2023-2024ko Palestina-Israel gerraren zabalpenaren ataletako bat, Israelen eta Hezbolaren inplikazioaz From Wikipedia, the free encyclopedia
Israel eta Libanoren arteko mugako gatazka (2023-2024) urriaren 7an hasi Ekialde Hurbileko krisiaren zabalpenaren ataletako bat da, eragile nagusiak Israelgo Armada (IDF) eta Hezbola dituela. Ondorioz, zuzenean dago loturik 2023-2024ko Israel-Palestina gerrako beste gertaerekin. Eskalada militar horren hasieran, Hezbola kohetez Israeli eraso egiten hasi zitzaion, Hamasekin eta palestinarrekin bat eginez. Erasoak eta kontraerasoak lehorretik eta, batez ere, airetik egin dira, kohete, misil eta droneen bitartez. Ekainean, Israelek Hezbolaren kontrako gerra osoa egiteko aukera planteatu zuen, abuztuan gauzatzen hasi zena.
 |
Egunotan albiste da gertakari hau. Litekeena da orri honetako informazioa edozein unetan aldatzea, beraz. |
| Israel eta Libanoren arteko mugako gatazka | |
|---|---|
| Mota | gatazka armatu muga gatazka |
| Honen parte da | Hezbola eta Israelen arteko gatazka eta 2023-2024ko Israel-Palestina gerraren zabalpena |
| Denbora-tarte | 2023ko urriaren 8a - |
| Data | 2020(e)ko hamarkada |
| Kokaleku | hegoaldeko Libano Galilea Golan Har Dov (en)  Shebaako etxaldeak |
| Herrialdea | Israel, Libano eta Siria |
| Alim Abdallah (en) | |
| Parte-hartzaileak | |
| Komunikabide | |
| Osatuta | |
Irailean, berriz, inoiz ez bezalako eraso bat egin zuen Hezbolaren kontra, erakunde xiita horren gailu teknologikoak urrunetik eztandaraziz eta aire ofentsiba baten bitartez. 2023ko udazkenetik, Israel Hezbolako buruzagiak hiltzen joan da askotariko erasoetan, horietan eraginkorrena izanik 2024ko irailean bilkura batean elkarturik zeudela egindakoa. Irailaren 26an, Israelek Hassan Nasrallah Hezbolako lider historikoa bonbaz hil zuen Beiruten. Berehala, Israelen ofentsiba zabal bat hasi zen, Libanoko askotariko azpiegiturak suntsitu dituena eta izua hedatu. Hezbolak, berriz, kohetez egin dio eraso Israel iparraldeari, eragin mugatuaz, gehienetan, herrialde sionistaren Burdinazko Kupula defentsa sistemari esker.
Azken hamarkadetan, Libano hegoaldea eta Israel iparraldea fronte ireki bat izan da, tartean berpiztu izan dena, Ekialde Hurbileko gatazka geoestrategiko orokorrean. Aldiz, urriaren 7an hasi krisitik tentsioa areagotzen joan da, Hezbola taldeak Hamasekin duen aliantzaren eraginez eta Israelek haien kontra eraman duen kanpaina militarrean kokaturik. Hezbola alderdia nagusi da Libano hegoaldean.
