آنتی‌اکسیدانت‌ها یا پاداُکسَنده‌ها[1][2] (به انگلیسی: Antioxidant) ترکیباتی هستند که مانع اکسیداسیون می‌شوند. اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی است که می‌تواند رادیکال‌های آزاد تولید کند، در نتیجه منجر به واکنش‌های زنجیره ای می‌شود که ممکن است به سلول‌های موجودات زنده آسیب برساند. آنتی‌اکسیدانت‌هایی مانند تیول یا اسید اسکوربیک (ویتامین C) این واکنش‌های زنجیره ای را قطع می‌کنند. برای تعادل استرس اکسیداتیو، گیاهان و حیوانات سیستم‌های پیچیده‌ای از آنتی‌اکسیدانت‌های همپوشانی را حفظ می‌کنند، مانند گلوتاتیون و آنزیم‌ها (به عنوان مثال، کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز) که به صورت داخلی تولید می‌شوند، یا آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C و ویتامین E که از طریق تغذیه تأمین می‌شوند.
اصطلاح «آنتی اکسیدانت» برای دو گروه کاملاً متفاوت از مواد استفاده می‌شود: مواد شیمیایی صنعتی که برای جلوگیری از اکسیداسیون به محصولات اضافه می‌شوند، و ترکیبات طبیعی که در غذاها و بافت‌ها وجود دارند. آنتی‌اکسیدانت‌های صنعتی کاربردهای گوناگونی دارند، به عنوان مثال: به عنوان مواد نگهدارنده در مواد غذایی و آرایشی و بهداشتی عمل می‌کنند و از اکسیداسیون در سوخت‌ها جلوگیری می‌کنند.[3]
- لوتئین و زآگزانتین از مواد آنتی‌اکسیدانتی هستند که در تخم‌مرغ وجود دارند. این مواد آنتی‌اکسیدانت باعث جلوگیری از پیدایش سرطان و بیماری‌های دیگری مانند آب‌مروارید می‌شوند. از آنتی‌اکسیدانت‌های مهم بدن می‌توان از ویتامین ای نام برد.
- ویتامین ث: یک ویتامین محلول در آب است که در همه مایعات بدن وجود دارد. از این روی یکی از نخستین مواد دفاعی بدن است ولی نمی‌تواند در بدن ذخیره شود، از این روی باید به‌طور منظم و پیوسته میوه و سبزی مصرف کرد. نیاز روزانه آن ۶۰ میلی‌گرم است. دریافت ویتامین ث به مقدار بیش از دوهزار میلی‌گرم در روز در برخی افراد پیامدهای زیانباری مانند پیدایش سنگ کلیه، تهوع و اسهال دارد. مهم‌ترین منابع این ویتامین عبارتند از: مرکبات، فلفل سبز، کلم بروکلی، سبزی‌های برگی شکل سبزرنگ، کیوی، کلم، طالبی، توت‌فرنگی، اسفناج و سیب‌زمینی.
- ویتامین ای: یک ویتامین محلول در چربی است که همراه با چربی‌ها در کبد و سایر بافت‌های بدن ذخیره می‌شود. ویتامین ای اثرات مهمی در بدن مانند تأخیر در پیری سلول‌ها و درمان آفتاب‌سوختگی دارد. نیاز روزانه آن در مردان پانزده واحد و در زنان دوازده واحد است. منابع غذایی مهم که ویتامین ای دارند، عبارت‌اند از: دانه‌های روغنی، جوانه گندم، آجیل، غلات سبوس‌دار و سبزی‌های برگی شکل سبزرنگ.
- بتاکاروتن: پیش‌ساز ویتامین آ است و در بدن تبدیل به ویتامین آ می‌شود. بررسی بیش از ۶۰۰ کاروتنوئید مختلف نشان داده‌است که بتاکاروتن (یکی از کاروتنوئیدهای مهم) سبزی‌ها و میوه‌های سبز، زرد و نارنجی را از تخریب ناشی از نور خورشید حفظ می‌کند، بنابراین گمان بر این است که چنین اثری را نیز در بدن داشته باشد. اندازه معینی برای دریافت آن وجود ندارد. هویج، کدو تنبل، انواع کلم بروکلی، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج، گوجه‌فرنگی، طالبی، هلو و زردآلو منابع غنی بتاکاروتن هستند. توجه شود که ویتامین آ نقش آنتی‌اکسیدانتی ندارد و دریافت مقادیر بالای آن برای بدن مسمومیت زا و خطرناک است.
