Kaliningrad

Kaliningrad^[1] (errusieraz: Калининград), lehenago Königsberg (alemanez: Königsberg; errusieraz: Кёнигсберг; polonieraz: Królewiec; antzinako prusieraz: Twānksta, Kunnegsgarbs, Knigsberg; lituanieraz: Karaliaučius) deitua, Errusiako mendebaldeko hiria eta ibai-portua da, Kaliningrad oblasteko hiriburua. Polonia eta Lituania arteko errusiar barrendegia da, Baltikoaren ertzean dagoena. Geografikoki, bai oblasta, bai hiriburua, Errusiatik bereizirik daude. 2010ean 431.402 biztanle zituen^[2].

Kaliningrad Калининград Königsberg Кёнигсберг
centre of oblast (en)
Kaliningradeko katedrala, inguru modernoaren erdialdean Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Errusia
Exklabe	Kaliningrad oblasta
Hiri okruga	Kaliningrad Urban Okrug
Alkatea	Aleksandr Jaroxuk
Izen ofiziala	Калининград
Jatorrizko izena	Калининград Königsberg Кёнигсберг
Posta kodea	236000
Geografia
Koordenatuak	54°43′N 20°30′E
Azalera	223,03 km²
Altuera	4,8
Demografia
Biztanleria	489.735 (2023) −714 (2021)
Dentsitatea	2.180 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1255
Telefono aurrizkia	4812
Ordu eremua	UTC+02:00
Hiri senidetuak	Zeitz, Bremerhaven, Omsk, Brest, Cagliari, Cherbourg-Octeville, Dalian, Erevan, Forlì, Homel, Guyuan, Hanburgo, Hrodna, Krasnoiarsk, Minsk, Potsdam, Samara, Severodvinsk, Jaroslavl, Baranavitxi, Patras, Karlshamn udalerria, Bodenwerder, Kalininsky District (en) , Mühlhausen, Catania, Klaipėda, Aalborg, Odense, Kiel, Rostock, Lichtenberg, Southampton, Cork, Kaunas, Panevėžys, Šiauliai, Vilnius, Groningen, Bialystok, Gdańsk, Elbląg, Łódź, Olsztyn, Racibórz, Toruń, Zabrze, Zwolle, Mexiko Hiria, Malmö udalerria, Norfolk, Burlöv udalerria, Kalmar udalerria, Kętrzyn barrutia, Kherson, Turku eta Gdynia
Matrikula	39
http://www.klgd.ru

Geografia

Hiria Vistularen itsas aintziraren iparraldean dago, Pregolia ibaiaren bokalean, Itsaso Baltikoaren ertzean.

Klima

Datu klimatikoak (Kaliningrad)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	12.7	15.6	23.0	31.7	30.6	33.5	36.3	36.5	31.2	26.4	19.4	13.3	36.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	0.7	1.5	5.6	12.3	18.0	20.5	23.0	22.6	17.6	12.1	5.6	1.9	11.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	-1.5	-1.1	2.0	7.3	12.5	15.5	18.1	17.6	13.1	8.4	3.3	-0.3	7.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-3.8	-3.5	-1.1	2.9	7.5	10.9	13.6	13.1	9.3	5.2	1.1	-2.5	4.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-32.5	-33.3	-21.7	-5.4	-3.1	0.7	4.5	1.6	-2.0	-11.2	-18.7	-25.6	-33.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	68	49	51	36	54	78	76	96	74	82	82	72	818
Euri egunak (≥ 1 mm)	14	13	14	14	14	16	15	16	17	18	18	16	185
Elur egunak (≥ 1 mm)	15	15	10	3	0	0	0	0	0	1	7	13	64
Eguzki orduak	34.1	61.6	120.9	171.0	254.2	264.0	257.3	229.4	159.0	96.1	39.0	24.8	1711.4
Hezetasuna (%)	85	83	78	72	71	74	75	76	81	83	86	87	79
Iturria: [3]

Historia

Hiria prusiar eta alemana izan zen jatorriz. 1255ean sortu zuten Königsberg izenarekin eta Hansako elkarteko kide izan zen 1340. urteaz gero. Zaldun teutoien maisu handiaren egoitza bihurtu zen XV. mendean eta Prusiako dukeena geroago. Bertan Prusiako errege Frederiko I.a (1701) eta Gilen I.a (1861) koroatu zituzten.

Bigarren Mundu Gerran hiria asko kaltetu zen. 1945ean Armada Gorriak okupatu zuen. Gerra amaitu ostean, Sobietar Batasunak hiria beretu eta alemaniar populazioa egotzi zuen^[4]. Hiriaren izena ere aldatu zuten: 1946an Kaliningrad izatera pasa zen, Mikhail Kalininen omenez. Lehengo izena Kionigsberg (Кёнигсберг) zen errusieraz.

2002an, 430.003 biztanle zituen eta etnien arabera horrela zegoen banatuta: errusiarrak (% 77,9), bielorrusiarrak (% 8), ukrainarrak (% 7,3), lituaniarrak (% 1,9), alemaniarrak (% 0,6) eta poloniarrak (% 0,5).

Ekonomia

Industriagune garrantzitsua da: janari industria, kontserbak, ontziolak eta eraikuntza mekanikoak. XVI. mendean sortutako unibertsitatea dauka. Baltikoko itsas armadaren baserik garrantzitsuena dago bertan.

Kaliningradtar ospetsuak

• David Hilbert (1862-1943), matematikaria
• Immanuel Kant (1724-1804), filosofoa

Hiri senidetuak

Kaliningrad ondorengo hiriekin senidetuta dago:^[5]

Murmansk (Errusia)  Gdańsk (Polonia)[6]  Gdynia (Polonia)  Zwolle (Herbehereak)  Toruń (Polonia)  Białystok (Polonia)  Zabrze (Polonia)

Łódź (Polonia)  Olsztyn (Polonia)  Malmö (Suedia)[7]  Kiel (Alemania)  Norfolk (Virginia) (AEB)  Kalmar (Suedia)

Mexiko Hiria (Mexiko)  Groningen (hiria) (Herbehereak)[5][8]  Klaipėda (Lituania)  Šiauliai (Lituania)  Cork (Irlandako Errepublika)[5][9]  Aalborg (Danimarka)

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014-01-24 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

1. Euskaltzaindiaren 157. araua - Europako hiriak
2. «Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 2010eko Errusiako erroldaren emaitzak, 1. liburukia» Gks.ru
3. http://pogoda.ru.net/climate/26702.htm Pogoda.ru webgunea
4. «Kaliningrad profile» Bbc.co.uk
5. Kaliningrad – Partner Cities. © 2000-2006 Kaliningrad City Hall (Noiz kontsultatua: 2008-12-08).}
6. (Polonieraz) Gdańsk Official Website: 'Miasta partnerskie'. © 2009 Urząd Miejski w Gdańsku (Noiz kontsultatua: 2009-07-11).
7. (Suedieraz) Malmö stads vänortssamarbete. © 2004-2009 Malmö stad, 205 80 Malmö, Organisationsnummer: 212000-1124 (Noiz kontsultatua: 2009-06-27).
8. Groningen - Partner Cities. © 2008 Gemeente Groningen, Kreupelstraat 1,9712 HW Groningen (Noiz kontsultatua: 2008-12-08).
9. Ireland and Russia build a stragic partnership. (Noiz kontsultatua: 2008-12-08).

Kanpo estekak

• Datuak: Q1829
• Multimedia: Kaliningrad / Q1829