پانتورانیسم
ایدیولوژی نژادگرایانه و فاشیستی / From Wikipedia, the free encyclopedia
تورانیسم که با نام پانتورانیسم هم شناخته میشود ایدئولوژی بود که توسط یک فرد مجارستانی ساخته و پرداخته شد. این روش فکر به منظور مقابله با روش فکرهای دیگر کشورهای اروپایی (مثل پان اسلاویسم و پان ژرمنیسم) همزمان با شکلگیری و رشد فزاینده ایدئولوژیهای ملی گرایی اروپایی، برای یارگیری مجارستانیها و اتحاد آنها با کشورهای ترکزبان مانند عثمانی و برخی قومیتهای اورالی زیر سایه امپراتوری تزار روسیه ساخته شد و هدف آنها یارگیری سیاسی برای مقابله با همدیگر بود. ریشه اصلی کلمه پان تورانیسم به کتاب شاهنامه فردوسی و سرزمین افسانهای توران برمیگردد و در واقع خود توران واژه ای ایرانی است و تورانیان هم مردمی ایرانی تبار در خارج از فلات ایران بودند. ایده پان تورانیسم ۵۰ سال پیش از شعلهور شدن جنگ جهانی اول شکل گرفت.[1][2]
در اوایل سده بیستم برخی از اندیشمندان و سیاستمداران ترکیه و تاتارستان در تعریف توران آن را تبدیل به وسیلهای برای توجیه پانترکیسم قرار دادند و این منطقه اساطیری را «همه سرزمین ها و کشورهایی که در آن به ترکی سخن گفته میشود» تعریف نمودند.[3] این موضوعی است که در ادبیات سیاسی ترکیه هنوز هم کم و بیش مطرح است. طبق این ادبیات سیاسی، پان تورانیسم به اندیشه متحد کردن همه ترکان جهان و سرزمینهای آنان گفته میشود. در اوایل سده بیستم، بعضی روشنفکران و سیاست پردازان ترکیه مانند ضیا گوک آلپ و انور پاشا از اندیشه اتحاد ترکان دفاع کردند. حتی انور پاشا که از فرماندهان مشهور ارتش عثمانی بود، بعد از شکست امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول و قطع کمک بلشویکها، در سال ۱۹۲۲ برای تحقق خیال متحد کردن ترکان آسیای مرکزی به آنجا رفته و در زد و خوردهایی که در تاجیکستان کنونی با بلشویکها رخ داد، جان خود را از دست داد. همچنین، اندیشمند معروف پان ترک، ضیا گوک آلپ در کتاب «پایه های پان ترکیسم» و در تعریف «تورانیسم» نوشت که عثمانیها، آذربایجانیها، تاتارها و ترکان آسیای مرکزی مشمول پان تورانیسم میشوند اما «این اندیشه شامل مجارها، تونگوزها، مغولها و فنلاندیها نیست.»[4]