Gazaren inguruan eskalada militarra hasi zenean, 2023ko urriaren 8an Hezbolak iragarri zuen suziriak jaurtiko zituela Israelen kontra «palestinar herriaren elkartasunez». Bada, hala izanik ere, data horren eta 2024ko irailaren 16aren artean, pertsona-bilagailuen eztandak baino lehen, Israelen eta Hezbolaren arteko 9.950 istilu jazo ziren mugaz bi aldeko borroketan. Israelek, ordea, nabarmen gehiago egin zituen eraso militarrak: haietatik, 7.939; Hezbolak, berriz, 1.610. Hildakoen zenbaketan, Israelen erasoek Libanon 711 pertsona hil zituzten, eta Israelen, berriz, 26, Hezbolaren erasoetan.[1]
Israel Gazako inbasioa prestatzen hasi eta gutxira, Hezbola talde politiko-militar indartsuarekin tiroketak eta su erasoak trukatu ziren hilabete batez. 2023ko urriaren 30ean, Israelek hegazkinez eraso egin zion Libanori eta Siriako Hezbolari, bertako kohete-jaurtigailuak neutralizatzeko, adierazi zuenez. Astetan, Israelek zein AEBk hainbat aire eraso egin zituzten Siria gainean.[2]
Zerrendatik harago, Israelgo armadak beste fronte bat du Libanoko mugan. Fronte horretan, tentsioa handitu egin zen, eta Hezbola talde politiko-militar indartsuarekin tiroketak eta su erasoak trukatu ziren hilabete batez.[3] 2023ko urriaren 30ean, Israelek hegazkinez eraso egin zion Libanori eta Siriako Hezbolari, bertako kohete-jaurtigailuak neutralizatzeko, adierazi zuenez. Astetan, Israelek zein AEBk hainbat aire eraso egin zituzten Siria gainean.[2]
Abenduaren 8tik 9ra, Israelek areagotu egin zituen Hezbola talde miliziaren aurkako aire erasoak, nahiz eta une horretan ez zen inor hil. Israelgo armadako bozeramaile Avichay Adraeeren arabera, miliziaren egoitza nagusiari egin zioten eraso. Bien arteko borroken ondorioz, 120 pertsonatik gora hil ziren ordu arte urriaren 7tik —horietatik hamazazpi, zibilak—.[4] Dena den, azaroaren 3an, Hezbolako buruzagi Hassan Nasrallahk adierazi zuen gerran egonagatik ez zuela asmorik ordu arteko Israelen kontrako gerra zabaltzeko.[5]
Nolanahi ere, tentsioa berriz igo zen 2024ko otsailaren hondarrean, Israelek Libanon hainbat jomugari eraso egitean. Hezbolak, berriz, Israel barnealdera hainbat kohete botaz erantzun zuen, 40 Israelen arabera, eta Israelen hegazkinek berriz astindu zituzten Hezbolaren azpiegitura, guneak eta hainbat herri, iturri israeldarren arabera.[6] Israelen kontrako apirilaren 13-14ko Iranen aire erasoak kalteak ekarri zituen berriz ere Libanora, Israelek Libano ekialdea jo-puntuan jarri zuenean, eta Hezbolaren eraikin oso bat suntsitu, ustez armak fabrikatzeko erabilia, Israelgo iturriek adierazi zutenez. Ordu arte, krisi honetan, 364 pertsona hil zituzten gutxienez frontearen Libanoko aldean, gehienetan Hezbolako militanteak, baina baita 70 zibil inguru ere, AFP agentziaren arabera.[7]
Ekainaren 19an, Libano hegoaldeko Hezbola mugimendu xiitarekin hainbat erasoren eta kontraerasoren eskaladan, Israel Katz Israelgo kanpo gaietako ministroak Libanoren kontrako gerra osoa planteatu zuen.[8] 2024ko abuztuaren 13an, IDFek Hezbollaren helburuen kontrako erasoak hasi zituzten Libanoko hegoaldeko herrietan, eta bi pertsona hil ziren Baraachit-i eginiko aire eraso batean.[9] Abuztuaren 17an, Israelek aire eraso bat egin zuen Libano hegoaldean, adieraziz Hezbolaren arma biltegi bat jarri zutela jopuntuan. Erasoan, gutxienez 10 pertsona hil ziren, emakume bat eta haren bi haur tartean.[10] Biharamunean, Hezbolak katiuska suziriak jaurti zituen Israel iparraldeko mugako eskualdeetara. Erakunde xiita horren arabera, Beit Hillel-eko Israelen kaserna (kuartelari) zuten helburu. Israelen bozeramaileek adierazi zutenez, airean hainbat suziri zapuztu zituzten.[11]