- سلنیم: این ماده معدنی مانع تخریب سلول‌های بدن توسط مواد اکسیژن دار می‌شود، بنابراین از بروز سرطان جلوگیری می‌کند. بهتر است سلنیم لازم از طریق مواد غذایی دریافت شود زیرا دریافت اندازه‌های بالای سلنیم از راه مکمل‌ها برای بدن سمی و خطرناک است. بهترین منابع غذایی شامل: ماهی، گوشت قرمز، غلات، حبوبات، تخم‌مرغ، مرغ و سیر است. سبزی‌هایی که در خاک‌های غنی از سلنیم، رشد می‌کنند نیز منبع خوبی از سلنیم هستند.
اگر چه سیستم‌های آنزیمی گوناگونی برای خنثی کردن رادیکال‌های آزاد در بدن وجود دارند اما آنتی‌اکسیدانت‌های اصلی عبارتند از: ویتامین ای، ویتامین ث و بتاکاروتن. سلنیم نیز به‌عنوان یک ماده معدنی نقش آنتی‌اکسیدانتی مهمی دارد. بدن قادر به تولید این ویتامین‌ها و ماده معدنی نیست، بنابراین بایستی از راه خوراک آنها را دریافت کرد. اکسیدکننده‌ها به اشکال گوناگونی وجود دارند که معروف‌ترین و خطرناک‌ترین آنها رادیکال‌های آزاد هستند.[4]
فعالیت برخی از رادیکال‌های آزاد در بدن منجر به ایجاد انواع دژنراسیون، سرطان، دیابت، نارسایی قلب، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی، پیری زودرس، آسیب‌های چشمی و در کل ضعف دستگاه ایمنی بدن می‌شود. آنتی‌اکسیدانت‌ها به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با رادیکال‌های آزاد و بازسازی سلول‌های تخریب شده شناخته می‌شوند چرا که موجب افزایش کارایی دستگاه ایمنی بدن در برابر انواع بیماری‌ها می‌شوند.[5] آنتی‌اکسیدانت‌ها خطر گسترش بیماری آلزایمر را کاهش می‌دهند.[6][7]
استرس اکسیداتیو چیرگی رادیکال‌های آزاد بر دفاع آنتی‌اکسیدانتی بدن است. دستگاه برق‌کافت و استیک آلکالاین نیز با تولید آب یون‌زدوده می‌توانند باعث بالا رفتن دفاع آنتی‌اکسیدانتی بدن شوند و از پیدایش بیماری‌های در پیوند با استرس اکسیداتیو جلوگیری کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که آب آشامیدنی قلیایی تأثیرات سلامت بخش ویژه‌ای از قبیل پیشگیری از سرطان دارد.[8][9]
آزمایش بر روی موش
سودهای کاربرد ویتامین ث و بسیاری از مکمل‌های خوراکی دیگر از پشتیبانی علمی بهره‌مند نیستند. برای نمونه در دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ آنتی‌اکسیدانت‌های مکمل گوناگون از راه خوراک یا تزریق مستقیم در جریان خون به بدن موش‌های آزمایشگاهی وارد شدند. حتی ژنتیک گروهی از موش‌ها اصلاح شد تا رمز ژنتیکی برای آنتی‌اکسیدانت‌های خاص نسبت به موش‌های آزمایشگاهی اصلاح نشده فعال‌تر باشند اما نتیجه همه روش‌های به کار گرفته مشابه بود: زیاد بودن آنتی‌اکسیدانت‌ها نه آسیب‌های سال‌خوردگی را تسکین می‌داد و نه از هجوم بیماری پیشگیری می‌کرد. هرگز واقعاً ثابت نشد که آنتی‌اکسیدانت‌ها طول عمر را افزایش می‌دهند.[10]
آزمایش بر روی انسان
از دهه ۱۹۷۰ تا کنون آزمایش کنندگان بسیاری می‌کوشیدند که دریابند چه اندازه مکمل آنتی‌اکسیدانتی برای تندرستی انسان نیاز است اما نتایج به هیچ وجه امیدبخش نبودند. تحقیقات در مورد تأثیر بتاکاروتن بر سیگار و سرطان ریه، یائسگی و سرطان پستان هیچ نکته مثبتی نشان نداده‌اند. تنها در هفت پژوهش کاربرد مکمل‌ها باعث کاهش خطر بیماری قلبی-عروقی و سرطان لوزالمعده شده‌است.[10]
- دنهام هارمن (ارائه‌دهنده نظریه رادیکال آزاد و پیری)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
