبیرکل: بهمن عشقی |
||||||
| در دوره نهم فهرست ائتلاف برای فردا با بالاترین رای پیروز انتخابات نهمین دوره اتاق بازرگانی تهران شد و با رأی‌آوری ۴۰ کاندیدای موجود در لیستِ ائتلافش در انتخابات اتاق بازرگانی تهران پیروزی قاطعانه‌ای کسب کرد و هر ۴۰ کاندیدای این ائتلاف به اتاق بازرگانی تهران راه پیدا کردند.[34][35][36] | |||||||||
| دهم | ۷ خرداد ۱۴۰۲ | محمود نجفی عرب | نایب‌رئیس اول: مهدی صادقی نیارکی، نایب‌رئیس دوم: شهاب جوانمردی
منشی: فرزین فردیس خزانه‌دار: عباس آرگون دبیرکل: بهمن عشقی | ||||||
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