2024ko abuztuaren hondarrean, Israelek eta Hezbolak eraso bortitzak egin zituzten elkarren kontra: abuztuaren 25ean, Israelek «prebentziozko» eraso bat egin zuen Libanon («helburu terroristak», Israelgo agintariek hala adierazita), Hezbola Israelen kontrako kanpaina militar estentsibo bat prestatzen ari zelakoan. Gutxienez hiru pertsona hil zituen. Izan ere, Daniel Hagari Israelgo bozeramailearen arabera, Libanotik Israelera jaurti 1000 suziri geldiarazi zituzten. Hezbolak, halaber, iragarri zuen drone bidezko eskala handiko aire eraso bati ekin ziola, hori ere «errepresalia» bat, erakunde xiitako bozeramaileek azaldu zutenez.[12] Irailaren 7an, israeldar eraso batek hiru mediku ibiltari hil eta beste bi zauritu zituen Farounen, Israelen beste eraso bat itzaltzeko lanean ari zirela, Libanoko Osasun Ministerioaren arabera. Libanoko agintariek salatu zuten bete-betean egin ziotela eraso Libanoko estatu egiturari. Israelek, berriz, adierazi zuen Hezbolaren kohete azpiegiturari eraso egin ziotela.[13]
_01.jpg)
Irailaren 17an, inoiz ez bezalako erasoa egin zitzaien Libanoko Hezbolako kideei: Hezbolako milaka kideren pertsona-bilagailuak leherrarazi ziren. Ondorioz, gutxienez 2.800 pertsona zauriturik suertatu ziren hala Libanon nola Sirian, eta 9 pertsona hil (gero, 12 egiaztatu ziren, gutxienez). Uste zenez, urrutitik bateriak beroarazi egiten ziren. Dena den, horretaz gain, jatorriz leherkaria behar zuten eztanda egiteko eta, beraz, azaldu izan da enpresa hornitzailean bertan sartu zela leherkaria,[14] eta hartara gertatzen zen eztanda. Hezbolak eta beste eragile politiko batzuek Israel egin zuten erantzule. Pertsona-bilagailu horiek tresna berriak ziren, berriki herrialdera helduak, asmoz Israelen detekzioa saihesteko.[14][15]
Biharamunean, pertsona-bilagailu gehiago eta walkie-talkieak eztandarazi zitzaizkien pertsona gehiagori, eta 14 eta 20 pertsona artean suertatu ziren hilik, baita ehunka pertsona zauritu ere, 450 inguru, ustez Hezbolako kideak. Hileta batean ere zartarazi zen halako gailu bat Beirut hegoaldean, eta izua eragin; jendetza samaldan ihes egin zuen tokitik. Bi egunetan ere anbulantziak eta suhiltzaile kamioiak hirian barrena ibili ziren abiada bizian . Israelgo Defentsa ministro Yoav Gallantek zoriondu egin ditu herrialdeko informazio zerbitzuak erdietsitako «lorpen handiengatik», xehetasun gehiagorik eman gabe. Adierazi zuen ere gatazka «beste fase batean» sartu zela eta, aldi berean, Israelgo Armadak Libanoko mugara mugitu zituen Gaza iparraldean zituen tropak.[16][17] Hezbolako buru Hassan Nasrallah-k «ekintza terroristatzat» jo zituen erasook, eta ohartarazi zuen Israelek «lerro gorri guztiak gainditu» zituela, gerra deklarazio bat zirela.[18][19] Libano herritarrak izuak jota zebiltzan.[20]
Berehala, irailaren 19-20ko gauean, Israelek kaza hegazkinak erabili zituen Libano hegoaldearen eta Beiruten gainean soinu eztandak eraginez, eta biztanleria jada nekatuan ikara piztuz.[21] Reuters agentziaren arabera, azken orduetan Libanoko mugara mugitu da Israelgo armadaren 98. dibisioa, lehen Gaza iparraldean zegoena. Hurrengo orduetan, Israelek eskalada gogor bati ekin zion, bereziki Beirut hegoaldeko auzoen kontra, urriaren 7tik eraso gogorrena Libanoren kontra. Zenbait eraso egin zituzten herrialdearen hegoaldean. Israelgo armadak bere Telegrameko kanalean azaldutakoaren arabera, Hezbolaren ehun bat jaurtigailu eta bestelako azpiegitura suntsitu zituzten. Gehitu zuten jaurtigailu horiek prest zeudela Israelen aurka «berehala» erabiltzeko.
