فر کیانی (نماد فروهر)
نمادی ایرانی که برای نماد دین زرتشت نیز بکارگرفته میشود / From Wikipedia, the free encyclopedia
نماد فر کیانی (که به نماد فَرَوَهر مشهور است)[1] نشان پیکر بالداری است. این پیکر در دیدگاه بعضی باستانشناسان و ایرانشناسان به نماد اهورامزدا معرفی شدهاست. نماد خورشید بالدار در فرهنگ خاورمیانه و در تمدن مصر، سوریه، و آشور تاریخی طولانی دارد و نماد فروهر اقتباسی از آن است. نماد فروهر، نماد پادشاهی کشور ایران است. نامیدن این نماد به عنوان نماد فَرَوَهَر به قرن نوزدهم میلادی برمیگردد . دانشمندان همواره در مورد نماد فروهر اختلاف نظر داشتهاند. بعضی انگشتشمار از نوشتههای علمی، این نماد را اهورامزدا میدانند که اشتباه به نظر میرسد؛ زیرا اهورامزدا نه مذکر است و نه مؤنث. دراصل خداوند موجود زمینی نیست که جنسیت داشته باشد. همچنین دست نیایش را به درگاه خداوند بلند کردهاست. مدرکی دال بر اینکه تصویر پیامبر زرتشت باشد هم وجود ندارد.[2] از آنجایی که پیامبر زرتشت پارچهای به سر میبسته و تاج پادشاهی بر سر نداشت این احتمال کمرنگ میشود؛ زیرا پیکری که در میان بالهای شاهین مشاهده میشود، تاج پادشاهی بر سر دارد؛ بنابراین میتوان به این نتیجه رسید که این پیکر، پیامبر زرتشت نیست؛ زیرا دارای تاج و جامه پادشاهی است و گردی پیمان (حلقهٔ پیمان به کشور) را به دست گرفتهاست. در دیرباز گردی پیمان همانند تاج، عصا و بازوبند پادشاهی از ابزارهای پادشاهان ایران محسوب میشدهاست. بسیاری دیگر فر کیانی را نماد فر پادشاهی میدانند که مستند و معقول است. تصویر انسان در میان بالهای شاهین، هویت بهخصوصی ندارد و به تمام پادشاهان ایران گفته میشود که این نماد را برای بیان هویت ایرانی خود بکار برده و در سنگنبشتهها کندهکاری کردهاند؛ بنابراین میتوان به این نتیجه رسید که این پیکر، در واقع نماد فر پادشاهی ایران است. اما زرتشتیان زمان هخامنشی این نماد را بر بالای آتشکدههای خود نصب میکردند و آن را مقدس و نماد نژاد خود میدانستند. در سکهٔ یافت شده مربوط به پیش از دوره اشکانیان و سده سوم پیش از میلاد مسیح، وادفَرَداد یکم، فرترکه پارس درحالی در مقابل آتشکده زرتشتی و درفش کاویانی در حال نیایش است که در بالای آتشکده، نماد فر کیانی به وضوح مشخص است؛ ولی درمجموع بنا بر سکههای یافته شده و کتیبههای باستانی پیش از اسلام، قطعی است که فر کیانی نماد هویت ایرانی بوده و در طرف مقابل دارِ مهر (جام آتش) به عنوان نماد مزدیسنا محسوب میشدهاست.
علیرضا شاهپور شهبازی باستانشناس ایرانی در کتاب راهنمای مستند تخت جمشید این نماد را فر کیانی معرفی میکند و نام فَرَوَهَر را نامی غلط برمیشمرد که به اشتباه رایج شدهاست.[1]