Serantesko gotorlekuak

Serantesko gotorlekuak
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Herria	Santurtzi
Kokapen fisikoa	Serantes
Koordenatuak	43°20′01″N 3°03′32″W
Historia eta erabilera
Eraikuntza	XIX. mendea
Jabea	Santurtziko Udala
Ondarea
	72
Kontaktua
Helbidea	Serantes Igoera, 14

Serantesko gotorlekuak izen bereko mendian dauden hiru gotorleku militarrak dira, Santurtzin kokaturikoak. Nahiz eta egungo gotorlekuen aztarnak XIX. mendekoak izan Filipe V.a Espainiakoa eta Espainiako Ondorengotzaren Gerratik aurrera badaude gotorleku militarrak mendi honen hegaletan^[1].

Datu azkarrak Kokapena, Herrialdea ...

Itxi

Serantes mendiko gotorlekuak hiru dira:

Dorrea: Tontorrean, 452 metroko altueran, 1868an dorrea eraiki zuten karlisten setioa saihesteko. Bertan, kareharrizko harlanduz egindako talaiatik^[2] Bilboko itsasadarra ez ezik Oitz, Sollube, Durangaldeako haitzak eta, egun irekietan, Billano ere, kontrolatu daitezke. Bi solairukoa, beheko solairuan bost kanoi-zulo zituen.
Fortea: Hamalau urte geroago, 1880an, "Nueve Cruces" izeneko muinoan eta 324 metroko altueran, forte bat eraiki zuten. Lubanarroa zuela, 6800 m² bere azaleran lau pabilioi gudarosteentzat, bi biltegiarentzat eta beste bat ofizialentzat zituen. Gudaroste liberalek erabili zuten 1910 arte^[3]. 1962an Santurtziko Udalak, Espainiako gobernuaren eskuetatik jaso zuen. Gertuko larreetan Pazko Igandearen osteko astelehenean "Cornites" izeneko erromeria ospatzen dute.
"El Mazo" bolborategia: 245 metroko altueran, XIX. mendearen bukaeran, Kubako guda zela eta, Bizkaiko golkoan Espainiak zituen gotorlekuak gotortu zituzten. Bolborategia eraikitzeaz gain, bateria gehiago jarri zituzten Bilboko itsasadarra defenditzeko. 1932 arte bertan gudarosteak zeuden, 1936 arte lau soldadu eta kabo bat zirenak.

Gotorleku guztiek bere teilatuak galdu dituzte. Utzita eta bandaloen eskuetan, ondareak galtzear daude. 2017ko ekainaren 26an Eusko Jaurlaritzak monumentu izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna^[4].

Serantes mendia Abraren ezkerraldean dago, 450,84 metroko altuera du eta ageri-ageriko mugarri orografikoa da itsasadarraren ingurunean. Menditik, ikusmiran hartzen dira kostaldeko eremu zabal bat, Bilboraino doan itsasadarraren harana eta Bilbora sartzeko bide historikoek eta egungoek osatzen duten gunearen ikuspegi zabala.

Serantesko gotorleku-multzoa lerro baten gainean dago ezarria, El Mazo (245 m. g.g.b.) muinoan hasi, eta mendiko gailurreraino heltzen dena. Behatoki natural bat da, ikusmira ederra eskaintzen duena; erabat urbanizatutako ingurune baten ondoan dago, eta, egun, Bilbo Handiko naturagune nagusietako bat da.

Gotorleku-sistemaren elementu nagusiak Serantes Gotorlekua eta gailurreko Dorre Handia dira, eta, haietara heltzeko, nagusiki, bide bihurri bat hartu behar da, gotorlekuak diseinatu zituzten ingeniari militarrek egina.

Gotorlekuak pentagono irregular baten oinplanoa du, 8.500 m2-ko azalera duena, gutxi gorabehera. Nahiz eta azken gerra karlistaren garaian Serantesko gortorlekuak aipatzen diren (1875), oraingo gotorlekua geroago eraiki zen, 1879an proiektua onartu ondoren, Bilboko Itsasadarreko defentsa-sistemaren berrantolaketaren testuinguruan, eta lanak 1882an bukatu ziren. Inguruan duen lubanarroa 3–4 m-koa da sakon, eta, iparraldeko angeluan, kanoi-zulo bat du. Gotorlekuak altuera txikiko parapeto bat du inguruan. Barrura sartzeko, guardia-aretoa zeharkatu behar zen, bi isurialdeko pabiloi bat, arku eskartzanodun sarbide-baoak dituena (2012-2013 urteetan zaharberritu zen).