Bestetik, talde xiitak Israel iparraldeari eraso egiten jarraitu zuen. Israelgo Armadak bere Telegrameko kanalean zabaldu zuenez, gaur, Hezbolak jaurtitako 140 suziri atzeman zituzten herrialdearen iparraldean. Nasrallahk hitzeman zuen Hezbolak «Gazako erresistentzia babesten» jarraituko zuela, eta ez zietela utziko Israelgo «legez kanpoko kolonoei» iparraldera itzultzen.[22] Erreferentzia egiten zion mugaz bi aldeetako gatazka hasi zenean Israelek ebakuatu zituen herrialdearen iparraldeko 60.000 herritarrei.[23] Irailaren 21etik 22ra, Hezbolak Israel iparraldera hainbat suziri jaurtiz erantzun zien Israelen erasoei, misil base batzuetara helduz eta Haifa portu hiriaren inguruetara helduz. Israel iparraldeko ikastetxeak itxi egin zituzten, eta jende taldeak biltzeko aukera murriztu egin zen. Nolanahi ere, Israelgo defentsa sistemek jaurtigai gehienak geldiarazi eta kalteak txikiak izan ziren.[24]
Israelek aire eraso kanpaina gogor bati ekin zion. Irailaren 23an, bonbardaketek gogor astindu zuten Libano, 270 pertsona erailez, eta 1.000 gutxienez zaurituz. Hildako kopuru hori Libanoko inoizko handiena izan zen 1975-1990ko Libanoko Gerra Zibiletik egun bakar baterako.[25] Militar israeldarrek adierazi zuten Hezbolaren 800 jomugari egin ziotela eraso, baita Bekaa haranari ere, azalduz askotariko azpiegitura militarra ezkutatzen zutela. Benjamin Netanyahu lehen ministro israeldarraren arabera, Hezbolaren distantzia laburreko milaka suziri suntsitu ahal izan zituzten hartara.[26] Israelgo iturriek adierazi zuten egunotakoa Libanoren kontrako bonbardaketa handiena zela 2006tik.[27] Izan ere, 24an, Libanon hildakoak ia 500 ziren.[28]
Israelek ofentsiba areagotzeko asmoa adierazi zuen.[29] Arabiar Ligak Ekialde Hurbil osora zabaltzeko arriskua aipatu zuen, eta urteroko NBEren Batzar Nagusian Libanoko gerra mintzagai nagusia izan zen. Libanoko Atzerri ministroak adierazi zuen «AEBak dira Ekialde Hurbileko egoera alda dezakeen herrialde bakarra». Israelek dei egiten zieten mugikorretara libandarrei, egingo zituzten erasoez ohartarazteko. Bitartean, Hezbolak misil bat jaurti zuen Tel Avivera, neutralizatua izan zen arren. Erasoen ondorioz Libanon hildako pertsonen kopurua 600era heldu zen, bi egunetan, tartean 50 adingabe.[30] Irailaren 26an, jada hildakoak 1.540 ziren, eta 5.410 zaurituak, Libanoko Gobernuak zenbatu zuenez.[31]
2024ko irailaren 30ean, Israelen erasoek gainditu egin zuten ordu arteko Hezbolaren eremuen kontrako ofentsiba (Libano hegoaldea, Bekaa harana, Baalbek-Hermel gobernuaren barrutia and Beirut hegoaldeko auzoak), oraingoan Beirut erdialdea ere gogor kolpatuz, urtetan gertatu ez zena eta gerra osorako ataria. 24 orduan, Israelen aire eraso etengabeek 105 pertsona hil zituzten, eta 359 zauritu, osasun agintarien arabera. Libanoko politikariek sarraskitzat jo zituzten Israelen bonbardaketa horiek.[32]
