توحید (اسلام)
اعتقاد بر یگانه بودن خداوند در دین اسلام / From Wikipedia, the free encyclopedia
توحید در عربی به معنی تکخداپرستی است و اینگونه باور، بنیادیترین اصل اعتقادی در اسلام و به معنای یکتا و بیمانند دانستن خدا و همچنین بیشریک بودن او در آفریدن جهان هستی است. نخستین جملات محمد، پیامبر اسلام، در آغاز فراخواندن مردم به اسلام، حاوی گواهی دادن بر یکتایی خدا و پرهیز از چندخداپرستی بودهاست. توحید همچنین در قرآن و روایات نقل شده از امامان شیعه، مورد توجه قرار گرفته و سورهٔ توحید در همین موضوع است.
در فرهنگ اسلامی تکخداپرستی امری بایسته و چندخداپرستی نکوهیده اعلام شدهاست. چندخداپرستی را در اسلام شِرک مینامند که در متون و گفتمان اسلامی بار منفی زیادی دارد.
متکلمان مسلمان برای تکخداپرستی مراتبی برشمردهاند، از این قرار:
- توحید ذاتی (تکخدایی سرشتین) به معنای باور به یگانگی ذات خدا.
- توحید صفاتی (تکخدایی ویژگیها) به معنای یکی بودن ذات الهی با صفات او.
- توحید افعالی (تکخدایی کرداری) به معنای آنکه تمام نیرو ها وحرکات در جهان از یک ذات است.
- توحید عبادی (تکخدایی نیایشی) به معنای آنکه جز خدا کسی سزاوار پرستش نیست.
این موارد، چهار مرتبه در باور به توحید است که اولین مرتبهٔ آن توحید ذاتی و بالاترین مرتبه، توحید افعالی است.
روحانیان شیعه، در آثار فراوانی به مسئله تکخداپرستی پرداختهاند؛ برخی از این کتابها بهطور مستقل دربارهٔ توحید است و برخی دیگر، بخشی دربارهٔ توحید دارند.
(کتاب التوحید شیخ صدوق، گوهر مرادعبدالرزاق لاهیجی، الرسائل التوحیدیه علامه طباطبایی و توحید مرتضی مطهری، از این موارد است). گروهی از اهل سنت ازجمله ابن تیمیه، محمد بن عبدالوهاب و عبدالعزیز بنباز، اعتقاد به شفاعت و توسل به پیامبران و اولیای الهی پس از مرگ آنان را از نشانههای چندخداپرستی و عدم باور به توحید عبادی دانستهاند. شیعیان در پاسخ میگویند که بر خلاف بتپرستان، پیامبر را ربّ و زمامدار هستی نمیدانند و قصدشان از تکریم پیامبران و اولیای الهی، تقرب جستن به پروردگار از طریق آنهاست.[1][2]