Guardia-aretotik, gotorlekuko kale edo galeria nagusira sartzen da, eta, haren alboetan, eraikuntzen hondarrak daude: ezkerraldean, pabiloiek osatutako lau lerro, zeharka antolatuak (hiru pabiloi, eta bi pabiloi independentek osatutako beste lerro bat), eta, haien iparraldean, luzetara antolatutako pabiloi bat, horma gezi-leihodunak dituena. Kale nagusiko eskuinaldean, pabiloi handi bat dago, paraleloan antolatua: partez berreraiki da, estalkiraino.

Partez kontserbatzen dira gotorlekuaren eta gelen inguruko harresiak. Harlangaitzez edo kareharrizko harlanduxkoz eginak dira, eta, izkinetan, harlanduak dituzte. Eraikinetan, bao gezi-leihodunak daude, adreiluz inguratuak, garaiko gotorlekuen tankerara. Zenbait pabiloi gotorlekuko soldaduen eta gobernadorearen aterpe gisa erabiltzen ziren; pabiloi bat munizioen biltegia zen, eta beste batean, sukaldea eta janari-biltegia zeuden.

Gotorlekua XX. mendearen hasierara arte erabili zen (1915 inguruan artilleria kendu zen, nahiz eta bizitoki izan zen 1926ra arte, eta 1928an eraisteko asmoa hartu zen).

Serantesko gailurrean, dorrea dago. 1879ko proiektua onartzeko dokumentuan dator ere (non «Torre avanzada del Serantes» deitzen zaion), eta bere obrak 1881ean bukatu ziren. Harlandu irregularrez egindako eraikina da; lau angeluko oinplanoa eta bi altuera ditu, eta zabaltza bat, garitoiz inguratua, erdiko errematea izan zuena. Beheko aldean, albo bakoitzean, bost kanoi-zulo daude, eta beste bana izkinetan; goiko aldean ere, kanoi-zuloak daude, hego-ekialdeko fatxadan bao zabalagokoak direnak. Egun, ia osorik galdu dira terrazadun itxitura eta erdiko erremateko atala; gainera, dorreko harresiak oso hondatuta daude, eta lehenbailehen sendotu beharra dute.

Oro har, egungo egoera aintzat hartuta, kontserbatutako egiturak hondarrak dira, eraikuntzak bainoago. Gotorlekuan, hormen oinarriak kontserbatzen dira, izan altuera handia edo txikia, eta erraz antzematen dira multzoaren oinplanoa, forma eta antolamendua. Dorreak, kontserbazio-egoera halamoduzkoan egonda ere, zutik dirau, eta gailurreko irudiaren erreferentea da. Hondarrak dimentsioak eta interpretagarritasuna aintzat hartuta XIX. mendeko arkitektura militarraren lekukotza dira, Bizkaiko esanguratsuena. Gainera, gotorlekuen hondarrak paisaian daude txertatuta, eta haren berezko elementuak dira, ingurune naturalari interes kultural nabarmeneko osagai bat gehituz. Hori dela-eta, lehengoratze-jarduera edo esku-hartze oro ikuspegi integratzaile batetik egin behar da, eta zaharberritze- eta berreraikitze-lanek helburu izango dute elementu guztien berezko ezaugarriak zaintzea, oinarri hartuta ingurunean eta Serantesko paisaian inpaktu negatiborik izango ez duten testuradun eta koloredun materialak eta akaberak.

Joseba Trancho : "Serantes Mendia". 1997.
Javier Sánchez : "La vuelta a Bilbao a través de sus montes y su historia". Bilbo: Bilboko Udala. 2007

Edukiaren zati bat monumentu hau sailkatutako kultura-ondasun izendatzen duen lege testutik hartu da. Izan ere, testua jabari publikokoa da eta ez du jabetza intelektualik, Espainiako Jabetza Intelektualaren Legeko 13. artikuluan xedatu denez (Espainiako Aldizkari Ofiziala, 97. zenbakia, 1996-04-22).