Irailaren 23an, Daniel Hagari IDFren bozeramaileak Libano ekialdeko herritarrei beren bizilekuak «ebakuatzeko» agindu zien, ofentsiba bati ekingo ziotela eta. Geroago, berdina agindu zien Bekaa haraneko biztanleei.[33] Izuturik, herritarrek hamar milaka samaldan ihes egin zuten beren bizilekuetatik mendietara.[34] 500.000 pertsona inguruk Libano hegoaldetik ihes egin zuten, 7.000.000 biztanleko herrialdean.[30] Irailaren 29rako, berriz, milioi bat inguru ziren. Herritarren ataka hori hondamendi humanitariotzat jo zuten GKEek.[35]
Save the Children GKEko teknikari batek, haurrei buruz hizketan, egoera tragiko eta lazgarritzat jo zuen egoera, eta haurrak traumatizaturik deskribatu zituen.[35] Iheslari askok antolaturiko babeslekuetan gauak aterpeturik pasa ahal izan zuten arren, beste batzuek Beiruteko kale gorrian igaro zuten. Beste batzuek Tripoli hirira ihes egin zuten segurtasun bila, iparralderago, Beirut bera ez baitzen jada segurua. Iheslarientzako 30 babesleku inguru antolatu ziren, gutxienez.[36]
Beste 100.000 libandar inguruk Siriara ihes egin zuten irailaren hondarretik urriaren hasierara, Israelen aire erasoetatik ihesi; erdiak haurrrak eta nerabeak ziren.[37] Hain zuzen, Israelen erasana pairatzen ari zen beste gizatalde bat Siriako Gerra Zibileko errefuxiatuak ziren, berriz bizitzen ari baitziren Siriako gerra ataka larria. 1,5 milioi siriar iheslari bizi ziren Libanon aterpeturik eta, gainera, beste nazionalitate batzuetako 11.000 pertsona errefuxiatu zeuden. Txaboletan bizi ziren eta, gainera, Libano hegoaldeko siriar errefuxiatu gehiagori eman zieten aterpe, prekarietate handian.[38]
Yoav Galant Israelgo Defentsa ministroak ohartarazi zuen «gerra beste fase batean sartzen ari» zela, Hezbolaren kontrakoa eta herrialde horren iparraldeko mugara lerratua. Era horretan, aurreikusi zuen «Israel iparraldeko egoiliarrak beren bizilekuetara itzuli» ahal izango zirela.[39] Israelgo Armadaren arabiar bozeramaileek X plataforman ohartarazi zien libandarrei haien etxeak utzi eta Awali ibaitik iparraldera alde egiteko, hegoaldeko mugatik 60 kilometrora, «haien hobebeharrez»; guztira 26 herri.[40] Iragarri bezala, fase horren hasiera ia berehala bete zen, urriaren 1eko ordu txikietan Israelek Libanoren lurreko inbasioari ekin zionean.[41]
Askotan, Israelen aire erasoak Hezbolako buruzagiei zuzendu zaizkie, puntako teknologia baliatuz. 2024ko ekainaren 11n, Israelek Taleb Abdallah Hezbolako operazioburu eta beste hiru gerlari hil zituen eraso batean Libano hegoaldeko herrixka batean, zortzi hilabetean hil zuten Hezbolako buruzagi garrantzitsuena. Ondorioz, gogortu egin ziren erasoak fronte osoan. Biharamunean, Hezbolak ehunka kohete jaurti zituen Israelera, 250 inguru, ordu arteko inoizko kopuru handiena egun bakar batean.[42]
Biharamunean, Israelek adierazi zuen Fadel Ibrahim Hezbolako beste operazioburu bat hil zuela Libano hegoaldeko Deir Kifa ingurunean egin aire eraso batean, Anadolu agentziak azaldu zuenez.[43] Ekainaren hondarrean, Israelek Hezbolako ustezko bi miliziano hil eta eraikin militar bat suntsitu zituen aire erasoz Houla eremuan.[44] Gerra oso baten arriskuaren erdian, Muhammad Nimah Nasser buruzagiaren hilketari erantzunez, uztailaren 4an, Hezbolak 200 drone lehergaien eraso masibo bat egin zuen Israel iparraldeko base militarren eta Golan Gain okupatuen kontra, eragin mugatukoak.[45]
