estatubatuar antropologoa eta biologoa From Wikipedia, the free encyclopedia
Helen Elizabeth Fisher (Manhattan, New York, 1945eko maiatzaren 31 - Bronx, New York, 2024ko abuztuaren 17a)[1] estatubatuar antropologoa eta biologoa izan zen. Rutgers Unibertsitateko giza portaeraren ikertzailea. Ikuspegi zientifikotik aztertu zuen maitasun erromantikoa 30 urtez, gutxi gorabehera.[2][3][4] Rutgers Unibertsitateko irakasle eta ikertzaile izan aurretik, ikerketa-elkarte baten izan zen New Yorkeko Historia Naturaleko Museo Amerikarrean.[1]
| Helen Fisher | |
|---|---|
 (2008) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Manhattan, 1945eko maiatzaren 31 |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Heriotza | Bronx, 2024ko abuztuaren 17a (79 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | New Yorkeko Unibertsitatea Coloradoko Unibertsitatea Boulderren |
| Hezkuntza-maila | Poaceaea |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | antropologoa |
| Lantokia(k) | Boulder |
| Enplegatzailea(k) | Rutgers Unibertsitatea Kinsey Institute for Research in Sex, Gender, and Reproduction (en)  Natur Historiaren Amerikar Museoa New School (en) Indianako Unibertsitatea Bloomingtonen |
| helenfisher.com | |
    | |
Fisherrek maitasunaren eta erakarpenaren biologian ezagunenetakoa izan zen.[5] Ikerketa-komunitatean maitasunari buruz gehien aipatu zen eruditoa izan zen. 2005ean, match.com-ek kontratatu zuen chemistry.com eraikitzen laguntzeko (biak bikoteak elkartzeko zita guneak dira). Webgune horrek bere ikerketak eta esperientzia erabili zituen hormona eta nortasunean oinarritutako parekatze-sistemak sortzeko. TEDen 2006ko eta 2008ko hitzaldietako erakusketari nagusietako bat izan zen.[6]
2009ko urtarrilaren 30ean ABC News 20/20ko programa berezian agertu zen Why Him? Why Her? («Zergatik bera( gizonezkoa)? Zergatik bera (emakumezkoa)?»), non garunaren kimika eta maitasun erromantikoari buruzko azken ikerketak eztabaidatu zituen.[7]
Why we love: The nature and chemistry of romantic love (Zergatik maite dugu: maitasun erromantikoaren izaera eta kimika) liburuan, Fisherrek teoria hauxe proposatu zuen: gizakiak hiru garun-sistema nagusi garatu zituela estalaldirako eta ugalketarako:
Fisherrek dioenez,
Maitasuna sentimendu horietako edozeinekin has daiteke. Pertsona batzuek sexu-harremanak izaten dituzte pertsona berri batekin, eta, ondoren, maitemindu egiten dira. Batzuk lehenengo maitemindu egiten dira, eta gero harremanak izaten dituzte. Beste batzuk atxikimendu-sentimendu sakonarekin hasten dira, maitasun erromantiko eta sexu-bulkada bihurtuta. Baina sexu-bulkada eboluzionatu egin zen, eta lagun-talde bakar batekin parekatzea ahalbidetu zuen; maitasun erromantikoak, berriz, aldi bakoitzean lagun bakar bati begira jartzeko aukera ematen du; eta atxikimenduak eboluzionatu egin zuen, bikote-lotura bat osatu eta seme-alabak talde gisa hazi arte.
Fisherrek maitasun erromantiko biziaren sentimendu asko eztabaidatu ditu, eta zera esan du:
Maitate dugun pertsonak «esanahi berezia» hartu ahala hasten dela. Orduan, buru-belarri ekiten dio. Jendeak mutil-lagunarengandik edo neska-lagunarengandik gustuko ez dituen gauzak zerrendatu ditzake, baina bere burutik aldendu egiten ditu eta maitatzen duten horrexetan kontzentratzen da. Energia bizia, euforia, aldarte-aldaketak, mendekotasun emozionala, banantzearen aurreko antsietatea, jarrera posesiboa eta bihotzaren taupada handiak, arnasketa laburtua eta irrika barne hartzen dituzten erreakzio fisikoak dira sentimendu horren osagai nagusiak. Baina garrantzitsuena pentsamendu obsesiboa da. Bere hitzetan, «norbait zeure buruan 'bizi' da».
Fisher eta lankideek 49 gizon eta emakume aztertu zituzten garuneko eskaner baten bidez, maitasun erromantikoaren garuneko loturak aztertzeko: Horietariko 17, erabat maitemindu berriak; 15, harremana eten berriak; eta 17, 21 urte ezkonduta egon ondoren, artean maiteminduta zeudela esaten zutenak.
Ikerketaren ideia nagusietako bat izan zen maitasun erromantikoa sexuala baino bulkada indartsuagoa zela. Haren hitzetan,
«guztiaren ondoren, ustekabean ohera zurekin joateko esan eta ezetz esaten badizu, ez sartu depresio batean eta ez egin zeure buruaz beste edo hilketarik —baina mundu osoan ikaragarri sufritzen du jendeak harreman erromantiko batean errefusatuak izan ondoren—».
Halaber, esaten du zenbait antidepresibok maitasun erromantikoaren eta atxikimenduaren sentimenduak gutxitu ditzaketela (sexu-bulkada ere gutxitzen dute).
Bai gizonek bai emakumeek erakargarritasun fisikoa erabiltzen dute pertsona "ona" izatearen neurri gisa. 2004an argitaratutako erresonantzia magnetiko funtzionaleko burmuinaren irudien arabera, maitemintze biziaren hasierako etapetan desberdintasun nabarmenak ikusten ziren gizonezkoenen garunaren eta emakumezkoenen artean. Gizonek, batez beste, jarduera handiagoa izateko joera zuten garuneko bi eskualdeetan: bata, ikusmen-estimuluen integrazioarekin lotuta, eta bestea, zakilaren erekzioarekin lotuta.
Bestalde, oroimena gogora ekartzearekin edo gogora ekartzearekin zerikusia zuten garuneko zenbait eskualdetan jarduera areagotu egin zela erakusten zuten emakumeek. Fisherrek adierazi zuen fenomeno horren iturri ebolutiboa emakumeen beharretan dagoela, hau da, denboran zehar neskatoa hazten lagun zezaketela iradokitzen zien portaera zuten gizonak identifikatzeko beharrean.
2006an, erresonantzia magnetiko bidezko irudiekin egindako ikerketek erakutsi zutenez, tegmental ventrala eta nukleo kaustikoa aktibo bihurtzen ziren jendea erabat maiteminduta zegoenean, “Love - the Chemical Reaction” artikuluan agertu zen, National Geographic aldizkariaren otsaileko alearen azalean.
Fisherrek lau nortasun mota bereizten ditu, eta horietako bakoitza organismoaren substantzia kimiko batekin lotzen du.[8] Parentesi artean, dagokion termino platonikoa —Fisherrek bere motak identifikatu baitzituen— eta Keirsey-ren dagokion izaera (irakurle batzuen espekulazioaren arabera, ez Fisherrena) ikus daiteke. Hala ere, Fisherren sistemak 12 konbinazio onartzen ditu, eta ez 16, Keirseyrenak bezala. Horrek esan nahi du ezin dela bien arteko korrespondentzia perfekturik egon:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
