خلافت اموی
یکی از سلسلههای اعراب در ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
خلافت اموی، خلافت بنی امیه یا امویان (۴۱–۱۳۲ ه.ق/۶۶۱–۷۵۰ م: عربی: ٱلْأُمَوِیُّون یا بَنُو أُمَیَّة)، دومین خلافت اصلی از مجموع چهار خلافت بزرگ بنیان نهاده شده بعد از درگذشت محمد بود. خلفای اموی همگی از خاندان بنی امیه (فرزندان امیه) بودند. عثمان بن عفان سومین خلیفه از خلفای راشدین نیز از بنی امیه بود. معاویه بن ابوسفیان (که برای مدتی طولانی در زمان خلفای راشدین فرماندار شام بود) پس از پایان فتنه اول (۶۶۱ میلادی) بهعنوان بنیانگذار سلسله امویان، برای نخستین بار در تاریخ اسلام، انتخاب خلیفه را موروثی نمود. در تاریخ اسلام بعد از مرگ معاویه، فتنه دوم آغاز شد و به مدت ۱۲ سال بین مسلمانان بر سر تعیین خلیفه نزاع، کشمکش و درگیری بود. مروان اول (مروان بن حکم) از شاخهای دیگر از قبیله بنی امیه، پس از خلافت معاویه دوم، نهایتاً قدرت بنی امیه را تثبیت کرد و عبدالملک مروان (خلیفه بعد از مروان) نیز با کشتن عبداله بن زبیر (در محاصره مکه در سال ۶۹۲) به فتنه دوم پایان داد.[3] شام پس از فتنه دوم به عنوان پایگاه قدرت امویان تقویت شد و دمشق به عنوان پایتخت امویان باقی ماند.
خلافت اموی ٱلْخِلَافَة ٱلْأُمَوِیَّة | |||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۶۶۱–۷۵۰ | |||||||||||||||||||||||||||||||
اوج گسترش خلافت اموی در سال ۷۲۰م، تحت خلیفه عمر دوم | |||||||||||||||||||||||||||||||
وضعیت | خلافت | ||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | |||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت در تبعید | قرطبه (۷۵۶–۱۰۳۱) | ||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | رسمی: عربی کلاسیک زبانهای رسمی در مناطق دیگر تا سال ۷۰۰: قبطی، یونانی، لاتین، فارسی میانه زبانهای دیگر: آرامی، بربر، رومی آفریقایی، مستعربی، سندی، گرجی، پراکریت، | ||||||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | اسلامی | ||||||||||||||||||||||||||||||
حکومت | سلطنت موروثی خلافت | ||||||||||||||||||||||||||||||
خلیفه (امیرالمؤمنین) | |||||||||||||||||||||||||||||||
• ۶۶۱–۶۸۰ | معاویه یکم (نخستین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
• ۷۴۴–۷۵۰ | مروان دوم (آخرین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۶۱ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۷۵۰ | |||||||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||
۷۲۰[2] | ۱۱٬۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۴٬۳۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | |||||||||||||||||||||||||||||||
|
بنی امیه فتوحات مسلمانان را ادامه دادند و فرارود، سند، مغرب عربی و اندلس (شبهجزیره ایبری) را به خلافت مسلمین افزودند. سرزمین شام (سوریه و اردن امروزی) مرکز اصلی خلافت امویان و شهر دمشق پایتخت امویان بود. امپراتوری بنی امیه ۱۱٫۱۰۰٫۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت داشت،[2] این پهنه کشورداری خلافت بنی امیه را در زمره یکی از پهناورترین امپراتوریها قرار دادهاست. خلافت بنی امیه در سال ۷۵۰ میلادی توسط خلافت عباسی سرنگون گردید. پس از واژگونی خلافت اموی، بازماندگان خلافت اموی در کوردوبا (قرطبه) در آغاز امارت قرطبه و بعدها خلافت قرطبه را بنیان نهادند. در دوره این خلافت (قرطبه)، سرزمین قرطبه به یک مرکز علمی، فلسفی و پزشکی در جهان تبدیل گشت که نهایتاً به دوران طلایی اسلام انجامید.[4][5] سرزمینهای تحت حکومت بنی امیه حدود ۶۹ میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده بودند که حدود ۳۰ درصد جمعیت جهان در آن دوران محسوب میشد.[6]
قلمروی خلافت اموی شامل قومیتهای گوناگون با فرهنگهای گوناگون بود. مسیحیان، که در آن زمان اکثریت جمعیت خلافت را تشکیل میدادند، و یهودیان اجازه داشتند دین خود را حفظ کنند، اما باید مالیات جزیه، که مسلمانان از آن معاف بودند، را پرداخت میکردند. مسلمانان نیز ملزم به پرداخت مالیات زکات بودند که برای برنامههای رفاهی مختلف[7][8] برای مسلمانان یا نوکیشان مسلمان در نظر گرفته شده بود.[9] در زمان خلفای اولیه اموی، مسیحیان دارای مناصب مهمی در دستگاه اداری بودند و برخی از آنان سابقه خدمت در دستگاه اداری امپراتوری بیزانس را داشتند. بهکارگیری مسیحیان بخشی از سیاستی بود که به دلیل حضور جمعیت بزرگ مسیحی در استانهای فتح شده، مانند شام، ضروری بود. این سیاست محبوبیت معاویه را افزایش داد و شام را به عنوان پایگاه قدرت او تثبیت کرد.[10][11] دوران بنی امیه را اغلب دوره شکلگیری هنر اسلامی میدانند.[12] دیندارترین خلیفه اموی عمر بن عبدالعزیز بن مروان و واپسین آنها مروان بن محمد بن مروان بود که در جنگ زاب به سال ۱۳۲ هجری (۷۵۰ میلادی) شکست خورد و خلافت مسلمانان از یک تیرهٔ قریش یعنی امویان به دیگر تیرهٔ قریش یعنی بنی عباس منتقل شد.