Uztailaren 30ean, egun batzuk lehenago Golan Gainetako leherketa batean hamabi pertsona eta zauritu ugari suertatu ondotik, Israelek Beirut hegoaldeari egin zion eraso, eta helburuko kalean txikizioak eragin, Hezbolako buruzagi bat hil nahian, Israelgo agintariek adierazi zutenez. Buruzagi hori Muhsin Shukr omen zen, Hezbolako iturrien arabera, eta onik atera zen.[46] Hurrengo egunean jakinarazi zenez, bost pertsona ziren hildakoak, eta pentsatzen zen armaz jotako Hezbolako buruzagia ere hilik suertatu bide zela, ofiziala ez izan arren. Aldi berean, ustezko Israelen misil batek Ismail Haniyeh Hamasko buruzagi nagusia hil zuen Teheranen.[47]
2024ko irailaren 20-21eko ofentsiban, Reutersek jakinarazi zuen Israelek milizia xiitako buruzagi bat hil zuela aire eraso batean, Hezbolaren gertuko iturriak aipatuz. Ibrahim Aqil zen buruzagi hori, eta «unitate berezien» arduraduna zen. Libanoko Osasun Ministerioaren arabera, denera hamalau lagun hil zituzten bonbardaketa horretan, eta 66 baino gehiago zauritu.[48] Aldiz, Israelgo Gobernuak 45 hildako aipatu zituen.[49] Militar israeldarrek adierazi zutenez, Aquilez gain, Hezbolako beste hamar goi buruzagi ere hil zituzten.[48] Israelgo Armadak Hezbolako buruzagiak bildurik eta Hezbolako lider Hassan Nasrallahren hitzaldia ikusten ari ziren bitartean egin zuen bonbardaketa.[50]
Israelgo Gobernua harro agertu zen kolpe batean Hezbolaren buruzagitza suntsitzearren, eta gehitu ere zuen erakunde xiitako hiru goi buruzagi besterik ez zirela gelditzen bizirik.[49] Egun batzuk geroago, Israelgo Armadako bozeramaileak adierazi zuen Ibrahim Mohammed Qobeisi Hezbolako buruzagi nagusietako bat hil zuela, misil sistemaren arduradunetako bat.[51] Irailaren 26an, Israelek aire erasoak egin zituen Beiruten, ustez Hezbolako buruzagi militarrak «garbitzera» bideratuak, Israelgo bozeramaileek adierazi zutenez, Muhammad Hussein Sarour buruzagia hil egin zuten, Hezbolak informazio hori berretsi ez zuen arren.[52]
Egun berean, Ismael Netanyahu Israelgo lehen ministroa New Yorkera NBEren Batzar Nagusian parte hartzera heldu eta larderiaz mintzatu zen, Hezbolari ohartaraziz beren «indar osoz» kolpatuko zituztela haien miliziak. Bitartean, Estatu Batuak, Israelen Europako aliatuak eta zenbait arabiar estatu jo eta ke lehiatzen ziren hiru asteko menia bat lortzeko.[53] Bada, irailaren 28an, Israelen iturri militarrek iragarri zuten Hassan Nasrallah Hezbolako burua hil zutela, aurreko egunean Beiruten aldirietako hainbat etxebizitza eraikinen kontra egindako erasoan.[54] Israelgo hedabideen arabera, erasoan bunkerrak birrintzeko 85 bonba baliatu zituzten, “zorua zulatzeko munizioa” ere deituak; lehertu baino lehen, lurrean behera oso sakon barneratzen diren misil bereziki astunak dira.[55][oh 1] Zortzi hegazkin baliatu omen ziren horretarako, eta bunkerrak birrintzeko bonbak zeramatzaten, dirudienez AEBn fabrikatuak.[56]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
